شورای نگهبان به عنوان نهادی انتسابی با وظایف نظارتی که اعضای آن توسط علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی برگزیده می‌شوند، سال‌هاست که بر روند انتخابات در ایران و نهادهای انتخابی مانند مجلس شورای اسلامی و ریاست جمهوری تسلط دارد. در طول چهار دهه گذشته، حیطه اختیارات و نظارت شورای نگهبان روز به روز گسترش یافته و این گسترش اختیارات نه تنها عاملی بازدارنده برای تحقق دمکراسی در ایران بوده و هست، بلکه تنها کارکرد آن اجرایی کردن برنامه‌های هسته سخت حاکمیت و نزدیک به رهبری جمهوری اسلامی است.

موسسه عرصه سوم، پروژه‌ای با محوریت شورای نگهبان را از مدت‌ها قبل با هدف بررسی تاثیر وجود و فعالیت‌های این نهاد انتسابی بر زندگی ایرانیان آغاز کرده است. زمانه برای آشنایی بیشتر با این پروژه، بررسی تأثیر شورای نگهبان بر انتخابات‌های اخیر و پیش‌رو، جایگاه شورای نگهبان و چشم‌انداز فعالیت آن در آینده، با مصطفی خسروی، مدیر روابط عمومی عرصه سوم گفت‌وگو کرده است.

■ گفت‌وگوی زمانه با مصطفی خسروی را بشنوید:

مصطفی خسروی به زمانه می‌گوید که آنها در تلاشند که نقش شورای نگهبان در وضعیت کنونی تک‌تک ایرانیان را مورد بررسی قرار دهند:

«یافته‌های ما نشان می‌دهد که [دوره‌های مختلف] شورای نگهبان یکی از مهم‌ترین موانع دمکراسی در ایران بوده اند‌، چراکه آنها از روش‌های مختلفی استفاده کرده‌اند و در طول این ۴۰ سال با تغییر و تفاسیر یک‌جانبه از قانون اساسی، با نظارت استصوابی بر انتخابات، تشکیل هیات‌های نظارت بر انتخابات، با راه‌اندازی یک تشکیلات شبه امنیتی و با رد کنوانسیون‌های حقوق‌بشری و حقوق زنان، در زندگی تک‌تک ما ایرانی‌ها تاثیرگذار بودند و با تصمیم‌هایی که گرفته‌اند و در اصل برداشتی که از قانون اساسی و اسلام ارائه دادند، سعی کردند حاکمیت را در اختیار یک گروه خاص در ایران نگه دارند و مانع از چرخش آراء و نخبگان در سطح کشور بشوند.»

به گفته مصطفی خسروی، هدف غایی این پروژه ارائه تصویری از نقش شورای نگهبان در سرنوشت فعلی ایرانیان است. عرصه سوم در بخش دیگری از پروژه شورای نگهبان، کوشیده به معرفی اعضای تشکیل دهنده شورای نگهبان و زندگی‌نامه آنان بپردازد.

نمونه‌ای از اینفوگرافیک‌های تهیه شده توسط موسسه عرصه سوم

در سال‌های گذشته شورای نگهبان به طرق مختلف کوشیده حوزه اختیاراتش را گسترش دهد و برای مثال تلاش کرد بر صلاحیت کاندیداهای مجلس شورای اسلامی بعد از ورود به مجلس هم نظارت داشته باشد. در این میان نهادهای دیگری چون مجلس یازدهم نیز با ارائه طرحی مبنی بر بردن انتخابات شوراهای شهر و روستا زیر نظارت استصوابی در راستای افزایش اختیارات شورای نگهبان حرکت کرده‌اند. در تازه‌ترین مورد، شورای نگهبان طی اقدامی بی‌سابقه در جریان مرحله دومین انتخابات یازدهمین دوره مجلس، یکی از کاندیداهای حوزه انتخابیه میانه که در مرحله اول تایید صلاحیت شده بود را رد صلاحیت کرد.

مصطفی خسروی عملکرد و تصمیم‌های اخیر شورای نگهبان را در راستای تمامیت‌خواهی این نهاد وادامه روند تصمیم‌سازی در رأس حاکمیت و تزریق آن به بدنه می‌داند:

«شورای نگهبان همواره از مهندسی انتخابات برای رسیدن به نتیجه مطلوب استفاده می‌کند، به این منظور کاندیداهایی که می‌توانند در رقابت با کاندیدای مورد نظر حاکمیت شانسی برای پیروزی داشته باشند، انها را در هر برحه‌ای از بازی انتخابات حذف کردند.»

در سال آینده دست‌کم سه انتخابات برگزار می‌شود که مهم‌ترین آنها انتخابات ریاست‌جمهوری است. به گفته مصطفی خسروی احتمالا در سال آینده هم شاهد انتخابات پر تنشی خواهیم بود، زیرا انتخابات ریاست جمهوری هم برای شورای نگهبان و هم برای نیروهای وابسته به حاکمیت بسیار حیاتی است و آنها امیدوار هستند با توجه به قهر عمومی و نارضایتی مردم از حاکمیت، بتوانند نیروی مورد نظر خودشان را به کرسی ریاست‌جمهوری بنشانند.

  • در همین زمینه:
۴۰ سالگی شورای نگهبان، پاسدار قدرتِ مطلقه‌ فقیه