بیژن روحانی – این روزها نام پهباد یا هواپیمای بدون سرنشین، بیشتر یادآور عملیات نظامی آمریکا در کشورهایی مانند پاکستان و افغانستان است. شاید هم شنیدن این نام یادآور شکار یک پهباد آمریکایی توسط ایران و به نمایش گذاشتن آن در سال گذشته باشد.
این بار گرچه نام پهباد باز هم در ارتباط با شکار برسرزبان‌ها افتاده، اما قرار است از این فن‌آوری در خدمت حفاظت از طبیعت استفاده شود.
صندوق جهانی حیات وحش WWF اعلام کرده است قصد دارد از هواپیماهای بدون سرنشین برای مراقبت از گونه‌های در حال انقراض در طبیعت استفاده کند. به گفت این سازمان، تا پایان امسال «چشم‌هایی در آسمان» برای مراقبت از حیات وحش در یک کشور آفریقایی و یا آسیایی به کار گرفته خواهد شد. در سال ۲۰۱۴ یک کشور دیگر نیز به این پروژه ۵ میلیون دلاری اضافه خواهد شد که هدف اصلی آن مبارزه با شکار و قاچاق غیرقانونی حیوانات است. این پروژه قرار است با حمایت‌‌های مالی شرکت گوگل Google به اجرا درآید.
سال گذشته شکار کرگدن در آفریقای جنوبی به رکورد بی‌سابقه ۶۶۸ راس رسید. این‌گونه کرگدن آفریقایی به شدت در معرض خطر انقراض است. شکار فیل نیز یکی از تهدیدات بزرگ حیات وحش در آسیا و آفریقا به شمار می‌آید. تنها در ماه دسامبر سال ۲۰۱۲ یک محموله بزرگ قاچاق شامل ۱۵۰۰ عاج فیل در مالزی و به مقصد چین کشف شد. این محموله به تنهایی معادل کل شکار فیل در سال ۲۰۱۱ بود.
صندوق جهانی حیات وحش برای کنترل مساله شکار غیرقانونی فیل قصد دارد با استفاده از فن‌آوری‌های جدید تاحد ممکن به مقابله با شکارچیان بپردازد. به جز استفاده از هواپیماهای کوچک بدون سرنشین، از فن‌آوری‌های دیگری مانند گوشی‌های تلفن همراه نیز برای تعقیب حرکت دسته‌های بزرگ حیوانات در این برنامه استفاده خواهد شد.
آمارهای جدید نیز حکایت از آن دارند که تنها در کشور آفریقایی گابون و ظرف یک دهه، حدود یازده هزار فیل شکار شده‌‌اند. گابون یکی از بزرگ‌ترین زیستگاه‌های فیل در جهان است و تخمین زده می‌شود بیش از نیمی از جمعیت یک‌صد هزارنفری فیل‌های دنیا در گابون زندگی می‌کنند. با این حال شکارچیان به صورت بی‌رحمانه‌ای این حیوان را برای به دست آوردن عاج آن قتل‌عام می‌کنند. تقاضا برای عاج فیل در آسیا و به خصوص در چین طی سال‌های اخیر افزایش یافته است و همین موجب افزایش شکار این حیوان در آفریقا و نقاط دیگر دنیا شده است.
مساله شکار غیرقانونی فیل مورد توجه دولت آمریکا نیز بوده است به طوری که سال گذشته وزارت خارجه این کشور دستور داد برنامه‌ای برای تعقیب و رهگیری قاچاقچیان عاج فیل و شاخ کرگدن در آسیا و آفریقا به اجرا گذاشته شود. اکنون صندوق جهانی حیات وحش نیز قصد دارد با استفاده از فن‌آوری‌های جدید تاحد ممکن به مقابله با شکارچیان بپردازد. به جز استفاده از هواپیماهای کوچک بدون سرنشین، از فن‌آوری‌های دیگری مانند گوشی‌های تلفن همراه نیز برای تعقیب حرکت دسته‌های بزرگ حیوانات در این برنامه استفاده خواهد شد.
صندوق جهانی حیات وحش می‌گوید شکاربانان در پارک‌های ملی و مناطق حفاظت شده با مشکلات و خطرات بزرگی برای تعقیب و مقابله با شکارچیان رو به رو هستند. شکارچیان معمولا جزو باندهای خطرناک و مسلحی هستند که به صورت گروهی و با تجهیزات کامل و حتا سلاح‌های نیمه‌سنگین حرکت می‌کنند. برخی از این گروه‌‌ها سگ‌ها و حیوانات تعلیم دیده خطرناکی دارند که به شکاربانان حمله می‌کنند. سال‌گذشته یک شکاربان مورد حمله یک شیر دست آموز قرار گرفت. بنابراین لازم است از ابزارها و فن‌آوری‌های جدید برای کنترل و مقابله با باندهای بزرگ شکار و قاچاق حیوانات استفاده شود.
از پهبادها یا هواپیماهای بدون سرنشین در چند برنامه دیگر نیز برای حفاظت از حیات وحش در سطح بین‌المللی استفاده شده است: برنامه سرشماری جمعیت اورانگوتان‌ها در سوماترا و یا برنامه مقابله با شکار غیرقانونی نهنگ توسط صیادان ژاپنی. اما به گفته صندوق جهانی حیات وحش، برنامه جدید این سازمان با ترکیب فن‌آوری پهباد با فن‌آوری‌های کوچکی که توسط شکاربانان قابل حمل باشد، قصد دارد به طوری جدی با این پدیده مبارزه کند. این هواپیماها قادر خواهند به شکاربانان اطلاعات لازم را برای مقابله با باندهای شکار منتقل کنند. به این ترتیب شکاربانان می‌توانند به سرعت خود را به مناطق مورد نیاز برسانند و از حیوانات محفاظت کنند.
هر کدام از این هواپیماهای بدون سرنشین کوچک در حدود ده‌‌ها هزار دلار قیمت دارند، اما چنان‌چه سازمان‌های دولتی همکار با این پروژه بخواهند می‌توانند با سرمایه‌گذاری بیشتر از هواپیماهای گران‌قیمت‌تری استفاده کنند که می‌توانند در ارتفاع بالاتر پروزا کرده و به ردگیری باندهای شکار و قاچاق در گستره بزرگ‌تری بپردازد.
با این‌‌حال صندوق جهانی حیات وحش نگران آن است که باندهای قاچاق نیز از چنین فن‌آوری‌‌هایی استفاده کنند و در نهایت این امر به برخورد مسلحانه میان شکارچیان و شکاربانان منتهی شود. به اعتقاد این سازمان موثرترین راه برای کاهش شکار غیرقانونی، مبارزه با دلیل اصلی آن، یعنی بازار و تقاضا برای شکار حیوانات است.