هلگا اشمید، رئیس نشست کمیسیون مشترک برجام در بیانیه پایانی اجلاس اعلام کرد که ایالات متحده آمریکا به شکل یکجانبه از توافق خارج شده و در پی آن هم در هیچ یک از فعالیتهای مربوط به برجام شرکت نداشته و با توجه به شکایتنامهای که شورای امنیت سازمان ملل تسلیم کرده، نمیتواند مکانیسم ماشه را فعال کند.
کمیسیون مشترک برجام به عنوان نهادی که مسئولیت اجرای توافق هستهای را دارد، سهشنبه ۱۱ شهریور / یکم سپتامبر با حضور نمایندگان ایران، بریتانیا، فرانسه، آلمان، روسیه و چین در وین برگزار شد. ریاست این اجلاس را هلگا اشمید به عهده داشت. نشست تحت تأثیر همهگیری ویروس کرونا قرار داشت.
ایالات متحده آمریکا ۱۸ اردیبهشت ۱۳۹۷ / ۲ مه ۲۰۱۸ به طور یکطرفه از برجام خارج شد و با اینحال در مرداد / اوت سال جاری با تسلیم شکایتنامهای به شورای امنیت سازمان ملل خواهان بازگرداندن تحریمهای بینالمللی علیه ایران به سبب کاهش تعهدات جمهوری اسلامی در توافق هستهای شد. رئیس ادواری شورای امنیت شکایت آمریکا را موجه ندانست. با اینحال وزیر خارجه آمریکا اعتقاد دارد که تسلیم شکایت ایالات متحده کافی است که بعد از ۳۰ روز خود به خود تحریمها علیه ایران بازگردند.
در بیانیه پایانی نشست کمیسیون مشترک برجام اعضاء تأکید کردند که «آمریکا را نمیتوان یک دولت عضو برجام محسوب کرد» و به همین سبب این کشور «نمیتواند فرایند بازگشت تحریمهای سازمان ملل متحد تحت قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت را آغاز کند.»
در بیانیه آمده است:
«همه شرکتکنندگان مجدداً بر اهمیت حفظ توافقنامه تأکید کردند و یادآوری میکنند که این توافق عنصری کلیدی در ساختار منع گسترش سلاحهای هستهای جهانی است که قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل (۲۰۱۵) نیز آن را تأیید کرده است. اجرای کامل توافقنامه توسط همه طرفها همچنان مهم است.»
در بیانیه همچنین تأکید شده است که «شرکتکنندگان از بیانیه مشترک ایران و آژانس بینالمللی انرژی اتمی، مورخ ۲۶ اوت (۵ شهریور)، که اجرای آن آغاز شده است، استقبال کردند. در این زمینه، آنها نقش مهم آژانس بینالمللی انرژی اتمی بعنوان تنها سازمان بینالمللی بیطرف و مستقل مسئول راستیآزمایی و نظارت بر تعهدات عدم گسترش سلاحهای هستهای را یادآوری کردند.»
رافائل گِروسی، دبیرکل آژانس بینالمللی انرژی اتمی که بهتازگی به ایران سفر کرده بود ۵ شهریور / ۲۶ اوت در تهران بیانیه مشترکی با علیاکبر صالحی، رئیس سازمان انرژی اتمی ایران منتشر کرد. آنها در این بیانیه ضمن اعلام اینکه دو طرف بر سر تقویت هر چه بیشتر همکاریها و اعتماد متقابل به منظور تسهیل اجرای کامل موافقتنامه جامع پادمان و پروتکل الحاقی توافق کردند، از موافقت داوطلبانه جمهوری اسلامی برای دسترسی بازرسان آژانس از دو مکان هستهای ایران خبر دادند.
آژانس بینالمللی انرژی اتمی خواهان بازرسی از دو مکان هستهای در شهرضای اصفهان و نزدیکی تهران بود، اما ایران ماهها از دادن این امکان به آژانس خودداری کرد.
شرکتکنندگان در نشست کمیسیون مشترک برجام همچنین بار دیگر بر اهمیت پروژههای منع گسترش سلاحهای هستهای، بهویژه پروژه نوسازی اراک و پروژه ایزوتوپ پایدار در فردو تأکید کردند.
سیدعباس عراقچی معاون سیاسی وزیر امور خارجه ایران که در نشست کمیسیون مشترک برجام شرکت داشت اعلام کرد که اعضای این توافق، آمریکا را بهعنوان مشارکتکننده برجام نمیشناسند و حقی برای این کشور در مورد استفاده از سازوکارهای درون برجام یا قطعنامه ۲۲۳۱ قائل نیستند.
عراقچی همچنین تأکید کرد که طرفهای باقیمانده در برجام تلاشهای آمریکا در نیویورک برای بهکارگیری مکانیسم ماشه را غیرقانونی و بیاثر دانسته و معتقدند که این اقدام نمیتواند مؤثر واقع شود.
پیش از این در روزهای پایانی ماه اوت، وزیران خارجه بریتانیا، فرانسه و آلمان در بیانیه مشترکی اعلام کرده بودند که از شکایت آمریکا علیه جمهوری اسلامی ایران به شورای امنیت سازمان ملل برای بازگرداندن تحریمهای بینالمللی علیه آن کشور حمایت نمیکنند به این سبب که اقدام ایالات متحده با تلاشها برای حفظ توافق هستهای با ایران در تقابل است.
مایک پمپئو، وزیر امور خارجه آمریکا ۳۰ مرداد / ۲۰ اوت شکایتنامه آمریکا علیه ایران را به رئیس شورای امنیت سازمان ملل تسلیم کرد. ایالات متحده در این شکایتنامه جمهوری اسلامی ایران را به عدم پایبندی به توافق هستهای متهم میکند. به این ترتیب بر اساس برجام روند ۳۰ روزهای آغاز شد که ممکن است به بازگشت تحریمهای بینالمللی سازمان ملل علیه ایران بینجامد.