«خودروهای ایرانی به خیابان‌های لبنان حمله می‌کنند». این عنوان گزارشی است که یکم دسامبر ۲۰۱۶ / ۱۱ آذر ۱۳۹۵ از شبکه تلویزیونی «الجدیده» لبنان از نمایندگی شرکت خودروسازی سایپا در این کشور پخش شد. در روزهای گذشته کاربران ایرانی در شبکه‌های اجتماعی با بازنشر ویدیوی گزارش شبکه الجدیده در سال ۲۰۱۶، نسبت به فروش ارزان خودروهای ایرانی در لبنان و دیگر کشورهای همسایه مانند عراق و سوریه اعتراض کردند. کاربران نوشتند خودروهای ایرانی به قیمت ۱۵۰۰ دلار در لبنان به فروش می‌رسد، در حالی که ایرانی‌ها باید برای همان خودروها در داخل کشور مبالغ میلیونی و به مراتب بیشتری پرداخت کنند. اعتراضی که واکنش شرکت خودروسازی سایپا را به همرا داشت. اما واقعیت ماجرا چیست؟

شرکت ساپیا در بیانیه‌ای رسمی به تاریخ دوم شهریور که بر روی وب‌سایت «سایپانیوز» منتشر شد، نسبت به ادعای کاربران ایرانی و فروش خودروهای این شرکت به قیمت ۱۵۰۰ واکنش نشان داد. در بخشی از این بیانیه چنین آمده است:

«شبکه الجدید لبنان در گزارشی که چهار سال پیش از نمایندگی سایپا در این کشور تهیه کرد، به محصولات متنوع سواری و تجاری و شرایط منعطف فروش نقدی و اعتباری این خودروها به شهروندان لبنانی در آن سال‌ها پرداخت اما ویدئوی این گزارش در روزهای اخیر و با ترجمه و تفسیری اشتباه در شبکه‌های اجتماعی کشور بازنشر شده است. براساس اعلام سایپا قیمت محصولات این گروه خودروسازی در سال ۹۵ در کشور لبنان از ۸۴۰۰ دلار برای پراید تا ۱۹هزار و ۲۰۰ دلار برای چانگان جهت مشتریان لبنانی متغیر بوده و هیچ خودرویی به قیمت ۱۵۰۰ دلار عرضه نشده است. آنچه که در گزارش توسط نماینده سایپا در لبنان بیان می‌شود این است که هر شهروند لبنانی که ماهیانه ۱۵۰۰ دلار درآمد کسب می‌کند یا حقوق ماهیانه‌ای معادل ۱۵۰۰ دلار داشته باشد، توانایی پرداخت اقساط خودرو را خواهد داشت.»

این بخش از بیانیه سایپا با آنچه در گزارش نعیم برجاوي، خبرنگار لبنانی که گزارش را تهیه کرده هم‌خوانی دارد. اما این همه ماجرا نیست. در گزارش نعیم برجاوي که تحت عنوان «حمله خودروهای ایرانی به خیابان لبنان» تهیه شده، نکاتی حائز اهمیت دیگری نیز وجود دارد. در بخشی از این گزارش آمده بعد از توافق برجام ایران توانست به راحتی خودرو به لبنان صادر کند. در گزارش شبکه الجدیده خودروهای مختلف ایرانی از یک نمایندگی سایپا نمایش داده می‌شود و با تاکید بر اینکه همه این خودروها با ابعاد و انواع مختلف ساخت ایران است که وارد بازار لبنان شده‌اند.

ویدیوی گزارش شبکه الجدیده درباره خودروهای ایرانی در لبنان (۲۰۱۶)

در بخشی از این گزارش چنین آمده:

«ایرانی‌ها همه کار می‌کنند، جیپ، خودروهای بزرگ و خودروهای کوچک و خودروی زباله می‌سازند. آنها (شرکت‌های خودرو) با سایپا قرارداد بستند و این خودروها را از آن شرکت می‌گیرند. خودروها از ۸۴۰۰ تا ۱۹۲۰۰ دلار قیمت دارند. بازار لبنان پر از خودروهای کره‌ای، انگلیسی و چینی است، اما آنچه مردم درست نمی دانند، این است که بسیاری از این خودروها در ایران ساخته می‌شوند. کمپانی سایپا ۳۹ مدل خودرو تولید می‌کند که ۹ مدل آن در لبنان وجود دارد، اما این‌ها رسما به عنوان خودروی ایرانی ثبت نمی‌شوند، چون همکارها شرکت‌هایی هستند که ایرانی نیستند.»

نعیم برجاوی همچنین در این گزارش تاکید می‌کند خودروهای ایرانی در لبنان ارزان‌تر است و لبنانی‌ها به دلیل ارزان خودروهای ایرانی نسبت به خودروهای آمریکایی و غیره، ترجیح می‌دهند خودروی ایرانی بخرند.

آیا لبنانی‌ها خودروهای ایرانی را ارزان‌تر از شهروندان ایرانی خریداری می‌کنند؟

قیمت‌هایی که در گزارش سال ۲۰۱۶ شبکه الجدیده و بیانیه سایپا آمده از میانگین قیمت ۸۴۰۰ تا ۱۹۲۰۰ دلار حکایت دارد. شرکت ساپیا همزمان با انتشار بیانیه، تصویری از وب‌سایت لبنانی اتومارکت (Automarkt) منتشر کرد که قیمت تعدادی از خودروهای این شرکت از جمله سایپا ۱۳۱، سایپا ۱۱۱، سایپا ۱۳۲ و تیبا ۲ مدل سال‌های ۲۰۱۷ را با قیمت ۸۴۰۰ تا ۸۷۰۰ دلار نشان می‌دهند.

شرکت سایپا خودروهایش را با خدمات اقساطی بسیار مناسبی به خریدران لبنانی می‌فروشد، اما قبل از اینکه این موضوع بپردازیم، باید دید آیا قیمت خودروهای ساخت این کمپانی ارزان‌تر از شهروندان ایرانی به دست مشتریان لبنانی می‌رسد؟

در گام نخست هنگامی که برای لیست خودورهای شرکت سایپا و قیمت آنها به وب‌سایت اتومارکت که ظاهرا نمایندگی فروش محصولات سایپا در لبنان است مراجعه کردیم، با این پیام روبه‌رو شدیم: «این وب سایت به حالت تعلیق درآمده است.»

دلیل مسدود شدن وب‌سایت اتومارکت مشخص نیست و سایپانیوز هم به آن هیچ اشاره‌ای نکرده است. همچنین مشخص نیست لیست قیمتی که سایپانیوز از این وب‌سایت منتشر کرده متعلق به چه سالی است. اما در گزارش شبکه الجدیده به نمایندگی «مکانیکا» به عنوان نماینده محصولات سایپا در لبنان اشاره می‌شود، نمایندگی‌ای که شرکت سایپا هیچ اسمی از آن به میان نیاورده است.

به گزارش وب‌سایت «ایران‌جیب» که از مرجع‌های اعلام قیمت ارز در ایران است، قیمت هر دلار آمریکا در بازار آزاد به تاریخ پنج‌شنبه ۱۱ آذر ۱۳۹۵ برابر با یکم دسامبر ۲۰۱۶ (تاریخ تهیه گزارش شبکه الجدیده)، قیمت فروش هر دلار آمریکا ۳۸ هزار ریال (معادل ۳۸۰۰ تومان) و قیمت خرید ۳۷ هزار و ۷۵ ریال (معادل ۳ هزار و ۷۷۵ تومان) بوده است.

بر اساس قیمت دلار در بازار آزاد (نه دلار دولتی) در این تاریخ، معادل تومان قیمت خودروهایی که شرکت سایپا در بیانیه‌اش از آنها نام برده یعنی پراید و چانگان، به قرار زیر خواهد بود:

پراید ۱۳۱: ۸۴۰۰ دلار معادل با ۳۱ میلیون ۹۲۰ هزار تمان
چانگان: ۱۹هزار و ۲۰۰ معادل برابر با ۷۲ میلیون و ۹۶۰ هزار تومان

قیمت همین دو خودرو در سال ۱۳۹۵ در ایران به قرار زیر بود:

پراید ۱۳۱: ۲۱ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان
چانگان: ۶۸ میلیون تومان

در ظاهر و با قیمت دلار آزاد شهروندان ایرانی، ملبغ کمتری از مشتریان لبنانی دست‌کم برای این دو مدل خودروی تولید شده توسط شرکت سایپا پرداخت می‌کنند. اما پرسش اینجاست در حال حاضر قیمت همین خودروها در ایران و لبنان چقدر است؟

قیمت پراید ۱۳۱ به تاریخ ۱ اسفند ۹۸ در بازار آزاد ۶۲ میلیون ۵۰۰ هزار تا ۶۳ میلیون تومان (افزایش ۴۰ میلیون تومانی در سه سال) و قیمت چانگان در همین تاریخ ۲۶۰ میلیون تومان (افزایش ۱۹۰ میلیون تومانی در سه سال) بود. همچنین بر اساس گزارش اقتصادآنلاین قیمت پراید ۱۳۱ در شهریور ماه ۹۹ مبلغ ۷۶ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان است، یعنی در طول شش ماه گذشته همین خودرو برای شهروندان ایرانی افزایش قیمت ۱۴ میلیون تومانی داشته، در حالی که قیمت آن همچنان در لبنان ثابت است.

در حقیقت تنها در مدت زمان سه سال قیمت این دو خودروی شرکت سایپا در ایران چند برابر افزایش یافته است. و اگر همین مقایسه را در قبال دیگر خودروهای صادر شده به لبنان در نظر بگیریم، به افزایش و تفاوت قیمت چشمگیری در طول سال‌های گذشته برخورد خواهیم کرد.

اما نمایندگی‌ «مکانیکا گروپ» که در گزارش شبکه الجدیده از آن نام برده شده، قیمت خودروی پراید ۱۳۱ را بر روی وب‌سایتش ۸۹۰۰ دلار اعلام کرده است، یعنی در مدت سه سال قیمت این خودرو در لبنان تنها ۵۰۰ دلار نسبت به قیمت اعلام شده در بیانیه شرکت سایپا و تصویری که از نمایندگی مورد ادعای این شرکت یعنی «اتومارکت»، گران‌تر شده است. همچنین قیمت پراید ۱۳۲ صفر که اکنون خط تولید آن در ایران متوقف شده، کماکان در لبنان ۸۴۰۰ دلار است. قیمت چانگان بر روی وب‌سایت مانیکا گروپ موجود نیست.

تصویری از قیمت پراید در وب‌سایت مکانیکا گروپ، نمایندگی شرکت سایپا – تاریخ ۲۵ اوت / ۴ شهریور

همچنین بر اساس گزارش شبکه الجدیده در سال ۲۰۱۶، هر شهروند لبنانی که درآمدی بین یک‌هزار تا ۱۵۰۰ دلار داشته باشد، می‌تواند با پرداخت ۲۵ درصد از قیمت خودرو آنها را به صورت اقساطی خریداری نمایند و قسط‌های آن را به بانک‌های لبنانی یا شرکت مکانیا (نمایندگی همکار شرکت سایپا در لبنان) بازپرداخت نماید. شرایط و تسهیلات مناسبی که در اختیار خریداران لبنانی قرار داده شده بود.

صنعت پرسود خودروسازی در ایران و تحریم‌های بین‌المللی

بعد از به سرانجام رسیدن توافق هسته‌ای برجام میان ایران و قدرت‌های جهانی در سال ژوئیه ۲۰۱۵ (تیر ماه ۱۳۹۴)، امکان صادرات کالاهای مختلف از جمله خودرو برای ایران فراهم شد. صنعت خودروسازی دومین صنعت بزرگ ایران بعد از صعنت نفت است و به گزارش «سی‌ان‌ان مانی» ایران در سال ۲۰۱۱ سیزدهمین خودروساز بزرگ جهان با میزان تولید یک میلیون و ۶۰۰ هزار خودرو در سال شد.

ایران همچنین یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان خودرو در خاورمیانه است که دارای ۱۳ شرکت خودروسازی دولتی و خصوصی است، اما ۹۴ درصد بازار خودروی داخل کشور، در اختیار دو ابر شرکت ایران خودرو و سایپا قرار دارد.

علاوه بر بحث ارزان بودن خودروهای ایرانی در لبنان، نکته دیگری که در گزارش شبکه الجدیده توجه‌ها را به خود جلب می‌کند، طرح این موضوع است که خودروهای ایرانی به نام خودروهای ساخت کره، انگلیس و چین ثبت می‌شوند و خریداران لبنانی از این موضوع بی‌اطلاع هستند. نکته‌ای که احتمالا به دو دلیل عمده دارد، یک: پایین بودن کیفیت و ایمنی خودروهای ایرانی در رقابت با خودروهای کشورهایی که از آنها نام برده شده، دو: مشکلاتی که تا قبل از سال ۲۰۱۵ ایران به دلیل تحریم‌های بین‌المللی با آن روبه‌رو بود.

اگر چه احتمال دارد هر دوی این عوامل با هم در این امر نقش داشته باشند، اما ظاهرا موضوع تحریم‌های بین‌المللی بیش از هر چیزی صنعت خودروسازی را با محدودیت روبه‌رو کرده بود و در حال حاضر با وجود خروج آمریکا از برجام و بازگشت بخش زیادی از تحریم‌های اقتصادی علیه ایران، که بخشی از آن مشخصا متوجه صنعت خودروسازی است، بار دیگر صنعت خودروسازی هدف محدودیت‌های بین‌المللی قرار گرفته است. به گونه‌ای که شرکت‌های خودروسازی مانند سایپا و ایران‌خودرو نه تنها شرکای معتبر خارجی خود را از دست داده، بلکه میزان تولید و کیفیت محصولات آنها دست‌خوش تغییر و افت شده است.

از جمله مهم‌ترین تاثیرات تحریم‌ها بر صنعت خودروسازی، محدودیت در نقل و انتقال پول، تهیه قطعات و محتاط شدن کشورها در همکاری با شرکت‌های خودروسازی ایرانی است.

ایران در سال‌های ۸۸ و ۸۹ با مبلغ ۲۸۰ و ۳۹۰ میلیون دلار و در سال ۹۱ با مبلغ ۳۲۰ میلیون دلار، در اوج صادرات خودرو قرار داشت. این میزان در سال‌های ۹۲ و ۹۳ به سبب تحریم‌های بین‌المللی اعمال شده به مبلغ ۷۰ و ۱۰۰ میلیون دلار کاهش پیدا کرد.

اما به گزارش مرکز پژوهش‌های اتاق بازرگانی ایران، میزان صادرات خودروی ایران در بین سال‌های ۹۵ تا ۹۷، مدت زمانی که بسیاری از تحریم‌های بین‌المللی برداشته شده بودند، بین ۱۰۰ تا ۱۲۰ میلیون دلار بود و دوباره این صنعت شاهد رشد چشم‌گیری بود.

ایران در طی سال‌های گذشته به کشورهای عراق، الجزایر، ترکمنستان، ساحل عاج، سوریه، آذربایجان، جیبوتی و لبنان خودرو صادر کرده است.

اما جدای از تحریم‌ها و مشکلات اقتصادی، صنعت خودروسازی ایران همچنان با سه چالش اساسی، شناخته شده و قدیمی روبه‌رو است: قیمت گران، نداشتن کیفیت و فساد گسترده.

  • در همین زمینه: