ویروس‌هایی که دیرزمانی است خفته بودند به زندگی بازگشته‌اند. آبله، تب دانگ و یا ویروس زیکا در اروپا دوباره ظهور کرده اند. دانشمندان می‌گویند که سناریوهایی که در مورد شیوع بیماری‌های همه‌گیر در جهان مطرح است، بیش از آن‌که موضوع فیلمی ترسناک و آخر زمانی باشد، احتمالی جدی و باورکردنی است. گرمایش زمین یک عامل اصلی برای تحقق این کابوس‌ها می‌تواند باشد.
منشا بیماری کووید-۱۹که سراسر جهان را پیموده و بیش از ۷۶۰ هزار قربانی برجای گذاشته، به احتمال قریب به یقین خفاشی زنده بوده. همین واقعیت به حد کافی خطر دست‌درازی روز افزون بشر به حیات وحش سیاره‌اش را نشان میدهد.
بسط ردپای اکولوژیک گونه انسان همچنین می‌تواند از طرق دیگری نیز موجب شیوع بیماری‌های همه‌گیر شود.
تغییرات اقلیمی ــ که اکنون با یک درجه سانتیگراد افزایش متوسط دمای جهانی ما را به سمت نابودی می‌برد ــ همچنین می‌تواند مسبب ظهور بیماری‌های واگیردار شود، چه از این طریق که محملی برای رشد و نمو بهتر پشه‌ها و حشرات حامل بیماری‌هایی نظیر مالاریا و تب دنگ شود و یا سبب ذوب یخ و بیرون‌زدن عوامل بیماری‌زایی که از دوره ماقبل تاریخ در یخ‌های دایمی جایی همچون سیبری بسر می‌برند.
طبیعت پر از میکروارگانیسم‌هاست و با گرمایش زمین و ذوب شدن یخ ها در حقیقت یک بمب ساعتی در شمال روسیه، کانادا و آلاسکا قرار گرفته است.
میکروارگانیسم‌ها برای مدت بسیار بسیار طولانی می‌توانند در فضای یخ‌زده دوام آورند.
آیا سیاه‌زخم در راه است؟
با آب شدن یخ ، مواد ارگانیک و میکروارگانیسم‌هایی که زمانی در ذرات یخ زده خاک جای گرفته و میلیون‌ها سال در آن حبس شده بودند رها شده و همراه با جریان آب به سطح می‌آیند.
در حال حاضر شواهدی از ویروس‌های باستانی که مدت‌ها پیش یخ زده بودند و دوباره به زندگی بازگشته‌اند وجود دارد.
ژان میشل کلاویه، استاد ممتاز بازنشسته دانشکده پزشکی مارسی در فرانسه می‌گوید:
«وقتی دانه‌ای را در خاکی که هزاران سال یخ زده قرار دادید ، اتفاقی نمی‌افتد، اما وقتی زمین گرم شود، دانه شروع به جوانه زدن می‌کند، و این مشابه همین اتفاقی است که در مورد ویروس رخ میدهد.»
در آزمایشگاه کلاویه دانشمندان موفق شدند تا ویروس‌های سیبریایی دست کم ۳۰ هزار سال پیش را احیا کنند.
این ویروس‌های احیاشده تنها می‌توانند به آمیب‌ها حمله کنند، اما ده‌ها هزار سال پیش به طور قطع موجوداتی را که در چرخه غذایی در رده‌های بالاتر قرار داشتند هدف می‌گرفتند.
به گفته پرفسور کلاویه، نئاندرتال‌ها ، ماموت‌ها، کرگدن‌های پشمالو همگی مریض شدند، و بسیاری از آنها مردند: «برخی از ویروس‌هایی که سبب بیماری این جانوران شدند احتمالا هنوز در خاک هستند.»
تعداد باکتری‌ها و ویروس‌هایی که در یخ‌های مناطق همیشه یخی نهفته هستند غیر قابل شمارش است، اما سئوال مهم این است که این ویروس‌ها و باکتری‌ها تا چه اندازه خطرناک هستند.
و این جاست که دانشمندان اتفاق نظر ندارند.
سیاه زخم (آنتراکس) نشان داد که باکتری‌ها می‌توانند صدها سال در سرزمین‌های یخی بمانند و بعدا دوباره احیا شوند.
سال ۲۰۱۶ ، کودکی در سیبری از بیماری سیاه زخم درگذشت، این بیماری دستکم ۷۵ سال بود که در این ناحیه دیده نشده بود.
پاتوژن‌های دو میلیون‌ساله
وقتی که لاشه‌های حیواناتی که مدت طولانی در زیر یخ مدفون بوده‌اند آب شوند ممکن است با خود پاتوژنها (عوامل بیماری‌زا) را در سطح زمین پراکنده کنند.
پاتوژن‌هایی نظیر – آبله یا تیره‌ای از آنفولانزا که در سال‌های ۱۹۱۷ و ۱۹۱۸ ده‌ها میلیون قربانی برجای گذاشت، ممکن است هنوز در مناطق زیر صحرای آفریقا حاضر باشند.
البته بر پایه برخی مطالعاتی که صورت گرفته این پاتوژنها احتمالا غیر فعال شده‌اند.
اما برخی از دانشمندان معتقدند که بازگشت آبله – که ۵۰ سال پیش رسما از روی کره زمین محو شده بود- را نمی‌توان مستثنی دانست. قربانیان بیماری‌های قرن هجدهم و نوزدهم در قبرستان‌های سیبری مدفون هستند و احتمالا پاتوژنها در هوای سرد باقی مانده‌اند.
خطر واقعی اما در لایه‌های اعماق زمین نهفته است، جایی که پاتوژنها بیش از دو میلیون سال است که نور خورشید را ندیده اند و با گرمایش زمین ممکن است پدیدار شوند.
اگر هیچ میزبانی برای ویروس‌ها نباشد تا آن را آلوده کنند مشکلی پیش نخواهد آمد، اما تغییرات اقلیمی به طور غیر مستقیم در این جا نیز دخالت می‌کند.
بهره‌برداری صنعتی از شمالگان هم مزید بر علت شده و تمام ریسک فاکتورها همه یک جا جمع هستند: پاتوژنها و مردمی که حامل و ناقل آن باشند.
احیای باکتری‌های باستانی یا ویروس‌ها یک تئوری است، اما تغییرات اقلیمی تا کنون سبب تقویت و گسترش بیماری‌هایی شده که نیم میلیون قربانی به جای گذاشته‌اند. مالاریا، تب دنگ ، زیکا و چیکونگونیا از جمله این بیماری ها هستند.
با گرم شدن درجه حرارت مناطق روی کره زمین پشه‌ها حتی طی زمستان هم به سمت شمال حرکت می‌کنند و دوره تخم ریزی شان طولانی‌تر می شود.
پشه ببری، که بومی جنوب شرقی آسیا است می تواند ناقل بیماری‌هایی مانند تب دنگ و بیماری عفونی چیکونگونیا باشد- این پشه در اوایل این قرن به جنوب اروپا رسید و به سرعت راه خود را به سمت شمال ، پاریس و فرای آن باز کرده است.
مالاریا بیماری که زمانی آفت جان جنوب اروپا و جنوب ایالات متحده امریکا بود – و خوشبختانه داروی موثری برای درمان آن موجود است- خطر در معرض آن قرار گرفتن تا بخش عمده ای به شرایط اقتصادی-اجتماعی بستگی دارد.
تا سال ۲۰۵۰ چنانچه روند کنونی تغییرات آب و هوایی ادامه یابد، بیش از ۵ میلیون نفر در مناطقی زندگی خواهند کرد که مالاریا در آن وجود دارد، اما مطالعات نشان میدهد همزمان با رشد اقتصادی و توسعه اجتماعی این رقم می‌تواند به ۲ میلیارد کاهش پیدا کند.ناقلان بیماری در حال حرکت به مناطق جدید هستند و به طور خاص به سوی مناطق مرتفع‌تر نظیر اتیوپی و کنیا می‌روند.
دانشمندانی که اکنون بر روی اثرات تغییرات اقلیمی بر روی بیماری های واگیردار کار می کنند هشدار می‌هند که این تازه اول راه تغییرات اقلیمی است.
از صمیم قلب امیدوارم که ارزیابی ام کاملا اشتباه باشد, اما بنا بر گزارشات و مشاهدات روزمره به نظر میرسد که تغییرات اقلیمی در کره زمین و بحران جهانی محیط زیست به نقطه بدون بازگشت رسیده است.
هیچ چیزی نشانگر کوچکترین بهبود در تغییرات افراطی اقلیمی و بحران زیست محیطی نمی باشد.
چند هفته پیش درجهء گرما در سیبری به ۱۰۰ درجهء فارنهایت رسیده بود.
این هفته هوا در “صحرای مرگ” (کالیفرنیا) به ۱۳۰ درجهء فارنهایت رسیده بود.
اکنون صدها آتش سوزی فعال در جنگلهای آمازون جریان دارد و آتش سوزی های امسال ۸۰% بیشتر از پارسال است.
گرمی هوا در ژاپن, عراق و آمریکا رکورد زده است.
در بهترین حالت ساکنین کرهء زمین برای چندین دههء آینده درگیر شدیدترین نوع ستیزه و مبارزه برای حفظ محیط زیست خواهند بود.
در بدترین حالت به نقطهء بدون بازگشت رسیده ایم و دیگر خیلی دیر است.
ذیل کتابی است در مورد بحران جهانی محیط زیست با نام “آخرین اخطار”
Our Final Warning: Six Degrees of Climate Emergency
By Mark Lynas
Mark Lynas delivers a vital account of the future of our earth, and our civilisation, if current rates of global warming persist. And it’s only looking worse.
We are living in a climate emergency. But how much worse could it get? Will civilisation collapse? Are we already past the point of no return? What kind of future can our children expect? Rigorously cataloguing the very latest climate science, Mark Lynas explores the course we have set for Earth over the next century and beyond. Degree by terrifying degree, he charts the likely consequences of global heating and the ensuing climate catastrophe.
At one degree – the world we are already living in – vast wildfires scorch California and Australia, while monster hurricanes devastate coastal cities. At two degrees the Arctic ice cap melts away, and coral reefs disappear from the tropics. At three, the world begins to run out of food, threatening millions with starvation. At four, large areas of the globe are too hot for human habitation, erasing entire nations and turning billions into climate refugees. At five, the planet is warmer than for 55 million years, while at six degrees a mass extinction of unparalleled proportions sweeps the planet, even raising the threat of the end of all life on Earth.
These escalating consequences can still be avoided, but time is running out. We must largely stop burning fossil fuels within a decade if we are to save the coral reefs and the Arctic. If we fail, then we risk crossing tipping points that could push global climate chaos out of humanity’s control.
This book must not be ignored. It really is our final warning.
هوشنگ / 20 August 2020
سیاستمداران به دنبال فتح جهان؛ رسانه ها هم ابزار و صدای سیاستمداران؛ و بشر هم در حال نابودی …
حسام / 28 February 2021