شهزاده سمرقندی – عالمه نبی‌وا ۲۰ سال است که اشعار شاعران معاصر ایران – شاعرانی مانند فروغ فرخزاد و فریدون مشیری – را به زبان ازبکی ترجمه می‌کند. ترجمههای او در روزنامه‌های ازبکستان بار‌ها منتشر شده و شاعران و روشنفکران ازبک هم از آن استقبال کرده‌اند.
عالمه نبی‌وا شعر هم می‌گوید. مجموعه اشعار او با عنوان «صدای نگاه» در سال ۲۰۰۰ در تاشکند به چاپ رسیده است. او اکنون در سوئیس به‌سر می‌برد. اما زمانی که ترجمه اشعار فروغ فرخزاد و فریدون مشیری را آغاز کرد در تاشکند، پایتخت ازبکستان زندگی می‌کرد.
عالمه نبی‌وا تنها مترجمی نیست که گزیده‌هایی از ادبیات معاصر ایران را به زبان ازبکی ترجمه کرده. ادب‌دوستان ازبک از دوران شوروی تا به حال به ادبیات معاصر ایران و ادب کهن فارسی توجه ویژه‌ای داشته‌اند.
با اینکه سال‌هاست در دانشگاه شرق‌شناسی تاشکند زبان فارسی آموزش داده می‌شود و مقاله‌هایی هم با همکاری و پشتبانی سفارت جمهوری اسلامی ایران در تاشکند به نشر می‌رسد، اما علاقه نسل جوان ازبک به ادبیات معاصر ایران رو به کاهش است. شاید یکی از دلایل آن، این است که در ازبکستان شمارگان کتاب‌های فارسی ترجمه‌شده اندک است و علاوه بر این باید گفت فقط سفارت جمهوری اسلامی در تاشکند تلاش می‌کند ادبیات معاصر ایران را در ازبکستان معرفی کند و این تلاش‌ها هم همواره در جهت سیاست‌های دولتی بوده است.
|
●در ازبکستان، سفارت جمهوری اسلامی ایران بر اساس سیاست‌های دولتی، ادبیات ایران را معرفی می‌کند. مترجمانی مانند عالمه نبی‌وا، بدون برخورداری از کمک‌های نهادهای دولتی، گزیده‌ای از ادبیات ایران را به‌طور مستقل به ازبک‌ها معرفی می‌کنند.
●گفتوگو با عالمه نبی‌وار، شاعر و مترجم را می‌توانید از طریق فایل صوتی زیر گوش کنید:
 |
شاعرانی که مورد پسند و یا علاقه جمهوری اسلامی ایران نیستند به‌طور ساختاری در تحقیق‌های دانشگاهی از قلم افتاده‌اند، یا اگر هم نامی از آن‌ها آورده شده، آثارشان ترجمه و منتشر نشده است. بخش ازبکی صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران گزارش‌ها و گفت‌وگوهایی پیرامون ادبیات معاصر ایران ارائه می‌دهد، اما متأسفانه این برنامه‌ها همیشه بیانگر واقعیت‌های جامعه ایران امروز نیست.
در برنامه این هفته «با همسایگان» با عالمه نبی‌وا گفتوگو کرده‌ام. همچنین گزارشی هم از شبکه صدا و سیما جمهوری اسلامی در ازبکستان آورده‌ام. ادعا می‌کنند که شاعرانی مانند فروغ فرخزاد، سهراب سپهری، رضا براهنی و کیومرث منشی‌زاده زبان شعر را به زبان روزانه مردم نزدیک کرده‌اند و پیشنهادهای تازه‌ای آوردند، و حتی برخی از آنان بیانیه‌های سیاسی‌شان را با شعرشان بیان کردند، اما هیچیک از آنان در بین مردم محبوبیت نیافتند.
با این‌حال خوشبختانه روشنفکران ازبکستان به ترجمههای سانسورشده و پالایش‌شده جمهوری اسلامی از ادبیات معاصر ایران قناعت نکرده‌اند و مترجمانی مانند عالمه نبی‌وا بر اساس علایق شخصی‌شان و بدون برخورداری از کمک‌های سازمان‌های دولتی ازبکستان گزیده‌هایی از ادبیات معاصر ایران را ترجمه کرده‌اند. عالمه نبی‌وا یکی از برجسته‌ترین و شناخته‌شده‌ترین این مترجمان است.
او دختر توخته‌مراد نبیوف، یکی از فعالان فرهنگی شهر تاشکند و از مدیران مرکز فرهنگی تاجیکان در تاشکند است.
عالمه نبی‌وا به دلیل آشنایی‌اش با آهنگ زبان فارسی- تاجیکی موفق شده آهنگ شعرهای فارسی را در حد امکان در ترجمه‌هایش حفظ کند.
یکی از موفق‌ترین ترجمههای او، شعر «کوچه» از فریدون مشیری و «روی خاک» از فروغ فرخزاد است. در نسخه آوایی این برنامه می‌توانید ترجمه او از این اشعار را به زبان ازبکی با صدای مترجم گوش دهید.
عالمه نبی‌وا حدوداً چهار سال است که در دانشگاه برن، در سوئیس پایان‌نامه دانشگاهی‌اش را می‌نویسد و از آموزگاران زبان ازبکی در این دانشگاه است. او همچنین گزیده‌ای از برجسته‌ترین اشعار شاعران ازبک را به زبان آلمانی ترجمه کرده و اشعاری از شاعران فرانسه را هم به زبان ازبکی برگردانده است.
در همین زمینه:
از خانم عالمه نبی‌وا برای زحمتی که کشیدند سپاسگزاری می کنم
کاربر مهمان / 11 January 2013
سپاس فراوان از این بانو. من دوست جوانی از ازبکستان داشتم که به هیچ عنوان از ایران و تاریخ مشترکمان نمی دانست. و از ایران تنها چادر سیاه و ریش و پشم را می شناخت. دست مریزاد بانوی گرامی
کاربر مهمان / 12 January 2013