ناشنوایان مدت‌هاست نسبت به عملکرد صدا و سیما اعتراض دارند، زیرا به گفته آنها صدا و سیما هنوز از مترجم مخصوص ناشنوایان استفاده نمی‌کند و یا گاهی از زبان اشاره فارسی استفاده می‌کند که بیشتر ناشنوایان متوجه نمی‌شوند.
چندی پیش کمپین معلولان در صفحه توییتر خود بار دیگر این اعتراض را تکرار کرد و نوشت:
« قُلدری صدا و سیما به این مورد ختم نمی‌شود؛ با گذشت ۲۷ ماه از ابلاغ قانون معلولان، از اجرای ماده ۲۱ آن استنکاف می‌کند و پاسخ مکاتباتمان را هم نمی‌دهد!»
قانون حمایت از حقوق معلولان فروردین سال ۹۷ تصویب شد. طبق ماده ۲۱ این قانون «سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران مکلف است حداقل پنج ساعت از برنامه‌های خود را در هفته به صورت رایگان در زمان‌های مناسب به برنامه‌های سازمان‌ها و تشکل‌های مردم نهاد حامی افراد دارای معلولیت به‌منظور آشنایی مردم با حقوق، توانمندی‌ها و مشکلات این افراد اختصاص‌دهد و نسبت به زیرنویسی فیلم‌ها و برنامه‌های شبکه‌های مختلف سیما، استفاده از رابط ناشنوایان و نیز پخش توصیف شنیداری فیلم‌ها جهت افراد نابینا اقدام نماید».
اکرم سلیمی، مدیرعامل انجمن خانواده ناشنوایان در فروردین ماه سال جاری به خبرگزاری جمهوری اسلامی (ایرناپلاس) گفته بود:
«سال‌هاست جامعه ناشنوایان ایران برای اصلاح زبان اشاره‌ای که در صداوسیما مورد استفاده قرار می‌گیرد تلاش می‌کند، اما این اعتراض‌ها تا به حال موجب تغییری در روند فعالیت این سازمان نشده است. این مسئله در روزهایی که جامعه با مشکلات بیماری کووید ۱۹ دست و پنجه نرم می‌کند، چندبرابر می‌شود. زیرا ناشنوایان هم مانند هر فرد دیگری باید به سرعت از اخبار مطلع شوند و نسبت به آنچه مسئولان اعلام می‌کنند، رفتار کنند.»
بحران کرونا نیز مشکل ناشنوایان را دوچندان کرده است. مجریانی که با ماسک در تلویزیون حاضر می‌شوند و بسیاری از اخبار و اطلاعات پزشکی حتی به زبان اشاره فارسی نیز ترجمه نمی‌شود.
چرا ارادهای برای بهبود این وضعیت وجود ندارد؟ برای دستیابی به مطالبه ناشنوایان چه باید کرد؟ ناشنوایان باید چه کنند و جامعه مدنی در همبستگی باید چه قدم‌هایی بردارد؟ زمانه این پرسش‌ها را با عفت ماهباز که در کنار نویسندگی و کنشگری مدنی، در زمینه کار با ناشنوایان که پیش‌تر در لندن و اکنون در شهر کلن در آلمان فعال است و انجمن غیر دولتی «شهرزاد» را برای پناهندگان و مهاجرین بنیاد نهاده است، درمیان گذاشته است.
عفت ماهباز معتقد است برای حل بخشی از مشکل ناشنوایان صدا و سیما باید برخی از اخبار و برنامه‌ها و فیلم‌ها را زیرنویس کند. به گفته این فعال مدنی، تمام ناشنوایان به زبان اشاره فارسی تسلط ندارند. حتی برخی از افراد سالخورده نیز ناشنوا می‌شوند و آنها نیز به این زبان اشاره آشنایی ندارند. زیرنویس می‌تواند مشکلات بسیاری را حل کند.
■ گفت‌وگوی زمانه با عفت ماهباز را بشنوید:
عفت ماهباز در پاسخ به این پرسش که ناشنوایان می‌گویند صدا و سیما هنوز از مترجم استفاده نمی‌کند و یا از زبان اشاره فارسی استفاده می‌کند که بسیاری از ناشنوایان آن را متوجه نمی‌شوند، به زمانه گفت:
«شبکه ۲ خبر سراسری روزی سه بار اخبار را با مترجم زبان اشاره فارسی ناشنوایان پخش می‌کند. مستندی هم به نام «طبیب» از شبکه ۳ از شنبه تا چهارشنبه به زبان اشاره فارسی پخش می‌شود. اما این اخبار و فیلم مستند را ناشنوایانی می‌فهمند که در مدارس ناشنوایان تحصیل کردهاند و به زبان اشاره فارسی تسلط دارند. من اطلاع ندارم که در شهرستان‌هایی مثل کردستان، گیلان یا لنگرود در مدارس ناشنوایان زبان اشاره فارسی تدریس می‌شود یا خیر. با توجه به آنچه به خاطر دارم در مدارس ناشنوایان شهرستان‌هایی مثل گیلان و آذربایجان نیز مانند مدرسه باغچه‌بان تهران زبان اشاره فارسی تدریس می‌گردد. اما کسانی که درس نخوانده‌اند متوجه نمی‌شوند.»
در این میان ناشنوایانی هستند که تحصیل کردهاند، اما به زبان اشاره فارسی تسلط ندارند. ماهباز درباره این گروه از ناشنوایان گفت:
«گاه با ناشنوایانی روبه‌رو هستیم که با تلاش بسیار در مدارس عادی تحصیل کرده و حتی به دانشگاه رفته‌اند. این گروه زبان اشاره فارسی نیاموخته است. همچنین سن سالخوردگی در ایران رو به افزایش است. برخی از افراد در سال‌های سالخوردگی دچار ناشنوایی می‌شوند. این گروه هم زبان اشاره فارسی نمی‌داند و اخبار ناشنوایان را نمی‌تواند دنبال کند.»
ماهباز گذاشتن زیرنویس را راهکاری عنوان کرد که می‌تواند پاسخگوی بسیاری از مشکلات ناشنوایان باشد. او در این باره گفت:
« ناشنوایان از دیدن فیلم‌ها محروم‌اند و به این اعتراض دارند. آنها از فهم بسیاری از اطلاعات تخصصی و پزشکی را از تلویزیون پخش می‌شود هم محروم‌اند. زیرنویس گذاشتن دشوار نیست. اپ‌های زیرنویس وجود دارد که می‌توان برنامه‌ها را در لحظه زیرنویس کرد.»
از این فعال مدنی پرسیدیم که چرا صدا و سیما اخبار و برنامه‌ها و فیلم‌ها را زیرنویس نمی‌کند؟ چرا تا کنون ارادهای برای تغییر وجود نداشته است؟ به گفته ماهباز حکومت درد و مشکلات ناشنوایان و دیگر ناتوانان جسمی را به خوبی درک نکرده است.
ماهباز تلاش ناشنوایان را برای رساندن صدای اعتراض‌ها و مطالبات‌شان تحسین کرد و گفت: «متاسفانه گوش شنوایی وجود نداشته است، اما ناشنوایان نباید ناامید شوند و دست از تلاش بردارند».
نقش جامعه مدنی در این میان چیست؟ او پاسخ داد:
«خوشبختانه جامعه مدنی ایران در بسیاری از زمینه‌ها مثل لغو اعدام یا محیط زیست بسیار رشد کرده است. اما در حمایت و همبستگی با ناشنوایان و دیگر ناتوانان جسمی چندان فعال نبوده است.»
باید در هر کجا، به هر گروهی که تبعیض اعمال می‌شود حساس بود و حق را طلبید. جامعه ناشنوایان تاکنون با ثبات‌قدم برای رسیدن به مطالبات‌شان تلاش کرده و تلاش خواهد کرد. جامعه مدنی و رسانه‌ها نیز وظیفه دارند که با درک مشکلات این گروه بر مطالبات آنان نیز پافشاری کنند. همبستگی قدرت ما است.
در همین زمینه:
خوش به حالشان
بهمن / 12 August 2020