مازیار مهدوی‌فر – سازمان بهداشت جهانی بالاترین مرجع رسمی مورد توافق همه کشورهای دنیا در زمینه‌های مرتبط با بهداشت و سلامت بین‌الملل هست. در هفته آغازین سال ٢٠١٣ مروری خواهیم داشت بر فعالیت‌هایی که با محوریت این سازمان طی سال گذشته در جهت تأمین بهداشت و سلامت انسان‌ها در سرتاسر دنیا صورت گرفته است.
کنگره جهانی تنظیم خانواده که در ماه ژوئیه در شهرلندن برگزار شد بهانه‌ای شد برای اینکه سازمان بهداشت جهانی تمامی کشورهای عضو را به فراهم کردن وسایل تنظیم خانواده برای همه افراد جامعه تشویق کند. حدود ٢٢٢ میلیون زوج در سرتاسر دنیا به وسایل تنظیم خانواده و به طور مشخص قرص‌های ضد بارداری دسترسی ندارند. در بسیاری از کشورها زنان علی‌رغم تمایل به استفاده از قرص‌های پیشگیری از بارداری، از دسترسی به آن محروم هستند. سازمان جهانی بهداشت در این کنگره به تمامی کشورهای عضو پیشنهاد داد تا آموزش و امکانات لازم جهت تنظیم خانواده را در بخش مراقبت‌های پایه‌ای بهداشت و سلامت خود بگنجانند و تلاش کنند با مرتفع کردن موانع موجود، امکان دسترسی تمامی زنان را به قرص‌های ضد بارداری و سایر امکانات تنظیم خانواده فراهم کنند.
سیستم مراقبت از نوزاد به شیوه کانگوروها روشی است که به صورت ویژه برای مراقبت از نوزادان نارس پیشنهاد شده است. در این روش نوزاد باید تا حد امکان در تماس پوست به پوست و مستقیم با بدن مادر و یا پدرش قرار گیرد. این روش به خصوص در مناطق فقیر و کمتر توسعه یافته که امکان دسترسی به دستگاه‌های انکوباتور ویژه نگهداری نوزادان نارس را ندارند تا حد زیادی سبب کاهش آمار مرگ و میر اینگونه نوزادان می‌شود.
در سال ٢٠١٢ در ایران همه چیز در زمینه تنظیم خانواده در مسیر عکس این تلاش‌ها پیش رفت. به دلیل آنچه کاهش جمعیت و نیاز کشور به افزایش آن در دهه‌های آینده نامیده شد برنامه‌های تنظیم خانواده و کنترل جمعیت از برنامه‌های ملی کنار گذاشته شد و طرح‌های منجر به افزایش جمعیت در دستور کار نهادهای دولتی قرار گرفت. نمونه‌ای از این اقدامات حذف درس تنظیم خانواده از مواد درسی دانشگاه‌ها و پیشنهاد جایگزینی آن با درس جدیدی با عنوان “شکوه همسرداری” بود.
١٥ میلیون نوزاد نارس در سال
هرساله حدود ١٥ میلیون نوزاد یعنی بیش از ١٠ درصد کل نوزادان متولد شده در دنیا پیش از موعد طبیعی یعنی هفته سی و هفتم حاملگی پا به دنیا می‌گذارند.
بر اساس گزارشی که سازمان بهداشت جهانی در ماه مه سال ٢٠١٢ منتشر کرد تولد نوزادان زودرس مهم‌ترین دلیل مرگ نوزادان در سرتاسر دنیاست و این امر متأسفانه هر سال رو به افزایش است. نکته قبل توجه این است که حدود سه چهارم از این مرگ‌ها در صورت انجام مداخله‌های بهداشتی ازجمله استفاده از روش “مراقبت کانگورو” قابل پیشگیری هستند.
سیستم مراقبت از نوزاد به شیوه کانگوروها روشی است که به صورت ویژه برای مراقبت از نوزادان نارس پیشنهاد شده است. در این روش نوزاد باید تا حد امکان در تماس پوست به پوست و مستقیم با بدن مادر و یا پدرش قرار گیرد. این روش به خصوص در مناطق فقیر و کمتر توسعه یافته که امکان دسترسی به دستگاه‌های انکوباتور ویژه نگهداری نوزادان نارس را ندارند تا حد زیادی سبب کاهش آمار مرگ و میر اینگونه نوزادان می‌شود.
افزایش آمار بیماری‌های غیر واگیر
نتایج بررسی دیگری که در سال ٢٠١٢ منتشر شد نشان می‌داد آمار کلی ابتلا به بیماری‌های غیر واگیر مانند سرطان، دیابت، فشار خون و بیماری‌های قلبی عروقی در دنیا در حال افزایش است.
از هر سه فرد بزرگسال یک نفر مبتلا به فشار خون بالا و از هر ده فرد یک نفر به بیماری دیابت دچار است. این نکته تا حد زیادی می‌تواند مرتبط با افزایش فاکتورهای خطرساز اینگونه از بیماری‌ها به علت بروز تغییر در شیوه زندگی انسان‌ها باشد. زندگی کم‌تحرک، رژیم غذایی ناسالم، مصرف دخانیات و استرس‌های فراوان موجود در زندگی روزمره، در صدر عواملی قرار دارند که سبب‌ساز بروز بیماری‌های غیر واگیر در سرتاسر دنیا می‌شوند.
از هر سه فرد بزرگسال یک نفر مبتلا به فشار خون بالا و از هر ده فرد یک نفر به بیماری دیابت دچار است. این نکته تا حد زیادی می‌تواند مرتبط با افزایش فاکتورهای خطرساز اینگونه از بیماری‌ها به علت بروز تغییر در شیوه زندگی انسان‌ها باشد. زندگی کم‌تحرک، رژیم غذایی ناسالم، مصرف دخانیات و استرس‌های فراوان موجود در زندگی روزمره، در صدر عواملی قرار دارند که سبب‌ساز بروز بیماری‌های غیر واگیر در سرتاسر دنیا می‌شوند.
در همین زمینه در ماه نوامبر سال ٢٠١٢ برای اولین‌بار یک برنامه سراسری جهت نظارت بین‌المللی بر بیماری‌های غیرواگیر توسط سازمان بهداشت جهانی طراحی و تصویب شد. هدف این طرح تلاش همگانی برای مبارزه با بیماری‌های غیر واگیر مانند بیماری‌های قلبی، سرطان‌ها، سکته‌های مغزی، دیابت و بیماری‌های مزمن دستگاه تنفسی است. اندازه‌گیری آماری کاهش فاکتورهای خطرساز این بیماری‌ها در بعد ملی و بین‌المللی از اهداف دیگر این طرح است؛ طرحی که به نظر می‌رسد اجرای درست آن توسط همه کشورهای عضو می‌تواند در سال‌های آینده منجر به پیدا شدن راهکارهایی برای مبارزه با بیماری‌های غیرواگیر در سرتاسر دنیا شود.
روز جهانی بهداشت و بهداشت سالمندان
روز هفتم آوریل به عنوان روز جهانی بهداشت نامگذاری شده است و هرساله به این مناسبت برنامه‌های مختلفی با محوریت شعار ویژه انتخابی برای آن سال توسط سازمان بهداشت جهانی طراحی می‌شود.
موضوع مورد تمرکز سال ٢٠١٢ این سازمان توجه به بهداشت و سلامت سالمندان بود. در چند سال آینده برای اولین بار در تاریخ بشر جمعیت افراد بالای ٦٠ سال دنیا از جمعیت کودکان زیر پنج سال پیشی خواهد گرفت. اگرچه به صورت کلی این آمار به معنای فراهم شدن شرایط بهتر زندگی برای انسان‌ها روی کره زمین است، اما باید در نظر داشته باشید که بر اساس آمارهای موجود، تا سال ٢٠٥٠ حدود ٨٠ درصد افراد سالخورده دنیا در کشورهای کم‌درآمد و یا با درآمد متوسط زندگی خواهند کرد.
فعالیت‌های روز جهانی بهداشت در سال گذشته بر سیاست‌هایی تأکید داشت که منجر به ایجاد شرایط مناسب‌تر برای زندگی افراد پا به سن گذاشته می‌شوند؛ شرایطی در جهت تأمین سلامت و امکان داشتن زندگی موثر، همراه با بهره‌وری برای فرد سالمند و اطرافیانش.
ریشه‌کن شدن فلج اطفال در هندوستان
در سال‌های گذشته کشور هندوستان همیشه به عنوان یکی از مراکز اصلی اپیدمی بیماری فلج اطفال به حساب می‌آمد. با تلاش‌های نهادهای بین‌المللی و ملی اما در سال ٢٠١٢ برای اولین بار هندوستان از فهرست کشورهای فعال از نظر ویروس فلج اطفال خارج شد.
با این دستاورد تنها سه کشور در دنیا باقی مانده‌اند که هنوز موفق به مهار این ویروس نشده‌اند. این سه کشور عبارتند از افغانستان، پاکستان و نیجریه. کنترل بیماری فلج اطفال در هندوستان نشان می‌دهد حتی در نقاط پرجمعیت و پیچیده‌ای مانند این کشور نیز در صورت وجود عزم ملی و اجرای درست برنامه‌های پیشگیری مانند واکسیناسیون عمومی، امکان مبارزه با بیماری و ریشه‌کن شدن آن وجود دارد.