محمود خوشنام – بسیاری از موسیقیدانان پیشرو که در هنرستان موسیقی درس می‌دادند، در آوردن دانش موسیقی به ایران و گسترش آن نقش مهمی ایفا کردند. مصطفی کمال پورتراب یکی از آموزگاران موسیقی پیشرو در ایران است.
او که در کودکی فلوت می‌نواخت و گوش حساسی هم داشت در هنرستان موسیقی زیر نظر استادان چک ساز «فاگوت» را فراگرفت. فاگوت از سازهای بادی‌ست و در کشورهای انگلیسی‌زبان آن را «باسون» می‌خوانند.
در شهریور ۱۳۲۰ که ایران اشغال شد، وقفه‌ای در آموزش موسیقی در ایران پدید آمد. در آن سال استادان چک ایران را ترک کردند و مصطفی کمال پورتراب هم ناگزیر به ساز ویلون روی آورد.
کمال پورتراب در ارکستر هنرستان به نواختن ویلون و ویلون آلتو (ویولا) پرداخت. با این‌حال او بیش از آنکه به نوازندگی علاقه داشته باشد، به تئوری موسیقی علاقمند بود. برای همین به تدریج بر دانش موسیقی‌اش افزود و به یک پژوهشگر در زمینه «موسیقی علمی» تبدیل شد.
«دانستنی‌های علمی موسیقی»، یکی از آثار پژوهشی مصطفی کمال پورتراب
به پیشنهاد پورتراب در هنرستان عالی موسیقی رشته «آهنگسازی» به‌وجود آمد و او خودش از نخستین دانشجویان این رشته بود. پس از ۹ سال تحصیل در رشته آهنگسازی، پایان‌نامه‌‌اش را در قالب یک سمفونی عرضه کرد که نخستین آفریده جدی اوست.
او در دانشگاه سوربن در رشته موسیقی‌شناسی به ادامه تحصیل پرداخت.
پورتراب با موسیقی ملی ایران هم به‌خوبی آشنایی دارد و ردیف‌های موسیقی سنتی را با ویلون نواخته است. او مدتی هم سرپرستی ارکستر شماره چهار و ارکستر بانوان را بر عهده داشت. در سال ۱۳۵۰ به ریاست هنرستان موسیقی ملی برگزیده شد و دوره عالی آهنگسازی را نیز در این هنرستان بنیان نهاد.
پورتراب پس از انقلاب نیز به کارش ادامه داد و شاگردان بسیار پرورش داد. او در آستانه نودسالگی همچنان در کار پژوهش موسیقی است.
هرچند که آفریده‌های پورتراب از تکنیک بین‌المللی برخوردار است، اما هویت ملی دارد. او اعتقاد دارد که گنجینه موسیقی ملی می‌تواند منبع الهام آهنگسازان باشد، ولی هرگونه دست بردن در متن آن را زیانبخش می‌داند.
این برنامه را می‌توانید از طریق قایل صوتی زیر بشنوید:
مجموعه «موسیقی پیشرو در ایران» از محمود خوشنام در رادیو زمانه:
جلوه‌‌های تازه در موسیقی ملی ایران
امین‌الله حسین و موسیقی رمانتیک ملی
روبیک گروگوریان و گردآوری ترانه‌های محلی
ثمین باغچه‌بان و پیوندش با ادبیات ایران
حسین ناصحی، بنیانگذار صداخانه ملی ایران