بیژن روحانی – گران‌ترین موزه جهان نه در پاریس است و نه در لندن. این موزه نه برای نشان دادن نقاشی‌های بزرگ‌ترین هنرمندان رنسانس است، نه برای نگاه داشتن نقش‌برجسته‌هایی از تمدن‌‌های باستانی ایران و میان‌رودان و نه برای آشنایی با هنر‌های سنتی چین.

موزه یادبود قربانیان یازدهم سپتامبر در نیویورک قرار است تبدیل به گران‌ترین پروژه احداث یک موزه در جهان شود. موزه یازدهم سپتامبر بخشی از یک طرح بزرگ‌تر است که شامل یک محل یادبود نیز می‌شود. این یادبود هم‌اکنون در مکان سابق مرکز تجارت جهانی ساخته شده‌است، اما موزه یازدهم سپتامبر قرار است به‌زودی تکمیل و راه‌اندازی شود.

برآورد شده است برای تکمیل و راه‌اندازی موزه یازدهم سپتامبر که در زیر سطح زمین قرار دارد، حدود یک میلیارد و سیصد میلیون دلار هزینه خواهد شد. با توجه به بودجه‌ای که صرف هر یک متر مربع از این ساختمان می‌شود، موزه یازدهم سپتامبر گران‌ترین موزه جهان خواهد بود.

موز‌ه‌های گران‌قیمت جهان

زمانی که موزه بزرگ گتی در سال ۱۹۹۷ در لس‌آنجلس ساخته شد، مبلغی در حدود یک میلیارد دلار صرف آن شد که با احتساب تورم، معادل یک میلیارد و چهارصد میلیون دلار در حال حاضر است. اما موزه گتی در لس‌آنجلس بسیار بزرگ‌تر از موزه یازدهم سپتامبر است و بنابراین میزان مبلغی که برای هر مترمربع آن خرج شده کمتر از هزینه‌‌های این موزه جدید در نیویورک است. موزه گتی حدود ۳۴ هکتار است و شامل باغ، موزه و یک مرکز تحقیقاتی بزرگ می‌شود.

همچنین توسعه موزه هنرهای مدرن نیویورک نیز که در سال ۲۰۰۴ انجام شد،  هزینه‌ای در حدود ۸۵۸ میلیون دلار دربرداشت، اما بخش زیادی از این مبلغ صرف خرید زمین در ناحیه‌ منهتن و همچنین کویینز شد.

توسعه موزه ملی چین در شهر بیجینگ (پکن) که اکنون از نظر مساحت بزرگ‌ترین موزه جهان است، در سال ۲۰۱۱ اتفاق افتاد و مبلغی معادل ۳۸۰ میلیون دلار صرف آن شد. موزه ملی چین از به هم پیوستن دو موزه «انقلاب چین» و «موزه ملی تاریخ چین» به وجود آمده است و در ضلع شرقی میدان مشهور تیان‌آنمن قرار دارد.

موزه یادمان یازدهم سپتامبر

از زمان حمله‌های مرگبار به مرکز تجارت جهانی یا برج‌های دوقلو در نیویورک، همواره دو بحث مهم مطرح بوده است: بحث اول مربوط به طرح بازسازی برج‌های فروریخته بود و بحث دوم مربوط به ساختن یادمان و موزه‌ای برای قربانیان این حمله.

تصمیم‌گیری در مورد بازسازی برج‌های دوقلو بسیار دشوار بود. بحث‌های مختلفی در خصوص دوباره ساختن ساختمان‌ها به همان شکل قبلی، و یا اشاراتی به یاد و خاطره آن‌ها در معماری برج جدید مطرح شد، اما در نهایت طرحی برنده شد که ارتباطی با ساختمان‌های ویران‌شده قبلی نداشت. طرح این برج جدید اثر دانیل لیبسکند، معمار لهستانی‌الاصل آمریکایی است و این ساختمان به برج آزادی یا برج شماره یک مرکز تجارت جهانی معروف شده است.

اما طرح یادمان و طرح موزه یازدهم سپتامبر طرح‌های جداگانه‌ای هستند که ربطی به برج آزادی یا برج جدیدی که به جای مرکز تجرات جهانی ساخته می‌شود ندارند. موزه یازدهم سپتامبر که توسط یک شرکت معماری آمریکایی به نام «دیویس برودی باند» طراحی شده حدود ۲۱ در زیر سطح زمین ساخته می‌شود. هدف اصلی موزه نشان دادن حادثه یازدهم سپتامبر از ابعاد مختلف و زنده نگاه‌داشتن یاد حدود سه هزار نفر قربانی آن است.

موزه دارای بخش‌‌ها و مجموعه‌های مختلفی است. در یک بخش از آن، پاره‌های بر جای مانده از حادثه شامل برخی قسمت‌های ساختمان یا اشیاء متعلق به قربانیان به نمایش در‌می‌آید. بخش دیگر مربوط به آثار هنری است که در ارتباط با رویداد یازدهم سپتامبر توسط هنرمندان مختلف خلق شده‌ا‌ند. قسمت دیگر این مجموعه به روایت تاریخ می‌پردازد و دربرگیرنده اسناد صوتی و تصویری مختلف است. بخشی از این اسناد صوتی و تصویری شامل روایت کسانی است که به نحوی در ماجرای یازدهم سپاتمبر درگیر بوده‌‌اند یا این ماجرا بر زندگی آنان تأثیر گذاشته است.

آبشارهایی به سوی مرگ

اما به‌غیر از موزه که قرار است در زیر زمین ساخته شود و هنوز کار آن به اتمام نرسیده، یک یادمان نیز در محل برج‌های فروریخته ساخته شده و طراح آن  مایکل آراد بوده است. این طرح شامل یک محوطه درخت‌کاری‌شده به همراه دو استخر بزرگ درست در محل برج‌های دو قلوست. نام طرح آراد در حقیقت «بازتابی از فقدان» است و از میان بیش از پنج ‌هزار طرح انتخاب شده است. استخرهای بزرگ به همراه آبشارهایی که آب را درون آن‌ها می‌ریزند بازتاب‌دهنده یک خلاء بزرگ و یا نشان‌دهنده فقدانی هستند که اکنون در جای آن ساختمان‌های غول‌پیکر وجود دارد. رنگ سیاه و همچنین حفره بزرگ موجود در وسط استخر، نمادی است از مرگ.

اما در مقابل این اشارات به مرگ و نیستی، فضای درختکاری شده اطراف اشاره‌ای است به طبیعت و زندگانی. در میان این درختان، یک درخت گلابی وجود دارد که اهمیت نمادین آن در این طرح بسیار زیاد است. این درخت که به نام «درخت بازمانده» نیز شناخته می‌شود از میان آوار و خاکسترهای حمله یازدهم سپتامبر به‌دست آمد. در آن زمان این درخت گلابی آثار سوختگی شدید داشت و تنها یک شاخه از آن هنوز زنده بود، ولی با مراقبت‌های فراوان دوباره سبز شد و در کانون توجه قرار گرفت.

موزه پرهزینه یازدهم سپتامبر قرار بود امسال و در سالگرد این حادثه آماده شده باشد، اما هزینه‌های سنگین آن سبب توقف طرح برای مدتی شد. حالا با توافق جدیدی که میان شهرداری و فرمانداری نیویورک صورت گرفته است، انتظار می‌رود کار ساخت آن تا سال آینده به اتمام رسد.

در همین زمینه:

آهن‌‌ها و احساس

ویدئو: بازتابی از فقدان، اثر مایکل آراد