علاوه بر تمامی مسائلی که کالایی کردن آموزش طی چند دهه اخیر در ایران برای دانشجویان به ویژه دانشجویان فرودست به بار آورده است، اخیراً همهگیر شدن ویروس کرونا نیز مسائل و مصائب جدیدی را موجب شده است. این مسئله در کنار سایر معضلات، پتانسیلهای اعتراضی در دانشگاهها را افزایش داده است، هر چند اکنون محیط دانشگاههای سراسر کشور خالی از دانشجو است و هیچ تراکم مادی انسانی در این محیطها وجود ندارد تا سنگ بنای مطالباتی باشد. اما از هماکنون بسیاری از دانشجویان در فضای مجازی چه در قالب تشکلها و انجمنها و نشریات دانشگاهی و چه به صورت گروههای پراکنده مجازی، به گفت و گو، تنظیم بیانیه و درخواست و کارهایی از این قبیل پرداختهاند. صحبت از «دردهای مشترک» و فریادهایی است که باید در این روزهایی که بیش از پیش دانشجویان از عرصه تصمیمگیری درباره سرنوشت آموزش و زندگیشان محروم گشتهاند، شنیده شود.
شروع ماجرای آموزش مجازی و واکنشها
داستان از آنجایی شروع شده که ستاد ملی مبارزه با کرونا، مدارس و دانشگاههای سراسر کشور را تعطیل کرد. در اوائل این ماجرا گمان میرفت که تا بعد از تعطیلات عید ۹۹، ماجرا ختم به خیر میشود و با چند هفته طولانیتر شدن سال تحصیلی، تعطیلیهای کرونایی جبران میشود. اما کرونا شهر به شهر همهگیر شد و نه تنها دانشگاهها، بلکه بازارها را هم به تعطیلی کشاند. برآوردهای واقعیتر اکنون حاکی از آن است که ایران دستکم تا اواسط تابستان با این بیماری درگیر خواهد بود.
اکنون اکثر دانشگاههای کشور در ازی ارائه آموزش، از دانشجویان پول دریافت میکنند. حتی دانشگاههای دولتی باقیمانده هم در قالب پذیرش دانشجویان شبانه، دریافت هزینه غذا و خوابگاه و غیره، پولی شدهاند و آموزش رایگان اجتماعی به رؤیایی دستنیافتنی تبدیل شده. اولین مسئله دانشجویان به همین موضوع مربوط میشود.
به همین دلیل، مقامات اجرایی کشوری تصمیم گرفتند که در ترم تحصیلی جاری (۹۹ـ ۹۸)، “آموزش مجازی” را در دستور کار قرار دهند. اولین و مهمترین ایرادی که دانشجویان به ویژه در دانشگاههای سراسری به این تصمیم داشتند این بود که این تصمیمگیری و شیوهی اجرای آن بدون نظرپرسی از نمایندگان صنفی دانشجویان بوده است و در این زمینه حداقل میبایست مکاتباتی با آنها میشد. جدای از این مسئله که در شرایط بحرانی اینچنینی و در زمینه تصمیمگیری واقعاً تا چه حد امکان دایر کردن ملزومات یک دموکراسی شورایی فراهم است، مسئله اصلی این است که پیشاپیش و قبل از وقوع هر بحرانی اینچنینی قدرت دخالت در تصمیمات از بدنه دانشجویی سلب شده است. بنابراین این تصمیم نیز همچون تمامی مصوبات و بخشنامههای قبلی در دفاتر و سازمانهایی گرفته شد که کوچکترین اثری از دانشجو و مسائل و دغدغههای او به چشم نمیخورد.
اما همین بدنه دانشجویی اکنون در فضای مجازی در حال راهاندازی و تنظیم مطالبات در این مورد به صورت جمعی است و کمپینهای جمعآوری امضاء و غیره شروع شده است.
اکنون اکثر دانشگاههای کشور در ازی ارائه آموزش، از دانشجویان پول دریافت میکنند. حتی دانشگاههای دولتی باقیمانده هم در قالب پذیرش دانشجویان شبانه، دریافت هزینه غذا و خوابگاه و غیره، پولی شدهاند و آموزش رایگان اجتماعی به رؤیایی دستنیافتنی تبدیل شده. اولین مسئله دانشجویان به همین موضوع مربوط میشود. دانشجویان بابت دریافت خدماتی به دانشگاهها پول دادهاند که اکنون در سایه آموزش مجازی، عملأ وجود ندارند. به بیان ساده، دانشجویان هزینه خوابگاههایشان را از قبل واریز کردهاند اما اکنون در خانههای والدینشان سکونت دارند. دانشجویان دانشگاههای غیرانتفاعی هزینه آموزش و هزینه فرصت در دسترس بودن اساتید را خریدهاند، اما اکنون هیچ ارتباط خاصی میان آنها وجود ندارد و دانشگاهها هم هیچ تصمیمی برای بازگرداندن این هزینهها به دانشجویان ندارند. مدیران دانشگاهی عملأ گویی از این تصمیم شادمان هستند. دردرسرهایشان اکنون بسیار کمتر شده و از نظر آنها همهچیز از طریق صفحات موبایلهای هوشمند خود به خود پیش میرود.
برای امکان عملی شدن آموزش مجازی، باید تمام دانشجویان به لپتاب یا موبایلهای اندروید و اینترنت پر سرعت دسترسی داشته باشند. واضح است که بسیاری از دانشجویانی که در این ایام به روستاها و شهرستانهای زادگاهشان بازگشتهاند، چنین امکاناتی در اختیار ندارند
مسئله دیگر به خود چگونگی دایر کردن بساط آموزش مجازی مربوط میشود. بسیاری از دانشجویان دانشگاههای پیام نور اعلام کردهاند که به محض نصب نرمافزار تهیه شده برای آموزش مجازی، موبایلهایشان از کار افتادهاند! نرمافزار مشکل دارد و هنوز قابلیت استفاده آسان را ندارد.
علاوه بر این، برای امکان عملی شدن آموزش مجازی، باید تمام دانشجویان به لپتاب یا موبایلهای اندروید و اینترنت پر سرعت دسترسی داشته باشند. واضح است که بسیاری از دانشجویانی که در این ایام به روستاها و شهرستانهای زادگاهشان بازگشتهاند، چنین امکاناتی در اختیار ندارند و احتمالاً برای تهیه آن دچار مشکل خواهند شد.
مسئله دیگر، به شرکای خصوصی دانشگاهها مربوط میشود که اکنون نقش یک بنگاه پردرآمد را برایشان ایفا میکند. سلفهای غذاخوری دانشگاههای سراسری کشور هر ساله به پیمانکارهایی واگذار میشود که با کمترین قیمت ممکن بتوانند آن را اداره کنند. یعنی توانایی تهیهی بیکیفیتترین غذای ممکن. اما اکنون که دانشگاهها خالی از دانشجو است، زحمت تهیه همین غذای بی کیفیت هم از سر پیمانکار باز شده. اما او پول خود را از دانشگاه دریافت کرده است. بسیار بعید به نظر میرسد که ترم تحصیلی در فصل تابستان تداوم یابد و خدمات ارئه نشدهای که بابت آنها پول هم پرداخت شده، به دانشجویان ارائه شود. به این دلیل که تابستان در ایران در اکثر شهرها به شدت گرم است و عملأ امکان نشستن و تجمع در کلاسهای درس در دانشگاهها وجود ندارد. به ویژه که بسیاری از آنها فاقد سیستم خنککننده مناسباند. از طرف دیگر، نمیتوان سال تحصیلی را تا زمان شروع سال تحصیلی بعدی در اواخر شهریور تداوم داد و بلافاصله آن را از سر گرفت. این کار خارج از توان دانشگاهها و دانشجویان است.
واگذاری امکانات و وسائل رفاهی دانشجویان که زمانی نه چندان دور جزو حقوق بدیهی آنها بود، موجب شده است که اکنون فشارهای بیشتری بر آنها وارد شود. به عبارتی هزینههای تحصیل اکنون در چنین شرایطی به تمامی بر دوش دانشجویان و خانوادههای آنها افتاده است.
جدای از مسائل و ابعاد مالی این امر، مسئله کیفیت آموزش نیز قربانی شده است. به عنوان مثال پروژهها و پایاننامههای دانشجویان تحصیلات تکمیلی، مستلزم دسترسی مستمر و آسان به استاد، آزمایشگاه، کتابخانه و سایر منابع مربوط است. اما اکنون بسیاری از گروههای آموزشی دانشگاهها به دانشجویانی که در آستانه دانشآموختگی هستند، پیشنهاد “دفاع مجازی” از پایاننامهها و پروژههایشان را دادهاند. دانشجویان اما این تصمیم را نمیپذیرند. همچنین بر اساس مصوبات شواری آموزشی دانشگاهها در روزهای کرونایی، دروس عملی میتوانند به صورت مجازی ارائه و تدریس شوند. این مصوبه نیز، آموزش این دروس را قربانی تصمیمات افرادی خواهد کرد که یا از چند و چون آموزش این دروس بیاطلاعاند یا برایشان اهمیتی ندارند. دانشگاهها اکنون صرفأ برای جلوگیری از تمدید سنوات دانشجویان و حذف ترم جاری و پذیرش دانشجوی بیشتر در سال بعد، به هر ترتیب ممکن میخواهند ترم جاری را به هر قیمتی پشت سر بگذراند.
برآمدن مطالبات واضح و مشخص دانشجویی
مسائلی از این دست در همین روزها موجب شد که شورای صنفی دانشجویان دانشگاه کردستان چندین خطابیه به مسئولان و ریاست دانشگاه ارسال کنند که به نوعی میتواند چکیدهای از مطالبات سایر دانشجویان در شهرهای دیگر هم باشد و یا حداقل به عنوان یک پیشنویس برای توافق بر سر چگونگی مبارزه برای احقاق حقوق دانشجویان دست کم در این شرایط باشد. خلاصه و اهم مطالبات دانشجویان در این خطابیه و بیانیهها به این شرح است:
۱.دانشگاهها به محض برطرف شدن خطر بیماری کرونا موظف به ازسرگیری آموزش حضوری است.
۲. زیرساختهای لازم جهت ورود آسان دانشجویان به سامانه آموزش مجازی تأمین شود و در عین حال دانشجویان به راحتی بتوانند از طریق تلفن همراه از این سامانه استفاده کنند.
۳. ورود دانشجویان به این سامانه و استفاده از آن میبایستی کاملأ رایگان باشد و دانشجویان هزینهای بابت اینترنت در این زمینه پرداخت نکنند.
۴. الزام حضور و غیاب در کلاسهای مجازی حذف شود و اساتید مربوطه حتی با وجود عدم شرکت دانشجویان در این کلاسها، محتوای آموزشی خود را تدریس کنند و فایل تدریس را در سامانه مجازی دانشگاه درج نمایند تا دانشجویان بتوانند با دریافت آن از فرآیند آموزشی بهرهمند شوند.
۵. بدون هیچ قید و شرطی با حذف درس و حذف ترم دانشجویان موافقت شود و دانشجویان بدون احتساب سنوات بتوانند در ترم آینده اقدام به اخذ واحدهای حذفشده کنند.
۶. بازگرداندن هزینه اخد شده از دانشجویان سنواتی و شبانه بابات شهریه و جایگزینی آن برای ترم آینده.
۷. دانشگاه موظف است یک ترم به سنوات مجاز تحصیلی کلیهی دانشجویان در تمامی مقاطع اضافه نماید، چرا که دانشجویان با حذف ترم در سال جاری تحصیلی، از فرایند آموزش با سنوات مجاز در آینده محروم خواهند شد.
۸. دروس عملی پس از دفع خطر ویروس کرونا باید به صورت حضوری ارائه شوند.
۹. در مورد دانشجویان تحصیلات تکمیلی، با توجه به شرایط ویژه تحصیلی آنها باید علاوه بر تمامی موارد فوق، موارد ویژه دیگری در نظر گرفته شود. از جمله: واگذاری تصمیم به دفاع از پایاننامه به خود دانشجو و وه منوط کردن آن به تصمیمات اساتید یا گروههای آموزشی و شورای آموزشی دانشکدهها. با توجه به الزامات فرآیند آموزشی دوره تحصیلا ت تکمیلی از قبیل نگارش پایاننامه و انجام تحقیقات میدانی ـ آذمایشگاهی، در شرایط کنونی دسترسی به منابع و فراهم بودن فضای آموزشی لازم برای انجام مراحل مختلف پژوهشی با کاستیهای اساسی مواجه است. لذا دانشگاه موظف است برای جبران زمان ازدسترفته و فراهم شدن امکانات مورد نیاز، سنوات دانشجویان تحصیلات تکمیلی را افزایش و تاریخ انجام مراحل آموزش این دوره را تمدید کند.
چشمانداز پیشرو
مورادی که در این خطابیه و امثال آن در دانشگاهها به ریاست دانشگاهها اعلام شده، غالباً مواردی قابل اجرا است و اجرای هر چه با کیفیتتر آن نیز منوط به دخالت دادن خود دانشجویان در رویههای اجرایی و تصمیمگیریها است. اما این کار برای مدیران دانشگاههایی که در سالهای اخیر هرچه بیشتر با مدیریت نئولیبرالی دانشگاهها خو گرفتهاند، دشوار است.
شرکای پیمانکار آنها در بخشهای گوناگون سلف غذاخوری، دستگاه چاپ و تکثیر، حمل و نقل و سایر بخشهایی که داره همگی آنها به پیمانکاران واگذار شده، از چنین تصمیماتی راضی نخواهند بود. از آنجایی که منافع خود مدیران دانشگاه هم به نوعی با همین شیوه مدیریت دانشگاهی پیوند خورده است، خود آنها نیز علاقهای به تغییر رویه در این مورد ندارند. دانشجویان خود را در دفاع از مطالباتشان محق میدانند و فرادستان دانشگاهی نیز در برآورده نکردن این مطالبات و تصمیماتشان خود را محق میدانند. اما به قولی « میان دو حق، زور حکم میکند ». این مسیر ستیز میان این دو در آینده است که تعیین خواهد که آموزش چگونه به حیاتش ادامه خواهد داد و اثراتی که کرونا بر مناسبات اجتماعی آموزش گذاشته است چگونه مسیری را طی خواهد کرد و چه کسی متضرر و چه کسی منتفع میشود.
بیشتر بخوانید
تحریم سراسری دانشجویان در مخالفت با آموزش مجازی
#نه_به_آموزش_مجازی
@tahrime_majazi
خطاب به دانشجویان سراسر کشور
در شرایط فعلی و بحران زده کشور که نفس هایمان را تنگ و کام مان را تلخ کرده است، به حال خود رها شده ایم.
شاهد آن بودیم که دولت با گذاشتن راه حل آموزش مجازی پیش روی ما، از خود رفع تکلیف و مسئولیت نمود و نابرخورداران را مطابق روال گذشته بیشتر و بیشتر به حاشیه راند. ما ادامه ترم تحصیلی با تحمیل آموزش مجازی به دانشجویان را در راستای اهداف آموزش عالی نمیدانیم. آموزشی بی کیفیت، فاقد برنامه و افق مشخص و مهم تر از همه: نابرابر.
تحقق عدالت آموزشی تنها بواسطه مشارکت همه دانشجویان از تمام طبقات اجتماعی در این طرح ممکن می شود. بسیاری از دانشجویان به امکانات لازم جهت مشارکت در این طرح دسترسی ندارند و از توانایی مالی جهت تامین هزینه اینترنت و تهیه کامپیوتر و تلفن های هوشمند و … برخوردار نیستند.
حق آموزش عالی رایگان نیز که سالهاست آماج پولی سازی و کالایی سازی واقع شده، در روند فعلی بیشتر به محاق می رود. گویا دولت از هیچ فرصتی برای باز کردن مسیر پیشروی خصوصی سازی در حوزه خدمات عمومی نمیگذرد.
اجازه نخواهیم داد دولت از بحران به هزینه ما عبور کند. به هزینه به محاق بردن عدالت آموزشی یا راهی کردن دانشجویان به مسلخ و بیمارستان ها.
ما دانشجویان را به اتحاد فرامیخوانیم و تاکید میکنیم که عبور جمعی ما از این بحران در گرو همبستگی و درک هم سرنوشتی مان با یکدیگر است؛ اگر دولت نابرخورداران را به حال خود رها کرده است، ما رهایشان نمیکنیم.
بدینوسیله ما به همه ی دانشجویان اعلام می کنیم که آموزش مجازی را نمی پذیریم و آن را فاقد اعتبار می دانیم.
تحریم سراسری دانشجویان در مخالفت با آموزش مجازی / 17 April 2020
در دورانی که ویروس کرونا باعث تعطیلی روند عادی زندگی مردم و به دنبال آن تعطیلی مدارس شده، سازمان آموزش و پرورش با معرفی اپلیکیشن “شاد” اقدام به پیشبرد روند تحصیل دانش آموزان کرده است.
این در حالیست که بستر اینترنتی کشور از توان کافی برای چنین کاری برخوردار نیست. و حتی اگر برخوردار هم باشد تعداد بسیاری از دانش آموزان مناطق محروم کشور، روستاها و… دسترسی به اینترنت و دستگاهی برای استفاده از این اپلیکیشن «کاربردی» ندارند.
در کنار تمام این مشکلات، در حال حاضر ۵۰۰هزار دانشآموز افغان در کشورمان مشغول به تحصیلاند که حتی اگر به دستگاههای هوشمند و اینترنت دسترسی داشته باشند، امکان استفاده از آن را ندارند چرا که لازمهی ورود به اپلیکیشن شاد داشتن کد ملی است و آنها اجازهی داشتن هویت، کد ملی و شناسنامه را هم ندارند.
اپلیکیشن "شاد"!!! / 17 April 2020
گذر از بحران، به هزینهی دانشجو
دانشگاه سوره نزدیک به يک ماه است كه شروع به فراهم كردن شرايط براي برگزاری كلاسهای مجازی كرده است. اين درحالیست كه در همان قدم اول، آموزش مجازی به دلیل فراهم نبودن زيرساختهای شبكهای و عدمدسترسیِ همگانی به اينترنت پرسرعت، به شكاف طبقاتی موجود در آموزش دامن زده و موجبات حذف محرومان از امکانات لازم را، از فرایند آموزش فراهم میكند.
تا به اين لحظه وزارت علوم و به پيرو آن، دانشگاه سوره كه ما در آن مشغول به تحصيل هستيم، با ناديده گرفتن اين معضل اساسی، به سياستگذاری در رابطه با آموزش مجازی مشغول هستند. و باتوجه به اینكه دانشگاه سوره «غیرانتفاعی» است، دانشجویان نگرانیها و سؤالاتی پيرامون جزئيات شهريه و تناسب آن با آموزش مجازی دارند. اما مسئولان دانشگاه سوره در طول یک ماه گذشته، از طريق رسانههای اين دانشگاه در فضای مجازی، تنها به دعوت از دانشجويان برای ثبتنام در سامانهی سيباد، ارائهی اطلاعاتی از زمانبندی تقويم آموزش مجازی و اطمينان خاطر دادن بابت كيفيت كلاسهایی كه از طریق همكاری با اپليكيشن «اسكایروم» قصد برگزاری آنها را دارند، بسنده كردهاند. درحالی كه اینها مسائل و سؤالهای اساسی دانشجويان نبوده و ما نگرانیهایی داريم، از جمله:
حذف برخی از همكلاسیهایمان از پروسهی آموزش، عدمامكانِ محقق شدن كيفيتِ حضوریِ كلاسها بهخصوص برای واحدهای عملی و كارگاهی كه بههيچوجه امكان برگزاری مجازی آنها وجود ندارد، سرنوشت نامعلوم دانشجويانی كه مجبور به حذف ترم میشوند و واحدهای جامانده از ترم مجازی (در يكی از بيانيههای دانشگاه، هرگونه تبعات حذف ترم بر عهدهی خود دانشجو گذاشته شده است)، و سرانجام، نرخ شهريهی كلاسهای مجازی و…
طی روزهای گذشته، نامهای خطاب به ریاست دانشگاه، با درخواست حذف ترم جاری نوشته شد که توسط بيش از ٣٠٠ دانشجو امضا شد، و سؤالاتی پيرامون نگرانیهای دانشجويان در فضای مجازی خطاب به مسئولان دستبهدست شد. اما تا به حال پاسخی رسمی و مجابکننده از طرف رياست و ديگر ارگانهای دانشگاه به اين نامه و سؤالات داده نشده است.
به نظر میرسد دانشگاه هنر سوره در ادامهی سياستهای خود برای كالایی كردن آموزش – همانگونه كه رياست دانشگاه، آقای محمدحسين ساعی، بارها به درآمدزايی از دانشگاه سوره اشاره كرده است – درصدد آن است كه از فرصتِ پيشآمده بر اثر همهگيریِ ويروس كرونا و در شرايطی كه دانشجويان نمیتوانند حضور فيزکی در دانشگاه داشته باشند، جهت كاهش هزينهها و درآمدزایی از طريق آموزش مجازی، بهره ببرد. بهعنوان مثال، ما از طريق صحبت با برخی از مسئولان و اساتيد دانشگاه، متوجه شدهايم كه قراری مبنیبر اعلام کاهش هزینهی شهريه برای آموزش مجازی (و بازگشت بخشی از آن) وجود ندارد، چراكه به گفتهیشان هزينههایی كه دانشگاه برای برقراری آموزش مجازی و استفاده از كلاسهای مجازیِ اپليكيشن اسكایروم متقبل میشود، با شهريهی دریافتی از دانشجویان منطبق است. البته در گزاف بودن اين ادعا جای شکی نيست، چراكه با جستوجویای ساده در اينترنت، میتوان به نرخهای ارئهشده از طرف شركت اسكایروم دست يافت. و جای گفتن ندارد كه محاسبهی مبلغی كه دانشگاه برای آموزش مجازی هزینه میکند، تنها نياز به یک ماشين حساب و ارائهی شفاف آن به دانشجويان دارد.
در پايان نيز اعلام میكنيم درحالی كه پیگير اقدامات دانشگاه در زمينهی آموزش مجازی و خواستار ارائهی جزئياتِ تصميمگيریها هستيم، بر موضع اساسی خود، يعنی مخالفت با آموزش تبعيضآميز و پولیِ مجازی میمانيم. و آمادهی هرگونه همكاری با دانشگاهها و دانشجويان سراسر كشور، برای الغای آن هستيم.
گذر از بحران، به هزینهی دانشجو / 17 April 2020
هشتگ #نه_به_آموزش_مجازی در حال ترند شدن است. دانشجویان به آموزش مجازی، در حالی که زیرساخت های لازم برای آن وجود ندارد و بسیاری از دانشجویان امکان بهره بردن از آن را ندارند، معترض اند.
بنا به اعلام کانال «تحریم سراسری آموزش مجازی» تا کنون پیش از 46000 دانشجو بیانیه تحریم کلاسهای مجازی را امضا کردهاند.
"تحریم سراسری آموزش مجازی" / 17 April 2020
تعداد امضاهای تحریم سراسری آموزش مجازی از مرز ۵۰۰۰۰ گذشت !
در پاسخ به تصمیمات یک سویه و متناقض وزارت علوم ، و عملکرد غیر مسئولانه دانشگاهها و آموزش نابرابر و بی کیفیت مجازی ، دانشجویان به تحریم سراسری این اقدام عجولانه و فاقد ظرفیت پرداخته اند و این کمپین سراسری روزانه بیش از ۱۰هزار امضا دریافت میکند.
گفتنی است شب گذشته نیز هشتگ #نه_به_آموزش_مجازی ترند نخست توئیتر فارسی بود! (طوفان توییتری بعدی فرداشب در جریان خواهد بود)
دانشجویان گرامی میتوانند با مطالعه و امضای کمپین یاد شده به تسریع در تحقق مطالبات این تحریم سراسری یاری ببخشند.
***
امضاهای تحریم از مرز ۵۰۰۰۰ گذشت ! / 17 April 2020
من 14 سال قبل برای برونرفت از معضلات چنین روزهایی راه حل ارایه دادم که نه تنها طرح هایم را هم مخفی نگه داشتند بلکه
1. “Infusion of Emerging Online Technologies into ELT: The Need of the Hour”, Published at Perspectives in Education, 25(2009): 119–127. Also, [Online] Available at:
***
دکتر سید محمد حسن حسینی / 19 April 2020