کمپین فعالین بلوچ، در گزارش سالانه خود از وضعیت حقوق بشر در مناطق بلوچ نشین ایران، از افزایش ۴۶درصدی موارد نقض حقوق بشر در مورد ساکنین این مناطق خبر داد و اعلام کرد که در سال ۱۳۹۸ دست‌کم ۱۰۱ شهروند بلوچ با شلیک مستقیم نیروهای نظامی و امنیتی جان باخته‌اند.
در آغاز این گزارش سالانه آمده است که داده‌های ارائه شده، از مجموع ۴۳۷ گزارش از وضعیت حقوق بشر در استانهای سیستان و بلوچستان، شرق هرمزگان و جنوب استان کرمان گردآوری و تهیه شده است.
بررسی این گزارش نشان می‌دهد که در سال گذشته مجموعا ۸۰ شهروند بلوچ از سوی نیروهای امنیتی بازداشت شده و بیش از ۱۰۰ نفر دیگر بر اثر شلیک مستقیم مأموران نظامی و انتظامی جان باخته‌اند.
همچنین در این گزارش به ۱۱ مورد اجرای حکم اعدام در استانهای بلوچ نشین ایران و همچنین صدور دو حکم اعدام در سال گذشته میلادی اشاره شده است. به نوشته این منبع دو زندانی از بابت اتهام «قتل عمد» و هشت زندانی از بابت اتهامات مربوط به مواد مخدر اعدام شده‌اند.
براساس این گزارش، این احکام اعدام به استناد اعترافاتی که تحت شکنجه یا دیگر رفتارهای بیرحمانه از متهمان گرفته شده، صادر و اجرا شده است.
سیستان و بلوچستان اما در چند دهه اخیر، همواره جزو فقیرترین استانهای ایران شناخته می‌شود. برخی از فعالان بلوچ، سنی بودن اکثر بلوچ‌های ایران را دلیلی بر تبعیض و عمدی بودن عدم برنامه‌ریزی برای توسعه‌یافتگی مناطق بلوچ‌نشین از سوی دولت مرکزی شیعه می‌دانند.
در گزارش تازه از موارد نقض حقوق بشر در مورد شهروندان بلوچ با اشاره به همین مسأله آمده است: «دست‌کم ۲۲ شهروند عمدتا از سوی وزارت اطلاعات به مراکز امنیتی و دادگاه احضار شده‌اند که بیشتر این احضارها برای اعمال فشار بر فعالین مذهبی و روحانیون اهل سنت انجام شده است.»
هرچند که قانون اساسی ایران برخی از اقلیت‌های مذهبی از جمله زرتشتیان، مسیحیان، یهودیان و مسلمانان سنی مذهب را به رسمیت شناخته اما بنا بر آمارها، اقلیت‌های دینی در ایران، نمی‌توانند در قوه قضاییه، نیروهای امنیتی و پست‌های مدیریتی کلان کشوری، مشغول به کار شوند.
عبدالستار دوشوکی، پژوهش‌گر و رئیس مرکز مطالعات بلوچستان در لندن، پیش‌تر در تحلیل وضعیت اقلیت سنی مذهب بلوچ در ایران گفته بود که حسن روحانی در بیانیه‌ای ۱۰ ماده‌ای در کارزارهای انتخاباتی خود با وعده رفع تبعیض قول داد که از اهل سنت به‌ویژه بلوچ‌ها، در پست‌های مدیریتی در سطح ملی و استانی استفاده خواهد شد. این پژوهش‌گر در ادامه تحلیل خود گفته که حسن روحانی با همین حربه در طی دو دوره انتخابات ریاست جمهوری توانست آرای زیادی را از بلوچ‌های سنی مذهب کسب کند. اما هربار پس از انتخابش به‌عنوان رئیس جمهور، وعده‌های خود را فراموش کرد.
سوخت‌بران و کالابران در مناطق مرزی بلوچ‌نشین
براساس گزارش سالانه فعالین بلوچ، در سال گذشته تعداد ۳۱ سوخت‌بر و کالابر بر اثر تیراندازی مستقیم یا واژگونی خودرو در هنگام تعقیب و گریز با نیروهای امنیتی و انتظامی، آتش گرفتن خودرو یا عدم ارائه خدمات به‌موقع اورژانسی به زخمی‌ها توسط نیروی انتظامی جان خود را از دست داده‌اند. همچنین ۳۲ شهروند بلوچ دیگر در جریان همین رویدادها زخمی و مصدوم شده‌اند.
طبق آمارها، درآمد استان سیستان و بلوچستان کمتر از یک درصد تولید ناخالص ملی در ایران برآورد شده است. دو سوم جمعیت استان نیز به آب آشامیدنی بهداشتی دسترسی نداشته و بنا بر اذعان علیم یارمحمدی، نماینده زاهدان در مجلس، در حال حاضر بیش از ۷۵ درصد مردم استان سیستان و بلوچستان، امنیت غذایی ندارند. در چنین شرایطی و در سایه عدم سرمایه‌گذاری دولتی برای اشتغال‌زایی در مناطق مرزی بلوچ نشین ایران، سوخت‌بری و کالابری به‌عنوان معدود راه‌های اشتغال و کسب درآمد پیش‌روی شهروندان بلوچ قرار گرفته است.
در همین زمینه: کارگران اخراجی سیستان و بلوچستان به «قاچاق سوخت» روی می‌آورند
مناطق ساحلی بلوچ‌نشین ایران به‌دلیل همجواری با آب‌های آزاد جهانی، به‌عنوان سریع‌ترین و کوتاه‌ترین راه ارتباطی کشورهای حوزه آسیای میانه با جهان شناخته می‌شوند. همچنین قرار گرفتن استان سیستان و بلوچستان در همسایگی دو کشور افغانستان و پاکستان، پتانسیل ویژه‌ای را برای سرمایه‌گذاری صنعتی و تجاری در این استان مهیا کرده است.
دستگاه‌های دولتی اما بدون ارائه دلیل قانع کننده‌ای، همواره در سال‌های اخیر با تخصیص بودجه و همچنین تصویب طرح‌هایی که منجر به بهبود وضعیت معیشت شهروندان بلوچ ساکن در استانهای مرزی می‌شود، مخالفت کرده‌اند.
در ادامه این گزارش همچنین آمده که در ۱۴ فروردین‌ماه سال گذشته، ۲۵ مهاجر غیرقانونی افغان بر اثر تعقیب و گریز خودروی حامل آنها در محدوده سه راهی جالق- کلگان، توسط نیروی انتظامی کشته و زخمی شده‌اند.
حقوق زنان در مناطق بلوچ نشین
کمپین فعالین بلوچ در گزارش تازه خود با برشمردن عوامل مختلف فرهنگی و اقتصادی اعلام کرده که ازدواج‌های ثبت نشده، نبودن سرپناه برای زنان بی‌خانمان و تنها، پایین بودن پوشش بیمه سلامت، فقدان شناسنامه برای برخی از زنان بلوچ و عواملی از این دست، از جمله مسائلی محسوب می‌شود که موجب ایجاد معضلات حاد و جدی برای زنان سیستان و بلوچستان شده است.
در این گزارش همچنین به آمار بالای رواج پدیده «کودک همسری» در برخی از مناطق و روستاهای استان سیستان و بلوچستان اشاره شده است.
رامین نارویی، مدیرعامل انجمن سرای امید و همدلی در استان سیستان و بلوچستان، اواسط آبان ماه سال گذشته در جلسه نشست تخصصی کودک همسری اعلام کرد که طبق آمارها، معضل اجتماعی ازدواج دختران در سنین کودکی در این استان، رتبه چهارم را در میان دیگر استان‌ها داراست.
در ادامه این گزارش همچنین به خبر مربوط به فرار سه خواهر بلوچ از طایفه دهانی‌ها به نام‌های «سمیره»، «رشیده» و «حافظه» به کشور پاکستان به دلیل «تهدید به قتل» از سوی بستگان نزدیک، پرداخته شده است.
نقض حقوق کارگران، تجمع‌های اعتراضی و اعتصاب‌ها
برآوردها از مجموع شش گزارش ثبت شده مربوط به نقض حقوق کارگران در مناطق بلوچ نشین ایران، حاکی از این‌است که در مجموع بیش از پنج کارگر به علت عدم ایمنی در محیط کار کشته و دست کم ۱۰ نفر دیگر بر اثر حوادث ناشی از کار مصدوم و زخمی شده‌اند.
در گزارش سالانه از وضعیت حقوق بشر در مناطق بلوچ نشین ایران تأکید شده است «به‌علت نبود سندیکاهای کارگری در بلوچستان و جو امنیتی موجود در مناطق بلوچ‌نشین، گزارش‌گری درباره وضعیت کارگران تضعیف شده است.»
طبق بررسی‌های انجام شده حداقل ۱۵ اعتصاب کارگری و تجمع فعالان صنفی از جمله در منطقه کاروان زرآباد از توابع شهرستان کنارک، منطقه میرآباد در حاشیه شهر چابهار، زاهدان، خاش و ایرانشهر در سال ۱۳۹۸ رخ داده است.
فعالین بلوچ تأکید کرده‌اند که بیشتر این تجمعات برای اعتراض به شرایط بد معیشتی و عدم رسیدگی به وضعیت سوخت‌بران مرزی بوده است.
در ادامه گزارش سالانه از وضعیت حقوق بشر در مناطق بلوچ‌نشین ایران، به موارد دیگری همچون نقض حقوق شهروندی، نقض حقوق کودکان بلوچ، آمار مرگ و میر جاده‌ای و ابتلای ساکنین یکی از روستاهای چابهار به بیماری ایدز پرداخته شده است.