مازیار مهدوی‌فر – سوختگی یکی از حوادث شایع و روزمره‌ای است که که تمامی جامعه بشری با آن درگیر است و البته مطابق معمول سهم جوامع روبه رشد در مقایسه با جوامع پیشرفته از آن بیشتر است.

سوختگی علل مختلفی دارد که از جمله آن‌ها می‌توان به آتش، بخار آب، مایعات داغ، جریان برق و مواد شیمیایی اشاره کرد. این حادثه می‌تواند طیف وسیعی از عواقب را به دنبال داشته داشته باشد. در یک سر این طیف آسیب‌های سطحی و قابل درمان در منزل و در سر دیگر آن انواع شدید سوختگی منجر به معلولیت، قطع عضو و حتی در مواردی مرگ قرار دارند. برای تشخیص میزان آسیب‌دیدگی و تعیین روش برخورد با سوختگی، سه نوع تقسیم‌بندی برای آن در نظر گرفته شده که هر کدام از آن‌ها رویکردهای خاص خود را دارند.

سوختگی درجه یک

سوختگی درجه یک، سطحی‌ترین نوع سوختگی است و فقط لایه‌های سطحی پوست یا همان “اپیدرم” را درگیر می‌کند. در این حالت پوست محل سوختگی فقط کمی قرمز و دردناک می‌شود. این نوع از سوختگی به سادگی و از طریق روش‌های خانگی قابل درمان است. این درمان مراحلی دارد که باید به این شرح انجام شود:

بعد از این‌که از سرد شدن محل سوختگی مطمئن شدید از یک پماد ضد سوختگی و یا کرم مرطوب‌کننده برای پوشاندن محل سوختگی استفاده کنید. کره، به هیچ عنوان ماده مناسبی برای این کار نیست. چون باعث می‌شود گرما در داخل بافت‌های سوخته باقی بماند و آسیب‌های بیشتری به پوست وارد شود. ضمن آن‌که این کار احتمال ایجاد عفونت را در ناحیه آسیب‌دیده افزایش می‌دهد.

ابتدا باید محل سوختگی را به مدت ۱۵ دقیقه در معرض جریان آب سرد مثلاً زیر شیر آب قرار دهید تا کاملاً خنک شود. اگر به شیر آب دسترسی ندارید از ظرف آب یا کمپرس آب سرد استفاده کنید، اما نکته‌ای که در این میان اهمیت دارد این است که برای خنک کردن محل سوختگی به هیچ وجه از تماس مستقیم با یخ استفاده نکنید. اتصال مستقیم بافت آسیب‌دیده با یخ ممکن است باعث صدمه بیشتر به آن شود. بعد از این‌که از سرد شدن محل سوختگی مطمئن شدید از یک پماد ضد سوختگی و یا کرم مرطوب‌کننده برای پوشاندن محل سوختگی استفاده کنید. کره، به هیچ عنوان ماده مناسبی برای این کار نیست. چون باعث می‌شود گرما در داخل بافت‌های سوخته باقی بماند و آسیب‌های بیشتری به پوست وارد شود. ضمن آن‌که این کار احتمال ایجاد عفونت را در ناحیه آسیب‌دیده افزایش می‌دهد.

در مرحله سوم باید محل سوختگی را با یک گاز استریل باندپیچی کنید. این کار باعث می‌شود میزان درد در ناحیه سوختگی کاهش یابد و از طرف دیگر از ورود هوا به ناحیه سوختگی جلوگیری کند و مانع خشک شدن آن شود. گاهی در محل سوختگی، تاول‌هایی ایجاد می‌شود که بعضی‌ها عادت دارند این تاول‌ها را با ناخن یا سوزن تخلیه کنند. این کار اشتباه است چون این تاول‌ها در بسیاری از موارد از ایجاد عفونت در محل سوختگی جلوگیری می‌کنند و در صورت تخلیه آن‌ها احتمال عفونت افزایش می‌یابد. اگر تاول‌ها به خودی خود سرباز کردند و تخلیه شدند آن‌ها را با آب و صابون بشویید و پس از خشک کردن، محل سوختگی را با پماد آنتی‌بیوتیک آغشته و دوباره باندپیچی کنید. این نوع سوختگی معمولاً بهد از چند روز به صورت کامل بهبود می‌یابد و نیاز به اقدام دیگری ندارد.

سوختگی درجه دو

وقتی سوختگی از لایه خارجی پوست گذر و لایه داخلی آن یعنی بخش “درم” را درگیر کند سوختگی درجه دو نامیده می‌شود. این نوع سوختگی با تاول‌های بزرگ‌تر و تورم بیشتر همراه است. ضمن اینکه پوست ناحیه سوختگی کاملاً قرمزرنگ و دردناک است. اگر وسعت ناحیه سوختگی کم یعنی در حدود سه تا چهار سانتی‌متر باشد می‌توان همانند مورد قبلی از روش‌های خانگی برای درمان آن استفاده کرد، اما اگر وسعت ناحیه درگیر از این بیشتر شود حتماً باید از خدمات پزشکی و بیمارستانی کمک بگیرید.

سوختگی درجه سه

این نوع از سوختگی، شدیدترین نوع است و تمامی لایه‌های پوست و حتی لایه‌های زیرین آن مانند بافت‌های عضلانی و چربی را هم درگیر می‌کند. تغییر رنگ پوست به علت شدت سوختگی از حالت قرمزی فراتر رفته و به سیاهی و یا سفیدی متمایل می‌شود. در اغلب موارد شخص درد بسیار شدیدی دارد، اما گاهی به علت شدت آسیب‌های وارده و از بین رفتن کامل اعصاب ناحیه سوختگی، ممکن است هیچ دردی احساس نکند که این نشانه‌ای از وخامت حال بیمار است.

کمک‌های اولیه برای قربانیان سوختگی‌های شدید

ابتدا مطمئن شوید عامل ایجاد‌کننده سوختگی از فرد قربانی دور شده است. این عامل می‌تواند شعله‌های آتش، جریان برق و یا منابع دیگر باشد. نکته بسیار مهم این است که به هیچ عنوان لباس‌هایی را که بر اثر سوختگی به بدن بیمار چسبیده‌اند، از تن او خارج نکنید. مطمئن شوید تنفس قربانی به درستی انجام می‌شود و راه هوایی او باز است.

همانطور که گفتیم سوختگی‌های درجه یک و سوختگی‌های محدود درجه دو قابل درمان با روش‌های خانگی هستند و معمولاً نیاز به مراجعه به پزشک یا اورژانس ندارند، اما سوختگی‌های وسیع‌تر از نوع درجه دو و سه نیاز حتمی به استفاده از نیروهای متخصص در اسرع وقت دارند. اگر یکی از اطرافیان شما با یکی از انواع سوختگی از نوع شدید درجه دو یا سه روبه‌رو شد بلافاصله با اورژانس تماس بگیرید، اما در این حین باید کارهایی را انجام دهید که بسیار مهم است و نقش اساسی در نجات جان قربانی ایفا می‌کند.

ابتدا مطمئن شوید عامل ایجاد‌کننده سوختگی از فرد قربانی دور شده است. این عامل می‌تواند شعله‌های آتش، جریان برق و یا منابع دیگر باشد. نکته بسیار مهم این است که به هیچ عنوان لباس‌هایی را که بر اثر سوختگی به بدن بیمار چسبیده‌اند، از تن او خارج نکنید. مطمئن شوید تنفس قربانی به درستی انجام می‌شود و راه هوایی او باز است. به هیچ عنوان فرد قربانی را وارد آب سرد نکنید. چون این کار ممکن است باعث ایجاد شوک در فرد و سبب مرگ او شود. تنها محل سوختگی را با پارچه، لباس یا باند استریل بپوشانید تا از خشک شدن آن جلوگیری کنید. برای این کار از پارچه‌ها یا پتوهایی که ممکن است به محل سوختگی بچسبند استفاده نکنید.

سوختگی بر اثر جریان برق

هر نوع سوختگی ناشی از جریان برق حتماً بایستی توسط پزشک معاینه شود. چون گاهی به نظر می‌رسد سوختگی از نوع درجه یک است، اما علی‌رغم این ظاهر سطحی، جریان برق بافت‌های عمقی پوست را هم درگیر کرده و در نتیجه قربانی، نیاز به اقدامات ویژه دارد. اگر قربانی دچار مشکلات تنفسی، قلبی شد و یا حالت گیجی و احساس درد شدید داشت حتماً با اورژانس تماس بگیرید. در کنار این کار نکته مهمی که باید رعایت کنید قطع کردن جریان برق است.

در صورتی که امکان قطع کامل جریان برق را ندارید تلاش کنید با استفاده از یک وسیله عایق منبع برق را از فرد قربانی و همین‌طور از خودتان دور کنید. بسیار دیده شده افراد به هنگام برق گرفتگی یکی از اطرافیان، بدون توجه به این نکته برای کمک به فرد قربانی وارد عمل می‌شوند، اما خودشان هم دچار سوختگی و عوارض ناشی از آن می‌شوند. بد نیست بدانید طبق اعلام رئیس انجمن سوختگی، ایران بالاترین آمار سوختگی با جریان برق را در سرتاسر دنیا دارا هست.