ایران جزو ۱۰ کشوری است که بیشترین تعداد زندانی را در جهان دارد. از سوی دیگر، زندان‌های ایران از استانداردهای لازم برای نگهداری زندانیان برخوردار نیستند. در چنین شرایطی نه تنها وضعیت زندانیان و شرایط نگهداری آنها به صورت عمومی مناسب نخواهد بود، بلکه بروز جرم و جنایت در همدستی با عوامل مختلف در داخل زندان، امری اجتناب‌ناپذیر خواهد بود. یکی از شهروندانی که در جریان اعتراض‌های سراسری آبان ۹۸ بازداشت شد و در حال حاضر در زندان تهران بزرگ (فشافویه) به سر می‌برد، در نامه‌ای پرده از برخی واقعیت‌های جاری در این زندان و شرابط نامناسب زندانیان برداشته است.
این زندانی که در تیپ ۵، اندرزگاه ۲، سالن ۲ زندان تهران بزرگ (فشافویه) زندانی است، در نامه‌ای که به دست زمانه رسیده، از فراوانی وجود مواد مخدر در این زندان، زد و بندهای مختلف میان زندانیان و عوامل زندان و زورگیری از زندانیان به روش‌های مختلف گفته است.
اگرچه موضوع وجود مواد مخدر و در دسترس بودن آن در زندان‌های ایران موضوع تازه‌ای نیست، اما مقامات جمهوری اسلامی همواره آن را انکار می‌کنند یا در حدی که قابل اهمیت و پیگری نیست، جلوه می‌دهند.
نقی رستموندی، رییس سازمان امور اجتماعی كشور ۱۶ تیر ۱۳۹۸ در گفت‌وگو با «خبرآنلاین» اعلام کرد ایران با داشتن ۲۴۰ هزار زندانی، رتبه نهم در جهان را از لحاظ تعداد کل زندانیان دارد.
به گفته او ۶۰ درصد از زندانیان در ایران به دلیل جرائم مربوط به مواد مخدر و سرقت در زندان به سر می‌برند.
بعد از اعتراض‌های سراسری آبان ۹۸ تعدادی زیادی از شهروندان معترض بازداشت شدند که تعداد دقیق آنها مشخص نیست، اما آمارهای مختلفی از ۷ هزار تا ۱۳ هزار نفر ذکر شده است که باید به تعداد کل زندانیان افزود.
در چنین شرایطی با این تعداد زندانی که بیشتر از ظرفیت زندان‌های ایران گزارش شده است، جلوگیری از ورود مواد مخدر به زندان‌ها تا چه اندازه امکان‌پذیر است؟
این زندانی سیاسی در نامه‌اش آنچه را در زندان تهران بزرگ می‌گذرد بلای جای زندانیان دانسته که مهم‌ترین آن در دسترس بودن مواد مخدر و زورگیری در داخل زندان است.
او در بخشی از نامه‌اش چنین نوشته است:
«جدی‌ترین مشکل مواد مخدر است که آفت جان زندانیان شده و باعث می‌شود همه مُدل توهین و تحقیری به شخص مصرف‌کننده وارد شود. این در حالی است که از بدو ورود هر زندانی این فرهنگ را که “تو زندان باید خلاف کنی تا بگذره” در ذهن هر زندانی نهادینه می‌کنند و سپس با وسوسه و جَوی که به وجود می‌آورند، همه را به سمت مواد مخدر می‌کشانند. متأسفانه زندانیان هم فریب این جو به وجود آمده را می‌خورند و مواد مخدر را به قیمتی گزاف می‌خرند.»
■ نامه یک زندانی از زندان تهران بزرگ (متن کامل نامه را اینجا بخوانید):
به گفته این زندانی، در ابتدا زندانیان تازه وارد تا حدودی توان مالی مناسبی دارند و به همین دلیل مشکلی برای تأمین هزینه مواد مخدر ندارند، اما شرایط به همین‌جا ختم نمی‌شود، بلکه در نهایت آنها مجبور می‌شوند برای تهیه هزینه مواد مخدر، لوازم شخصی از جمله لباس‌هایشان را بفروشند:
«در ابتدا توان مالی زندانی بالاست و از بیرون ساپورت می‌شود، ولی در نهایت بسیار به چشم خورده که تی‌شرت، شلوار و تمامی لباس‌ها و وسائل شخصی مصرف‌کننده را در ازای مواد مخدر گرفته و با بدترین شکل ممکن و با الفاظی رکیک و حتی ضرب و شتم با آنها برخورد می‌کنند و تمامی مسئولین هم هیچ دخالتی در این امر نمی‌کنند.»
با توجه به چنین شرایطی، پرسش اینجاست که مواد مخدر چگونه وارد زندان‌ها می‌شود و در دسترس قرار می‌گیرد؟ چه افراد و سیستمی پشت این پروسه سودآور عرضه مواد مخدر در زندان‌های ایران هستند؟
ابوالفضل ابوترابی، نماینده نجف‌آباد در مجلس دهم، ۱۸ خرداد ۹۷ در مجلس نسبت به عدم نظارت دقیق بر زندان‌ها و در دسترس بودن مواد مخدر در زندان‌ها هشدار داد و گفت که کارمندان زندان و پیمانکاران آشپزخانه‌های زندان‌ها از جمله عواملی هستند که مواد مخدر را به داخل زندان‌ها منتقل می‌کنند.
علی‌اصغر جهانگیر، رئیس سازمان زندان‌ها اما ۱۹ مهر ۱۳۹۸ وجود مواد مخدر در زندان‌ها را قویا رد کرد و گفت که مواد مخدر و موبایل در زندان‌ها قیمت بسیار بالایی دارد و همین امر نشان‌دهنده نظارت‌های شدید در زندان‌ها و نبود مواد مخدر است.
با وجود این اظهار نظر، واقعیت جاری در زندان‌ها چیز دیگری‌ست.
در سال‌های گذشته فیلمی از زندان رجایی‌شهر منتشر شد که در آن تعدادی از زندانیان در سالن یکی از بندهای این زندان در حال نوشیدن مشروبات الکلی همانند یک مهمانی بودند.
فیلم: نوشیدن مشروبات الکلی در سالن یکی از بندهای زندان رجایی‌شهر (تاریخ نامشخص)
آنچه از زندان‌های ایران به بیرون مخابره می‌شود با آنچه مسئولان ادعا می‌کنند، تفاوت قابل توجهی دارد. وقتی در زندانی همانند رجایی‌شهر می‌توان مشروبات الکلی را به این راحتی یافت و زندانیان بدون هراس در سال زندان اقدام به برپایی مراسم نوشیدن مشروبات الکلی می‌کنند و فیلم آن را هم منتشر می‌کنند، آیا نباید انتظار در دسترس بودن مواد مخدر را هم به آسانی در نظر گرفت؟
این زندانیان با اتکا به چه چیزی چنین آسوده در داخل زندان اقدام به چنین کاری کرده‌اند؟
زندانی سیاسی محبوس در زندان فشافویه نیز در بخشی از نامه‌اش به همدستی زندانبان‌ها برای ورود و فروش مواد مخدر به داخل زندان پرداخته است:
«تمامی مواد مخدر توسط افسر نگهبانان وارد شده و به وکیل بند تحویل داده می‌شوند. کل سیستم از قبیل افسر نگهبان حفاظت، رئیس تیپ و … هم در سود این فعالیت مافیایی شریک هستند و یک‌دیگر را حمایت می‌کنند.»
علاوه بر خرید و فروش مواد مخدر به صورت سیستماتیک در میان زندانیان که هسته تشکیل‌دهنده یک مافیای مالی را در داخل زندان‌ها به وجود آورده است، از دیگر مشکلاتی که این زندانی سیاسی در نامه‌اش به آن اشاره می‌کند، اخاذی و زورگیری به روش‌های مختلف از زندانیان است.
او به چند روش مختلف برای زورگیری اشاره کرده است:
«۱- از هر نفر یک پاکت سیگار کِنت هر هفته که به اسم خدمات گرفته می‌شود ولی حتی ریالی به دوستان خدماتی و زحمتکش داده نمی‌شود. ۲۵۰ زندانی در این بند زندانی هستند، یعنی ماهی ۱۰ میلیون تومان فقط از این مورد. ۲- در ازای هر کاری که وظیفه است درخواست پول می‌کنند. مثلا: ۲ باکس سیگار بده تا پیگیر کارت عابر بانک یا تلفنت باشم. ۳- اتاق‌هایی که جوی دوستانه و صمیمانه دارند تهدید می‌کنند که کل افراد اتاق را در اتاق‌های دیگر پخش می‌کنند و در ازای انجام ندادن این کار مبلغ‌هایی مثل ۵۰۰ هزار تومان و ۷۰۰ هزار تومان و دیگر می‌گیرند. ۴- به زندانی‌ها به طور مخفیانه این درخواست را می‌دهند که مبلغ‌های گزاف پرداخت کنند که هوایشان را داشته باشند و از ایشان حمایت کنند و به بهانه‌های دیگر از قبیل کار چاق کنی در دادگاه و غیره تا ۲۰ میلیون تومان از زندانیان گرفته شده است و زندانیانی که با آنها مخالفت کنند و حتی قصدایجاد اتحاد بین زندانیان را داشته باشند، به بهانه شورش و … به سالن‌های دیگر انتقال می‌دهند.»
این روزها ویروس کرونا به شکلی گسترده در ایران شیوع پیدا کرده و گزارش‌ها حاکی از آن است که به برخی از زندان‌ها از جمله زندان تهران بزرگ، زندان رجایی‌شهر و زندان اوین نیز سرایت کرده است. در چنین وضعیتی، استفاده از مواد مخدر و نبود امکانات مناسب بهداشتی در اختیار زندانیان به صورت عام، می‌تواند وضعیت ناگواری را در زندان‌ها رقم بزند.
زندان‌های ایران نیاز به رسیدگی فوری برای جلوگیری از ورود مواد مخدر دارند.