– تجربه سیل به ما آموخت که نباید منتظر کمک‌های دولتی و رسیدن نیروهای نظامی بمانیم. قبل از اینکه ویروس کرونا بخواهد وارد شهرمان شود، خودمان دست به کار شدیم. بیش از دو هفته است که پویش‌های مردمی بدون حمایت نهادهای حکومتی برای ضدعفونی کردن شهر به‌راه افتاده، هیأت کوهنوردی شهرمان بلوارها و مسیرهای پر‌تردد را ضد عفونی می‌کند، بقیه هم وظیفه ضدعفونی کردن کوچه‌ها و محله‌ها را برعهده گرفته‌اند.
این گفته‌های یکی از فعالان مدنی شهر پلدختر در استان لرستان است. او که برای گفت‌وگو با زمانه نام مستعار «سارا» را برگزیده، از خاطرات کمک‌های داوطلبانه شهروندان به یگدیگر در روزهای جاری شدن سیل در این شهرستان، به عنوان تجربه بزرگی یاد می‌کند که این روزها سبب ایجاد همبستگی دوباره مردم برای مبارزه با شیوع کرونا شده است.
- در همین زمینه: شهرهای معمولان و پلدختر زیر آب رفتند
سارا می‌گوید که از همان روزهای اول انتشار اخبار همه‌گیری کرونا، مردم مثل روزهای وقوع سیل دیگر منتظر دستورها و ابلاغیه‌های شهرداری و فرمانداری نماندند و در بین همسایه‌ها هر کس با هر وسیله‌ای -هر چند ابتدایی- که توانست فراهم کند، اقدام به ضدعفونی کردن کوچه و پارک‌های محله کرد و این کار همچنان ادامه دارد:
«کوچه رسالت ۱۱ که در جریان سیل امسال خیلی آسیب دیده بود در مدت زمان کوتاهی توسط چند نفر از اهالی که تراکتور و تلمبه سمپاشی کشاورزی داشتند، ضد عفونی شد. بعد از آن هم کوچه‌ها، نرده‌ها و حتی در منازل در خیابان معلم به وسیله همین ابزار ابتدایی کشاورزی گندزدایی و ضدعفونی شدند.»
او در ادامه می‌گوید که حتی شهرداری شهرستان پلدختر با تأسی از پویش‌های مردمی به راه افتاده برای مقابله با ویروس کرونا از مردم خواست تا به کمک پرسنل این نهاد بروند:
«شهروندانی که داوطلب امدادرسانی برای ضد عفونی کردن شهر شده‌اند به‌همراه لوازم و ابزارهایی که در اختیار دارند، هرشب ساعت ۲۲:۰۰ در محل میدان بهشتی پلدختر جمع می‌شوند و با کمک کارگران شهرداری تا نیمه شب مشغول گندزدایی از معابر هستند.»
مسئولان بهداشتی شهرستان پلدختر روز ۱۴ اسفند ماه اعلام کردند که بیمارستان خمینی پلدختر برای مقابله با بیماری حاد تنفسی حاصل از ویروس کرونا در حالت آماده‌باش قرار گرفته است. همچنین این مسئولان از توزیع ماسک و دستکش در سطح شهرستان خبر دادند.
سارا اما این اخبار منتشر شده از سوی مسئولان شهرستان را غیرواقعی می‌خواند و در تشریح وضعیت تنها بیمارستان موجود در شهر و همچنین کمیاب شدن اقلام بهداشتی نظیر ماسک و دستکش در این شهرستان می‌گوید:
«چند روز است که در داروخانه‌ها و مغازه‌های شهر دستکش و ماسک تمام شده است. وضعیت بیمارستان شهرمان نیز به گونه‌ای است که حتی همین چند روز پیش یک‌دست لباس مخصوص بیماران بخش جراحی در این بیمارستان یافت نمی‌شد. از زمان سیل تاکنون برخی داروهای ضروری هم در بیمارستان و داروخانه‌های سطح شهر پیدا نمی‌شود.»
او بی‌کفایتی و عدم تخصص رئیس فعلی بیمارستان پلدختر را یکی از عوامل خالی ماندن این بیمارستان از تجهیزات و داروهای لازم می‌داند.
همبستگی و ممنوعیت
سارا، فعال مدنی، یکی از عوامل اصلی شکل‌گیری همبستگی جمعی مردم در مواجهه با خطراتی همچون سیل و شیوع کرونا در شهرستان پلدختر را ساختار عشیره‌ای و بافت خاص جمعیتی این شهرستان می‌داند و به زمانه می‌گوید:
«سال‌هاست هر گونه حرکت جمعی از طرف مردم برای پیش‌برد بسیاری از فعالیت‌های اجتماعی از سوی نهادهای امنیتی ممنوع شده است. در چنین شرایطی مناسبات طایفه‌ای و پیوند نسبی میان مردم پلدختر به عنوان یکی از عوامل اصلی ایجاد همبستگی و همیاری شهروندان محسوب می‌شود.»
اپیدمی رو به گسترش ویروس کرونا در سراسر ایران اما موجب شده است تا ناکارآمدی نهادهای دولتی و حکومتی در مدیریت بحران بیش از گذشته عیان شود.
در سایه ناتوانی دولت برای جلوگیری از شیوع روز افزون کرونا در کشور و نیز فقدان یک استراتژی راهبردی در میان مسئولان نظام، شهروندان در برخی شهرها توانسته‌اند با همیاری و هم‌دلی داوطلبانه، اشکال نوینی از همبستگی و مشارکت جمعی برای گذر از بحران را به نمایش بگذارند.
یکی از زنان معلم در شهر مهاباد که نخواست نامش فاش شود در گفت‌وگو با زمانه درباره چگونگی انجام اقدامات پیشگیرانه در همان روزهای نخست اعلام همه‌گیری ویروس کرونا می‌گوید:
«از روز سوم اسفند و دو روز پس از اعلام وزارت بهداشت مبنی بر احتمال شیوع کرونا در شهرهای ایران، ما معلمان در یک اقدام جمعی تصمیم به تعطیلی مدارس در سراسر مهاباد گرفتیم. به دنبال این اقدام و با هماهنگی‌هایی که در کانال‌های تلگرامی انجام شد، از حدود هشت روز پیش اصناف و بازاریان شهر نیز کسب و کار خود را تعطیل کردند و برای پیشگیری از انتقال بیماری در محل کار خود حاضر نشدند.»
این معلم مهابادی در ادامه برانگیخته شدن خشم عمومی را عامل بستن ورودی‌های شهر توصیف می‌کند و در همین رابطه می‌گوید:
«با توجه به اخباری که درباره گسترش ویروس کرونا از شهر قم می‌رسید، بسیاری از جوانان شهر در یک حرکت جمعی با تجمع در میدان استاد هژار مهاباد و همچنین با بستن آزادراه میاندوآب-مهاباد (ورودی شهر از سمت قم) اقدام به قرنطینه شهر کردند اما نیروی انتظامی و سپاه پاسداران خیلی زود وارد عمل شدند و مردم را پراکنده کردند.»
او با ناکافی توصیف کردن امکانات درمانی شهر مهاباد برای مقابله با شیوع ویروس کرونا از جمع‌آوری بیش از یک میلیارد و ۱۰۰ میلیون تومان کمک مردمی برای ساخت بیمارستان جدید در این شهر خبر می‌دهد و در همین رابطه می‌گوید:
«تا امروز ۱۲ نفر مشکوک به کرونا در مهاباد شناسایی شده‌اند که نتیجه آزمایش سه نفر از آنها مثبت اعلام شده است. بیمارستان خمینی مهاباد نه تنها تجهیزات کافی برای نگهداری از بیماران ندارد بلکه به دلیل شایعه آلوده بودن امکانات این بیمارستان به ویروس کرونا، مردم رغبتی برای فرستادن بیماران خود به آنجا ندارند. به همین دلیل شهروندان با تشکیل چند صندوق اقدام به جمع‌آوری کمک‌های مردمی برای ساخت بیمارستان جدید کرده‌اند.»
به گفته او پس از درخواست‌های مکرر مردم از هلال احمر و دیگر نهادها، از روز ۲۱ اسفند ماه شهرستان مهاباد در حالت قرنطینه قرار گرفته و عبور و مرور افراد غیر‌بومی کنترل می‌شود.
هراس همگانی ایجاد شده از گسترش ویروس کرونا در شهرهای مختلف از یک سو و کمبود تجهیزات حفاظتی و پیشگیری در نقاط مختلف ایران از سوی دیگر سبب شده که در حال حاضر و در آستانه عید نوروز، برخی شهرهای جنوبی ایران که هر ساله به عنوان یکی از مقصدهای گردشگران نوروزی به حساب می‌آمدند، دیگر منتظر ورود مسافران نوروزی نباشند.
محسن، یکی از اهالی شهرستان پارسیان در استان هرمزگان در تماس با زمانه درباره وضعیت فعلی این شهرستان که همه ساله پذیرای هزاران مسافر نوروزی بود، می‌گوید:
«بارگیری یا تخلیه بار کشتی‌های چینی در سواحل اطراف شهرستان پارسیان از یک‌طرف و عدم انجام اقدامات لازم برای قرنطینه شهر از سوی شهرداری و نیروی انتظامی از طرف دیگر باعث شده تا مردم در چندین نوبت به صورت شبانه ورودی‌های شهر را با ریختن خاک و نخاله مسدود کنند.»
او در توصیف رکود اقتصادی ایجاد شده در شهر پارسیان در روزهای پس از اعلام شیوع ویروس کرونا نیز می‌گوید:
«همه بازاریان و کاسبان شهر امیدشان به تعطیلات نوروز بود اما امسال همگی مجبوریم در خانه بمانیم. بعضی افراد در پارسیان به‌صورت روزمزد حقوق می‌گیرند و اگر دولت حمایتی نکند بسیاری حتی نان شب هم برای خوردن نخواهند داشت.»
- در همین زمینه
با اعلام حکومت نظامی از طرف دولت دیگر حتا این حداقل همبستگی های مردمی که در این مقاله نمونه های آنها آمده است نیز دیگر میسر نیست و سرکوب خواهد شد.
یدالله / 13 March 2020