انتخابات یازدهمین دوره مجلس شورای اسلامی پس از رد صلاحیت گسترده نامزدهای اصلاح‌طلب و در نخستین روزهای شیوع کرونا در ایران دوم اسفند برگزار شد. اصول‌گرایان نزدیک به رهبر جمهوری اسلامی اکثریت مطلق را طبق پیش‌بینی‌ها کسب کردند. میزان مشارکت در انتخابات به کمترین سطح در تاریخ جمهوری اسلامی رسید. رهبر جمهوری اسلامی در توجیه آن بار دیگر از «کار دشمن» سخن گفت. اما اکثریت مطلق پاسخ‌دهندگان به نظرسنجی «زمانه» دلیل اصلی عدم مشارکت را «عملکرد کلیت نظام حاکم» می‌دانند و در عین حال، قدرت‌گرفتن اصول‌گراها و تندروها در مجلس برایشان اهمیتی ندارد.
نظرسنجی درباره انتخابات مجلس در پرتوِ وقایع اخیر، از پنجشنبه ۲۷ فوریه / ۸ اسفند برای اعضای پنل نظرسنجی زمانه، و جمعه ۲۸ فوریه / ۹ اسفند برای دیگر مخاطبان آغاز شد و تا دوشنبه ۲ مارس / ۱۲ اسفند به طول انجامید. در مجموع، ۳۳۰ مخاطب (۲۶۱ تن به طور کامل و ۶۴ تن به طور ناقص) به پرسش‌های زمانه پاسخ گفتند.
مبنای این تحلیل پاسخ‌های کامل است که ۷۴ درصد پاسخ‌دهندگان آنها داخل ایران زندگی می‌کنند. دامنه خطای این نظرسنجی پنج درصد است.
«زمانه» پیش از این سه نظرسنجی درباره انتخابات برگزار کرد: درباره نفس انتخابات، درباره تأثیر اعتراضات آبان بر نگاه مردم به انتخابات، و رویکرد به انتخابات با توجه به رویدادهای آبان و دی ۹۸. یک نظرسنجی نیز در مورد رویکرد زنان به انتخاب نیز در سایت زمانه منتشر کرده‌ایم.
بر اساس نظرسنجی‌های پیشین، شمار تحریم‌کنندگان فعال در ماه‌های منتهی به انتخابات رو به افزایش بود و بسیاری ضمن قطع امید از اصلاح‌طلبان پیش از اعلام رد صلاحیت‌ها، همان‌زمان هم نگران ترکیب مجلس آینده نبودند.
مشارکت و عدم مشارکت در انتخابات
در میان پاسخ‌دهندگان داخل ایران به نظرسنجی زمانه، ۹۱ درصد در انتخابات شرکت نکرده‌اند و حدود ۹ درصد به پای صندوق‌ها رفته‌اند. این درصدها با نظرسنجی‌های پیشین زمانه از مخاطبان‌اش پیش از انتخابات همخوانی دارد.
در اینکه این تصمیم برای دو گروه شخصی یا سیاسی بوده است، تفاوت قابل توجهی وجود دارد.
در میان کسانی که رأی داده‌اند، ۸۲ درصد تصمیم‌شان را شخصی خوانده‌اند و نزدیک به ۱۸ درصد گفته‌اند که تصمیم آنها «سیاسی» بود و دیگران را هم به رأی‌دادن تشویق کرده‌اند. برعکس این آمار، در مورد تحریم‌کنندگان انتخابات صادق است. رأی‌ندادن برای ۱۷,۵ درصد از آنها تصمیمی شخصی بوده و برای ۸۲,۵ درصد، تصمیمی سیاسی؛ و دیگران را هم به اتخاذ آن تشویق کرده‌اند.
اغلب شرکت‌کنندگان در انتخابات (۴۷ درصد) گفته‌اند که مهم‌ترین دلیل مشارکت آنها یا شخصی بوده یا به این خاطر که «در هر شرایطی معتقد به شرکت در انتخابات هستم». کمترین درصدها (۵ درصد) به تنش‌ها بین ایران و آمریکا و ترور قاسم سلیمانی، فرمانده سپاه قدس در بغداد یا تلاش برای بهبود وضعیت محلی مربوط است و کسانی که برای دفاع از نظام جمهوری اسلامی پای صندوق رفته‌اند، ۱۷ درصد پاسخ‌دهندگان هستند.
در میان کسانی که در انتخابات شرکت نکرده‌اند، اکثریتی ۷۲ درصدی «ازادنبودن انتخابات در جمهوری اسلامی» را برگزیده‌اند، ۴۵ درصد علت عدم مشارکت‌شان را «همبستگی با اعتراضات آبان» خوانده‌اند و بیش از ۴۲ درصد هم ناامیدی از کارآمدی مجلس در جمهوری اسلامی را برگزیده‌اند.
هیچ کدام از کسانی که رأی نداده‌اند، علت را شیوع ویروس جدید کرونا ندانسته است، بر خلاف ادعای علی خامنه‌ای که پس از انتخابات گفت: « شب پنجشنبه که جمعه‌اش انتخابات بود، خبر بُروز این ویروس و این بیماری در قم مثلاً داده شد، [دشمن] از سحر پنجشنبه شروع کرد تبلیغات کردن که “مردم نبادا بروید در صف انتخابات بِایستید، در صف رأی دادن بِایستید، آنجا چنین است، چنان است، بیماری هست، مرض هست، ویروس هست”».
ترکیب مجلس بعدی: «نگران نیستیم»
عدم مشارکت طبق پیش‌بینی‌ها پایین بود و برنده انتخابات غیرمحبوب‌های سیاست رسمی ایران ــ اگر محبوبی باقی مانده باشد ــ شدند: اصول‌گرایان.
اما وقتی همه ساکنان داخل ایران با این پرسش مواجه شدند که «با توجه به مشخص شدن ترکیب مجلس یازدهم پس از انتخابات دوم اسفند، اگر همین امروز دوباره امکان شرکت در انتخابات مجلس یازدهم را داشتید چه می‌کردید؟» حدود ۹۴ درصد پاسخ دادند: «شرکت نمی‌کردم». این یعنی شماری از کسانی که رأی داده‌اند، پس از انتخابات از تصمیم‌شان پشیمان شده‌اند.
بنابراین عجیب نیست که ترکیب شکل‌گرفته در مجلس از اصول‌گرایان نزدیک به خامنه‌ای برای بیش از ۹۰ درصد پاسخ‌دهندگان اهمیتی ندارد.
۵۱ درصد (۵۷ درصد داخل ایران و ۳۸ درصد خارج ایران) پاسخ‌دهندگان معتقدند ترکیب نیروهای مجلس مهم نیست، «زیرا کار نظام تمام شده و اصول‌گرایی و اصلاح‌طلبی دیگر تفاوتی ندارند». برای ۴۰ درصد (۳۵ درصد داخل ایران و ۵۲ درصد خارج ایران)، دلیل بی‌اهمیتی این اتفاق را باید در قدرت بیشتر سایر قوای حکومتی جمهوری اسلامی نسبت به مجلس دید. تنها ۵ درصد نگران ترکیب نیروها در مجلس بعدی هستند.
دلایل عدم مشارکت
پیش از انتخابات، گروه‌های مختلف منتقد و مخالف جمهوری اسلامی خواهان تحریم انتخابات شدند. میزان مشارکت در انتخابات مجلس بر اساس آمار رسمی ۴۲,۵۷ درصد اعلام شد. هرچند عبدالرضا رحمانی فضلی، وزیر کشور این سطح از مشارکت را «قابل قبول» خواند و علی خامنه‌ای از «ملت ایران» به خاطر «امتحان بزرگ و مطلوبی» که دادند، تشکر کرد، جمهوری اسلامی پایین‌ترین سطح مشارکت در تاریخ‌اش را به خود دید.
اگرچه رهبر جمهوری اسلامی از تبلیغات وسیع «دشمن» برای تشویق مردم به تحریم خبر داد و شماری از اصول‌گرایان سطح پایین مشارکت را به عملکرد اصلاح‌طلبان مربوط دانستند، پاسخ‌دهندگان به نظرسنجی زمانه دلایل دیگری را برشمرده‌اند.
اکثریت مطلقی برابر با ۸۹,۴ درصد علت پایین‌بودن سطح مشارکت را «عملکرد کلیت نظام» برگزیده‌اند. در این مورد، اختلافی بین ساکنان داخل و خارج ایران وجود ندارد. ۳۲ درصد کل پاسخ‌دهندگان «عملکرد رهبری» را علت بعدی می‌دانند، هرچند در میان داخل‌نشینان این رقم ۳۵ درصد است و در میان خارج‌نشین‌ها ۲۶ درصد. ۱۷,۵ درصد مجموع پاسخ‌دهندگان نیز پایین‌آمدن سطح مشارکت را دعوت مخالفان به تحریم می‌دانند؛ اما در میان ساکنان ایران ۱۳,۳ درصد این گزینه را انتخاب کرده‌اند و در میان ساکنان خارج کشور، ۲۹ درصد.
۶ درصد از ساکنان داخل و ۱۰ درصد از ساکنان خارج (در مجموع ۷,۶ درصد) عملکرد اصلاح‌طلبان را علت بعدی می‌دانند، میزان تقریباً مشابهی گزینه عملکرد مجلس دهم را برگزیده‌اند، و تنها حدود ۵ درصد عملکرد دولت روحانی یا اقدامات شورای نگهبان را عامل پایین‌آمدن سطح مشارکت می‌دانند.
ریاستی در برابر پارلمانی: «اهمیتی ندارد»
شماری از تحلیلگران انتخابات مجلس شورای اسلامی با این شیوه برگزاری را بخشی از تلاش جمهوری اسلامی برای ساختاربخشی دوباره به خود می‌دانند. این سوء ظن مطرح شده است که شاید خامنه‌ای به دنبال تحقق ایده‌اش برای تغییر نظام ریاستی (رئیس‌جمهوری ــ مجلس) به نظام پارلمانی (مجلس ــ نخست‌وزیر) باشد تا اختلاف‌های همیشگی بین رئیس‌جمهوری منتخب رأی مستقیم با رهبری از بین برود و حکومت یکدست‌تر شود.
عزت‌الله یوسفیان ملا، عضو فراکسیون ولایی مجلس شورای اسلامی در خرداد سال جاری در گفت‌وگو با خبرگزاری کار ایران (ایلنا) گفته بود ۱۵۰ نماینده مجلس در نامه‌ای به علی خامنه‌ای، از رهبر جمهوری اسلامی خواسته بودند با استفاده از اختیاراتش در اصل ۱۷۷ قانون اساسی برای تغییر نظام ریاستی به نظام پارلمانی، «مجلس اعظم» را تشکیل دهد. یوسفیان ملا، صبح پنجشنبه ۲۴ مرداد در گفت‌وگو با رسانه‌های داخلی اعلام کرد که خامنه‌ای دستور داده این موضوع تا بعد از برگزاری انتخابات مجلس در اسفند سال جاری مسکوت بماند.
اما پاسخ‌دهندگان به نظرسنجی زمانه چه در داخل و چه در خارج از این بابت نگران نیستند. ۹۲ درصد پاسخ‌دهندگان معتقدند که «تا نظام جمهوری اسلامی بر پایه ولایت فقیه استوار است، تفاوتی ندارد که کدام سیستم (ریاستی یا پارلمانی) در این نظام کار می کند.»
آنچه پاسخ‌دهندگان می‌نویسند
در پایان از پاسخ‌دهندگان خواستیم تا در یکی دو جمله نظر شخصی خودتان را نسبت به وضعیت کنونی و مجلس آینده بنویسند.
در ادامه بخشی از این نظرات را خواهید خواند. نظرات روی نقشه ایران به داخل کشور مربوطند و نظرات روی نقشه جهان، از سوی مخاطبان خارج کشور نوشته شده‌اند:
نظرسنجی‌های آینده
پنل نظرسنجی زمانه همزمان با روز جهانی آزادی مطبوعات سال جاری (سوم مه) راه‌اندازی شد. زمانه تاکنون ۱۳ نظرسنجی برگزار کرده است.
«سروی‌گیزمو» که پنل نظرسنجی زمانه را میزبانی می‌کند، به دلیل تحریم‌های ایالات متحده از دسترس مخاطبان داخل ایران خارج شده است. فیلترینگ اینترنت به دست جمهوری اسلامی نیز وب‌سایت زمانه و متعلقات آن را از دسترس خارج کرده است. در این وضعیت، تنها پیشنهاد و راهکار ما استفاده از فیلترشکن‌ها و وی‌پی‌ان‌های امن است.
با وجود این مشکلات، رساندن صدای شما بدون کم‌و‌کاست در مورد مسئله‌های اساسی کشور وظیفه ماست و پنل نظرسنجی زمانه در همین راستا راه‌اندازی شده است. به همین دلیل از شما خواهش می‌کنیم که برای شرکت در نظرسنجی‌های آینده و نیز برای پیشنهاد موضوعات مورد نظرتان برای نظرسنجی در پنل ما عضو شوید. برای عضویت در پنل کافی است به چند سوال در این لینک پاسخ دهید. اطلاعات شما به صورت امن و ناشناس ذخیره خواهند شد و در اختیار هیچ طرف دیگری قرار نخواهد گرفت. پس از عضویت در پنل، در هر نظرسنجی ایمیلی با لینک آن برای شما فرستاده خواهد شد. توضیحات بیشتر در: به پنل نظرسنجی “زمانه” بپیوندید
برای ارتباط با پنل نظرسنجی از ایمیل روبرو استفاده کنید: [email protected]
تنها ره رهایی
خلاصی از رژیم ولایی
نه رفراندوم نه اصلاح
اعتصاب ، انقلاب
آزادیخواه / 09 March 2020