برخی خانواده‌های جانباختگان دو تابعیتی هواپیمای اوکراینی ساقط شده توسط سپاه پاسداران خواهان استرداد اجساد قربانیان به کانادا و پرداخت غرامت از سوی دولت ایران شده‌اند. علی اصغر گرجی، عموی پونه گرجی، یکی از جانباختگان پرواز شماره ۷۵۲ هواپیمایی بین‌المللی اوکراین با تشریح نحوه پیگیری شکایت خود و دیگر خانواده‌های قربانیان از طریق مراجع قضایی کانادا به زمانه می‌گوید اولین قدمی که برداشته شده، طرح شکایت از مقامات ایران است.
هواپیمای مسافربری نوع بوئینگ ۷۳۷ متعلق به شرکت هواپیمایی اوکراین، بامداد چهارشنبه ۱۸ دی ماه پس از برخاستن از فرودگاه بین‌المللی خمینی تهران به مقصد کی‌یف، پایتخت اوکراین از سوی پدافند هوایی سپاه پاسداران سرنگون شد. در جریان این رویداد تمامی ۱۷۶ سرنشین این هواپیما کشته شدند. دست‌کم ۱۳۹ نفر از مسافران هواپیما ایرانی و ۵۷ نفر از آنها ایرانی-کانادایی بودند. مقامات جمهوری اسلامی پس از سه روز کتمان حقیقت ماجرا، در نهایت روز ۲۱ دی ماه به شلیک موشک پدافندی سپاه پاسداران به سوی این هواپیما به دلیل «خطای انسانی» اعتراف کردند.
همزمان با فاش شدن ابعاد این سانحه، جاستین ترودو، نخست وزیر کانادا در واکنش به این مسأله گفت که دولت او خواستار همکاری کامل مقام‌های ایرانی است.
دولت کانادا در روزهای بعد یک هیأت از کارشناسان خود را برای بررسی ابعاد این رویداد عازم ایران کرد. سازمان هواپیمایی کشوری روز ۲۴ دی ماه از بازدید تخصصی این کارشناسان از محل سقوط هواپیمای اوکراینی خبر داد. پنج روز بعد اما این کارشناسان هنگام ترک ایران اعلام کردند مقامات ایران هنوز طرح مشخصی در مورد نحوه بررسی جعبه‌های سیاه هواپیمای خطوط هوایی اوکراین که درنتیجه اصابت موشک سپاه پاسداران سقوط کرد، ارائه نکرده‌اند.
جاستین ترودو اما روز ۱۷ ژانویه/ ۲۷ دی ماه اعلام کرد خانواده‌های ۲۰ نفر از قربانیان این حادثه خواستار خاکسپاری اجساد قربانیان این رویداد در کانادا شده‌اند. بر همین اساس از ایران خواسته شده است برای بازگرداندن این اجساد اقدام کند.
عباس موسوی، سخنگوی وزارت خارجه ایران اما روز دوم بهمن ماه در واکنش به این درخواست از دولت کانادا به دلیل پیگیری حقوق جانباختگان ایرانی دو تابعیتی در واقعه سرنگونی هواپیمای مسافربری اوکراینی به شدت انتقاد کرد و گفت تهران تابعیت دوگانه قربانیان ایرانی-کانادایی را به رسمیت نمی‌شناسد و این قربانیان همگی ایرانی بوده‌اند.
برخی از خانواده‌های جانباختگان دو تابعیتی اما خواستار استرداد اجساد قربانیان به کانادا و پرداخت غرامت از سوی دولت ایران شده‌اند.
علی اصغر گرجی، عموی یکی از مسافران هواپیمای سرنگون شده اوکراینی به نام پونه گرجی، روز ۵ بهمن ماه با «تروریستی» توصیف کردن شلیک موشک از سوی پدافند سپاه پاسداران به هواپیمای مسافربری اوکراینی، اعلام کرد که در چارچوب قوانین جزایی کانادا و در راستای دادخواهی خانواده جانباختگان این سانحه، از علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی، حسین سلامی، فرمانده کل سپاه پاسداران، امیرعلی حاجی‌زاده، فرمانده نیروی هوافضای سپاه و همین‌طور محمد باقری، رئیس ستاد کل نیروهای مسلح ایران به دادگاه عالی اونتاریوی کانادا شکایت کرده است.
او همچنین در صفحه فیس‌بوک خود از همه خانواده‌های قربانیان خواست تا برای پیگیری این شکایت به او ملحق شوند.
علی اصغر گرجی با تشریح نحوه پیگیری شکایت خود و دیگر خانواده‌های قربانیان از طریق مراجع قضایی کانادا به زمانه می‌گوید:
«اولین قدمی که برداشتیم این بود که با همکاری یک تیم از وکلایی که قبلا در مورد فعالیت‌های تروریستی ایران پرونده‌هایی داشتند و در این پرونده‌ها برنده شده و تجربه خوبی در مورد جمهوری اسلامی داشتند، اقدام به طرح شکایت خود از مقامات ایران کردیم.»
او می‌گوید شکایت به شکلی تنظیم شده که همه خانواده‌های قربانیان میتوانند در پیگیری آن مشارکت داشته باشند:
«شکایت در مرحله اقدام از طرف دولت کاناداست و هرچه زمان می‌گذرد خانواده‌های بیشتری از قربانیان برای همراه شدن با این پروسه دادخواهی از طریق مراجع قضایی کانادا اعلام آمادگی می‌کنند.»
خبرگزاری اطلاعات و اخبار مستقل اوکراین، یونیان روز سوم فوریه/ ۱۴ بهمن ماه، یک فایل صوتی حاوی مکالمات برج مراقبت با خلبان یک پرواز خط هوایی آسمان را منتشر کرد که در آن برج مراقبت از طریق خلبان، در جریان شلیک موشک و ساقط شدن هواپیمای اوکراینی قرار می‌گیرد: اعتراف به آگاه بودن سازمان هواپیمایی از انهدام هواپیمای اوکراینی
حسن رضایی‌فر، مدیرکل سوانح سازمان هواپیمایی کشوری در واکنش به انتشار این فایل صوتی اعلام کرد که از انتشار آن «متعجب» شده و با لحنی تهدیدآمیز گفت:
«این اقدام اوکراینی‌ها سبب شد دیگر هیچ سندی به آنها ارائه ندهیم.»
در ادامه واکنش‌ها به انتشار این فایل که شائبه عمدی بودن شلیک موشک از سوی سپاه پاسداران به هواپیمای اوکراینی را تقویت می‌کند، محمود واعظی، رئیس دفتر رئیس جمهوری ایران روز ۱۶ بهمن ماه در حاشیه جلسه هیأت دولت درباره فایل صوتی اعلام کرد:
«مسئولان ما که با اوکراینی‌ها در تماس بودند این فایل را در اختیار آنان می‌گذارند و این چیز پنهانی نیست.»
او ادعای مطرح شده در خصوص مطلع بودن مقامات دولت ایران از همان ساعات اولیه سقوط هواپیما را رد کرد و گفت که حسن روحانی بعدازظهر روز جمعه یعنی دو روز بعد از سقوط هواپیمای اوکراینی از این موضوع مطلع شده است.
علی اصغر گرجی اما با «دروغ» توصیف کردن این گفته‌های مقامات جمهوری اسلامی می‌گوید:
«مقامات دولتی ایران در این پرونده خاص این‌قدر دروغ گفته‌اند که هیچ‌کس به عنوان مرجع روی آنها حساب نمی‌کند. هر بار که یک مدرک و شاهد جدید پیدا می‌شود که ادعاهای این مقامات را نقض می‌کند، اینها تغییر موضع می‌دهند. از این فایل صوتی قطعا به عنوان یکی از مدارک موجود در دادگاه استفاده خواهد شد.»
عموی پونه گرجی در ادامه می‌گوید:
«ممکن است مکالمات بیشتری از پروازهای دیگر که در همان ساعت انجام شده‌اند ضبط شده باشد. این امکان وجود دارد که مدارک و شواهد این‌چنینی در آینده نیز در دسترس خانواده‌ها قرار گیرد.»
طبق ماده هشتم از اعلامیه جهانی حقوق بشر، حق «دادخواهی» به عنوان یک اصل مسلم برای استیفای حقوق اساسی از دست رفته هر یک از افراد بشر در نظر گرفته شده است.
علی اصغر گرجی با تأکید بر حق دادخواهی خانواده‌های جانباختگان سقوط هواپیمای مسافربری اوکراینی می‌گوید:
«ما با تمام وجود پیگیر هستیم و از تمام راه‌های ممکن چه ابزار قانونی و چه ابزارهای اجتماعی و چه سازوکارهای حقوق بشری برای احقاق حق خودمان استفاده خواهیم کرد.»
او در همین راستا با اشاره به تشکیل یک کمیته حقیقت‌یاب از سوی خانواده‌های قربانیان می‌گوید:
«از طریق این کمیته حقیقت‌یاب در تلاشیم تا نه تنها در جریان تحقیقات دولت کانادا در این خصوص قرار بگیریم بلکه در تکاپوی برقراری ارتباط با تیم تحقیقاتی دولت اوکراین نیز هستیم تا بتوانیم برای تکمیل مدارک و ارائه شواهد بیشتر به دادگاه، همکاری لازم را داشته باشیم.»
طبق مفاد مندرج در اساس‌نامه دادگاه کیفری بین‌المللی، کشتار سیستماتیک شهروندان عادی که در راستای اجرای سیاست یک دولت صورت می‌گیرد، جنایت علیه بشریت به شمار می‌آید.
گرجی با اشاره به قوانین دادگاه بین‌المللی جزایی می‌گوید:
«در این دادگاه دولتها میتوانند از دولتهای دیگر به دلیل نقض حقوق بشر شکایت کنند. با توجه به اینکه آقای جاستین ترودو قول داده که تا روشن شدن حقیقت از ما حمایت کند، بهمین دلیل ما در نظر داریم که بتوانیم دولت کانادا را متقاعد کنیم تا در دادگاه بین المللی جنایی از دولت ایران شکایت کند.»
او همچنین دادخواهی خانواده‌های قربانیان را دارای دو وجه فردی و عمومی می‌داند و در همین رابطه می‌گوید:
«شکایت ما تنها جنبه شخصی ندارد. درست است که به عنوان خانواده‌های قربانیان حق داریم شکایت کنیم اما الان ما می‌خواهیم از رژیمی شکایت کنیم که ۴۰ سال است در حال جنایت است و این دادخواهی ما جنبه عمومی هم دارد و از طرف مردم ایران است.»
- در همین زمینه