دیوان عدالت اداری آئین‌نامه ضرورت «بکارگیری مسئول ایمنی در کارگاه‌ها» را باطل کرد. این آئین‌نامه کارفرمایان کارگاه‌های زیر ۲۵ نفر را موظف به استخدام مسئول ایمنی می‌کند و ابطال آن مساله ایمنی کار در این واحدها را بیش از پیش به محاق می‌برد. ابطال این آئین‌نامه هدیه دیوان عدالت اداری به کارفرمایان این واحدهاست تا به بهای ایمنی کارگران «هزینه‌های تولید» را کاهش دهند.
با ابطال آئین‌نامه «به‌کارگیری مسئول ایمنی در کارگاه‌ها» باید منتظر حوادث کار بیشتر بود که می‌تواند از قضا همزمان با کاهش آمار رسمی این حوادث باشد زیرا کارفرمایان دیگر موظف نیستند قواعد ایمنی و بهداشت محیط کار را رعایت کنند.
با لغو آیین‌نامه حوادث این کارگاه ها ثبت نمی‌شود و کارگرانی که حق بیمه می‌پردازند، در صورت بروز حادثه نمی‌توانند ثابت کنند که یک حادثه کاری رخ داده است. آنها به این ترتیب مشمول بیمه حوادث و از کارافتادگی نمی‌شوند.
آئین‌نامه به‌کارگیری مسئول ایمنی در کارگاه‌ها سال ۹۴ تصویب و به اجرا گذاشته شد و ابطال آن اخیرا بر اساس شکایت دیوان محاسبات کشور صورت گرفته است. این نهاد وابسته به مجلس است و وظیفه نظارت بر فرایندهای مالی کشور را بر عهده دارد.
ایراد دیوان عدالت اداری ظاهراً این است که آئین‌نامه به امضای وزیر بهداشت و درمان نرسیده است. ماده ۱۰۶ قانون کار حاکی است دستورالعمل‌ها و آیین‌نامه‌های اجرایی فصل چهارم قانون کار مرتبط با حفاظت فنی و بهداشت محیط کار به پیشنهاد مشترک وزارت کار و امور اجتماعی و وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی تهیه و باید به تصویب هیات وزیران برسد.
در ایران آمار حوادث کاری منجر به فوت به دلیل آنکه کارفرمایان شرایط ایمنی محل کار را فراهم نمی‌آورند و بر آنها نظارتی نیست، بسیار بالاست.
به گزارش پزشکی قانونی، شمار قربانیان حوادث کاری منجر به مرگ در شش ماه نخست سال جاری به ۸۹۸ تن رسیده است. شمار این قربانیان در مدت مشابه سال پیش ۸۳۶ تن بود. این یعنی حوادث کار منجر به مرگ نسبت به مدت مشابه سال قبل هفت و نیم درصد افزایش یافته است.
قانون ناظر بر ایمنی و بهداشت محیط کار
مقررات ناظر بر ایمنی و بهداشت محیط کار «آئین‌نامه کمیته حفاظت فنی و بهداشت کار» است که بر فصل چهارم قانون کار متکی است و سال ۷۴ به تصویب وزرای کار و بهداشت و درمان رسیده است.
تبصره سه ماده سوم آئین‌نامه کمیته حفاظت فنی و بهداشت کار حاکی است «در کلیه کارگاه‌هایی که کمیته حفاظت فنی و بهداشت کار با سه نفر تشکیل می‌گردد مسئول حفاظت فنی و بهداشت حرفه‌ای می‌تواند یک نفر باشد.»
آئین‌نامه به کارگیری مسئول ایمنی در کارگاه‌ها مکمل این ماده از آئین‌نامه فوق است و کارفرمایان کارگاه‌های زیر ۲۵ نفر را مکلف می‌کند یک مسئول ایمنی مورد تائید وزارت کار را استخدام کند یا هزینه آموزش و یا بازآموزی یکی از کارکنان خود را به منظور اشغال پست مسئولیت ایمنی کارگاه بپردازد. وظیفه او نظارت بر ایمنی و بهداشت محیط کار. این آئین‌نامه سال ۹۴ به تصویب علی ربیعی وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی وقت رسیده است.
کارگاه‌های زیر ۲۵ نفر و حوادث کار
کارگاه‌های زیر ۱۰ نفر از اجرای قانون کار معاف‌اند و حوادث کار در آنها ثبت و گزارش نمی‌شود.
می‌مانند کارگاه‌های بالای ۱۰ نفر که مطابق نتایج طرح آمارگیری از کارگاه‌های صنعتی ۱۰ نفر کارکن و بیشتر (که سال ۱۳۹۶ انجام شده) تعدادشان در سال ۹۵، ۳۱۳۰۹ بوده است. ۲۰ درصد این واحدها بیش از ۵۰ کارکن دارند که مطابق قانون می‌باید در آنها کمیته حفاظت فنی و بهداشت کار تشکیل شود.
کارگاه‌های دارای ۱۰ تا ۴۹ کارکن حدود ۸۰ درصد کارگاه‌های با بیش از ۱۰ کارکن را تشکیل می‌دهند و تعدادشان ۲۴۹۸۱ است. بیش از نیمی از این کارگاه‌ها ۱۰ تا ۲۵ کارکن دارند که طبق آئین‌نامه کمیته حفاظت فنی و بهداشت کار می‌بایست مسئول ایمنی محیط کار داشته باشند. آئین‌نامه باطل شده این کارگاه‌ها و کارگران آنها را در بر می‌گیرد.
این کارگاه‌ها از جمله دربرگیرنده کارگاه‌های ساختمانی، معادن کوچک، کوره‌های آجرپزی و غیره هستند که حوادث کار در آنها بالاست.
۱۷ دی سال ۹۳ زمانی که هنوز آئین‌نامه به کارگیری مسئول ایمنی تصویب نشده بود، حسن هفده‌تن، معاون وقت وزارت کار در توضیح ضرورت تصویب آن و حضور مسئول حفاظت فنی و بهداشت کار در واحدهای زیر ۲۵ نفر گفت ۹۰ درصد حوادث کار در کارگاه‌های زیر ۲۵ نفر روی می‌دهد:
«با توجه به اینکه بیش از ۹۰ درصد حوادث ناشی از کار در واحدهای تولیدی زیر ۲۵ نفر که فاقد کمیته حفاظت فنی و بهداشت کار هستند رخ می‌دهد، در تمام این واحدها یکنفر از شاغلین صاحب مهارت همان واحد به معرفی کارفرما و پس از طی یک دوره کوتاه مدت به عنوان افسر ایمنی، وظایف محوله را عهده دار خواهد بود».
آماری از حوادث کار در کارگاه‌های با ۱۰ تا ۲۵ کارکن نیز در دست نیست. اما تا آن جا که به حضور مسئولان ایمنی و بهداشت کار در این کارگاه‌ها برمی‌گردد، به گفته‌ی ابوالفضل اشرف منصوری رئیس کانون عالی انجمن‌های صنفی مسئولان ایمنی و بهداشت کار کشور تعداد آنها افزایش پیدا کرده است.
او روز ۱۵ بهمن به خبرگزاری کار ایران (ایلنا) گفت:
«تا پیش از سال ۹۴، تنها بین ۵ تا ۶ هزار مسئول ایمنی در کارگاه‌ها داشتیم اما از این سال، تاکنون، تعداد مسئولان ایمنی به ۳۵ هزار نفر رسیده است؛ این یعنی شاهد افزایش ۲۹ تا ۳۰ هزار نفری مسئولان ایمنی در کارگاه‌ها بوده‌ایم.»
۱۳ و نیم میلیون کارگر و تنها ۳۵ هزار مسئول ایمنی
ایران یکی از کشورهای با حوادث کار بالاست. حوادث کار همچنان در آن بیداد می‌کند و روزانه به طور میانگین به مرگ چند تن از کارگران می‌انجامد. بالا بودن حوادث ناشی از کار ناشی از عدم رعایت استانداردهای ایمنی و بهداشت، فرسودگی زیرساخت‌ها و ابزار آلات تولید، عدم آموزش کارکنان و عدم نظارت وزارت کار بر ایمنی و بهداشت محیط کار است.
سعید دهقان مدیر اشتغال و کارآفرینی اداره کل تعاون، کار و رفاه اجتماعی استان تهران روز دوشنبه ۱۴ بهمن آمار بیمه‌شدگان مستقیم تامین اجتماعی را ۱۳ میلیون و ۴۵۰ هزار نفر اعلام کرد.
چنانچه آمار ارائه شده توسط رئیس کانون عالی انجمن‌های صنفی مسئولان ایمنی و بهداشت کار کشور را مبنا قرار دهیم در حال حاضر در برابر ۱۳ و نیم میلیون کارگر بیمه شده، ۳۵ هزار مسئول ایمنی و بهداشت کار در واحدهای تولیدی مستقرند.
تعداد بازرسان وزارت کار که می‌بایست حَسَب قانون بر کار واحدها نظارت کنند هم نازل است و در مواردی سال‌ها پای بازرس کار به برخی کارگاه‌ها نمی‌رسد.