همزمان با شیوع ویروس کرونا در چین و گسترش آن به بیش از ۲۰ کشور دیگر، نژادپرستی و بیگانه‌ستیزی علیه آسیایی‌ها به خصوص در غرب رو به افزایش است. برخی رسانه‌های غربی با عبارات نژادپرستانه از ویروس کرونا یاد می‌کنند، شبکه‌های اجتماعی آکنده از احساسات نفرت‌پراکن نسبت به رسوم و عادات مردم چین شده، و آسیایی‌های مهاجر در فضاهای عمومی کشورهای دیگر با برخوردهای نژادپرستانه مواجه هستند. اما با توجه به جایگاه امروز چین در جهان، وضعیت می‌تواند از این نیز به مراتب بدتر شود.

A security guard stands outside the Huanan Seafood Wholesale Market where the coronavirus was detected in Wuhan on January 24, 2020 - The death toll in China's viral outbreak has risen to 25, with the number of confirmed cases also leaping to 830, the national health commission said. (Photo by Hector RETAMAL / AFP)
کلی‌فروشی غذاهای دریایی در ووهان چین/ عکس از Hector RETAMAL / AFP

یک روزنامه فرانسوی هفته پیش در صفحه نخست خود در کنار تصویر یک زن چینی ماسک‌زده با حروف بزرگ نوشت «هشدار زرد». یک تیتر دیگر در همین روزنامه از عبارت «خطر زرد جدید» یاد کرده بود، که به شیوع بیماری کرونا در ووهان چین می‌پرداخت.

«خطر زرد» یک ایدئولوژی قدیمی نژادپرستانه در کشورهای غربی علیه مردم آسیای شرقی است و به بدترین کلیشه‌های ضد آسیایی اشاره دارد که همزمان با اولین موج مهاجرت چینی‌ها به ایالات متحده در قرن نوزدهم میلادی آغاز شد. در آن زمان پروپاگاندای دولتی در آمریکا و همینطور فرهنگ عامه با به‌کار گرفتن عبارت «خطر زرد» اهالی چین را آلوده، غیرمتمدن، بی‌اخلاق و تهدیدی برای جامعه جلوه می‌داد. به همین خاطر استفاده از این اصطلاح قدیمی برای اشاره به شیوع ویروس کرونا و مرگ و میر در چین نژادپرستانه است.

بعد از انتقاد خوانندگان روزنامه فرانسوی عذرخواهی کرد، اما این تنها مورد بروز نژادپرستی علیه آسیایی‌ها در رسانه‌های غربی نیست. یک روزنامه استرالیایی نیز در صفحه نخست خود ویروس کرونا را ویروس چینی خواند که به انتشار نامه دادخواهی با امضای بیش از ۴۰ هزار نفر منجر شد.

شیوع ویروس تنفسی کرونا در چین تا عصر شنبه جان بیش از ۲۵۰ تن را گرفته و به بیمار شدن نزدیک به ۱۲ هزار نفر در سرتاسر جهان منجر شده است. بیشتر جانباختگان از استان هوبئی محل اولیه بروز این ویروس هستند. سازمان بین‌المللی بهداشت اخیراً برای مقابله با ویروس کرونا اعلام وضعیت اضطراری کرد. همزمان گسترش ویروس به بیش از ۲۰ کشور دیگر به ترسی جهانی دامن زده است.

نشانه‌های این ترس را در قحطی ماسک در برخی شهرهای چین و خانه‌نشین شدن بسیاری می‌توان مشاهده کرد. برخی مردم در چین نومیدانه هر پروازی به هر مقصد ممکنی به خارج از کشور خود را خریداری کرده اند، اما همزمان دولت‌های سایر کشورها در حال تعلیق و لغو پروازها از چین و ایجاد محدودیت برای ورود مسافران از این کشور هستند.

این ترس فزاینده از کرونا چهره آشنای دیگری نیز دارد: نژادپرستی. انواع نژادپرستی علیه آسیایی‌ها، غذاها، و رسوم آنها بار دیگر بروز آشکار پیدا کرده است.

همزمان با انتشار هر روزه اخبار درباره اشاعه ویروس، بسیاری از آسیایی‌های مهاجر در کشورهای دیگر می‌گویند که با آنها همچون ویروس متحرک برخورد می‌شود.

یک ژورنالیست چینی بریتانیایی برای روزنامه «گاردین» نوشت که موقع سوار شدن در اتوبوس یک مرد به سرعت جای خود را عوض کرده است.

یک مددکار چینی مالزیایی تجربه مشابهی در اتوبوسی در لندن داشته است. او به شبکه خبری «سی ان ان» گفته که یک زوج بریتانیایی از او پرسیده اند که چرا مردم چین غذاهای عجیبی می‌خورند که می‌دانند موجب انتقال ویروس می‌شود.

در کانادا کودکان چینی در مدرسه هدف حمله و تمسخر دیگر دانش‌آموزان قرار می‌گیرند. در نیوزلند که هنوز هیچ مورد تایید شده ابتلا به ویروس کرونا وجود ندارد، یک زن سنگاپوری گفته که در مرکز خرید با آزار نژادپرستانه مواجه شده است.

این موراد بازتاب‌دهنده تاریخ طولانی نژادپرستی در غرب است. در دوران «خطر زرد»، نژادپرستان ضدچینی به کشتن مهاجران این کشور اقدام می‌کردند. مهاجران آسیایی با انواع خشونت نژادی و تبعیض نظام‌مند مواجه بودند و حتی ایالات متحده چینی‌ها را به مدت ۶۱ سال از ورود به خاک این کشور منع کرده بود.

به همین خاطر است که عبارت «خطر زرد» دال بر قرن‌ها تروما است و بار سنگینی را به دوش می‌کشد.

اما امروزه نژادپرستی ضد چینی فراتر از غرب می‌رود و در ویتنام علائمی خارج از رستوران‌ها نصب شده که ورود چینی‌ها را منع می‌کند. عکس‌ها در شبکه‌های اجتماعی نشان می‌دهد که علائم مشابهی بیرون یک فروشگاه ژاپنی علیه ورود مشتریان چینی نصب شده است.

شاید شایع‌ترین نوع بیگانه‌ستیزی را بتواند در کلیشه‌ها وحشت‌زا علیه غذاهای چینی دید.

اینطور گفته می‌شود که ویروس جدید کرونا از یک بازار غذاهای دریایی و وحشی در ووهان آغاز شده، و دانشمندان به احتمال انتقال ویروس از خفاش یا مار به انسان اشاره کرده اند.

درست است که تجارت گوشت حیوانات وحشی مسئله‌ای غیرقانونی است، اما شیوع بیماری حالا منجر به موج نفرت نژادپرستانه علیه غذاهای چینی شده، و بسیاری از مردم در سرتاسر دنیا از چینی‌ها دلخور هستند که چرا به خاطر عدم رعایت احتیاط به احتمال بروز یک اپیدمی جهانی دامن زده اند.

این ایده در شبکه‌های اجتماعی مقبولیت زیادی یافته، و بسیاری اخبار شامل ویدئوها و عکس‌های گمراه‌کننده در این باره به گردش درآمده است. به عنوان مثال یک ویدئوی پربیننده در شبکه‌های اجتماعی یک بلاگ‌نویس جهانگرد چینی را نشان می‌دهد که در حال خوردن سوپ خفاش است. اما این ویدئو سه سال پیش در جزیره‌ پالائو در اقیانوی آرام گرفته شده، و یک تلویزیون غربی میزبان این نمایش است. ویدئو و بلاگ‌نویس مذکور هیچ ارتباطی با شیوع بیماری اخیر در ووهان ندارند، با این حال ویدئوی اخیر بارها دیده شد و مخاطبان غربی در شبکه‌های اجتماعی نسبت به آن چنان ابراز انزجار کردند که آن بلاگ‌نویس ناچار شد پا پیش بگذارد و عذرخواهی کند.

در میانه این پوشش رسانه‌ای آکنده از اطلاعات غلط فراموش می‌شود که تنها یک اقلیت کوچک در چین حیوانات وحشی می‌خورند، و بیشتر مردم همان غذاهای سایر نقاط دنیا نظیر مرغ و خوک مصرف می‌کنند.

در نقاط دیگر دنیا و در رسوم سایر مردم نیز غذاها و حیواناتی سرو می‌شود که ممکن است به مذاق مردم دیگری خوش نیاید. غذاهای مرسوم در یک کشور بخشی از سنت آن منطقه است، و «عجیب و غریب» خواندن عادات غذایی افراد خود از دیدی اروپامحور برخاسته است.

با وجود این یک مشکل اساسی در چین وجود دارد که نه از رسوم مردم این کشور بلکه از عدم کفایت دولت در اعمال مقررات ضروری بر تجارت حیوانات وحشی برخاسته است.

شیوع بیماری سارس نیز که از خانواده ویروس کرونا است به خاطر مصرف گوشت گربه «زَباد» که یک غذای خاص در جنوب چین است رخ داد. دولت این کشور از آن زمان برخی قوانین محدود کننده بر تجارت حیوانات وحشی اعمال کرد، اما از اعمال قوانین سختگیرانه که جلوی تجارت غیرقانونی را بگیرد سرباز زد.

همچنین به خاطر اهمیت فرهنگی و سنتی برخی از این حیوانات در طب سنتی چین نمی‌توان به طور کامل جلوی آن را گرفت. بسیاری از این حیوانات وحشی در طب چینی خاصیت خود را دارند، مثلا مردم در این کشور سوپ مار را برای درمان آرتوروز مصرف می‌کنند، و صفرای مار برای درمان گلودرد مورد استفاده قرار می‌گیرد.

مسئله مهم اکنون در چین این است که چگونه دولت می‌تواند بین سنت و مقررات بهداشتی نوعی توازن برقرار کند.

مسئله نژادپرستی و بیگانه‌ستیزی به خاطر شیوع کرونا هنوز در مراحل اولیه است اما ممکن است به خشونت بیشتر نیز منجر شود. در زمان اوج شیوع سارس در سال ۲۰۰۳ مردم آسیایی در غرب مورد اهانت واقع می‌شدند. گزارش‌هایی وجود داشت مبنی بر اینکه سفیدپوست‌ها در حضور همکاران آسیایی خود صورتشان را می‌پوشاندند و بنگاه‌های مسکن دستور داشتند که از ارائه خدمت به مشتریان آسیایی سر باز بزنند. مردم آسیایی خانه‌های خود را از دست می‌دانند، بدون ارائه توضیحی از کار اخراج می‌شدند و برخی سازمان‌های آسیایی کانادایی نامه‌های نفرت‌افکن دریافت می‌کردند. کسب‌وکارهای چینی و آسیایی در آن زمان به شدت آسیب دیدند.

همه اینها ۱۷ سال پیش رخ داد، وقتی چین داشت به آرامی تعامل خود با جهان را گسترش می‌داد. اما حالا چین به یک قدرت مهم جهانی بدل شده و جنگ سرد میان این کشور و غرب موجب شده که بسیاری در غرب همین حالا چین را با سوءظن و تنش بیشتری تماشا کنند و بنابراین بیم بدتر شدن اوضاع برای مهاجران از این کشور دور از انتظار نیست.


در همین زمینه: