محمود علیبخشی، رئیس گروه بیمه صاحبان حرفهها و مشاغل آزاد و بیمه اختیاری سازمان تأمین اجتماعی از اعطای بیمه «بازنشستگی، از کارافتادگی و فوت» به ۲۸۲ هزار نفر از «زنان خانهدار» خبر داد. به گفته او دولت تنها دو درصد از حق بیمه زنان خانهدار را پرداخت میکند.
اداره کل روابط عمومی سازمان تامین اجتماعی به نقل از محمود علیبخشی، رئیس گروه بیمه صاحبان حرف و مشاغل آزاد اعلام کرد ۲۸۲ هزار نفر از «زنان خانهدار» تحت پوشش بیمه صاحبان حرف و مشاغل آزاد تأمین اجتماعی قرار گرفتهاند. در بهمن ۹۷ تعداد بیمهشدگان ۱۵۲ هزار نفر (۴۰ هزار نفر در تهران) اعلام شده بود.
سازمان تامین اجتماعی از سال ۱۳۸۷ پیشنهاد طرح «بیمه زنان خانهدار و دختران مجرد» ۱۸ تا ۵۰ ساله را ارائه کرد. در سالهای گذشته طرح مذکور از سوی دستگاههای اجرایی در دستور کار قرار گرفته بود و در برخی از استانهای ایران نیز به صورت آزمایشی اجرا شد. اما بهدلیل ایجاد بار مالی برای دولت و همچنین محرومیت بخش عمدهای از زنان خانهدار از درآمد اقتصادی و درنتیجه ناتوانی از پرداخت حق بیمه، بهثمر نرسیده بود. بر مبنای سرشماری سال ۹۵ به طور میانگین حدود ۶۲,۱ درصد از زنان ایران در نقاط شهری و روستایی، خانهدار هستند و تعداد بیمهشدگان نشان میدهد بسیاری از زنان واجد شرایط همچنان توان پرداخت حق بیمه را ندارند. دولت تنها ۲ درصد از این حق بیمه را پرداخت میکند.
حمایت ناچیز دولت
براساس اظهارات محمود علیبخشی «بیمه زنان خانهدار» با تفکیک از «بیمه زنان سرپرست خانوار» به بیمهشدگان تعلق گرفته است اما شرایط مشابهی را دارد. به گفته علیبخشی، بهجای کمک یارانهای که در بیمه «زنان سرپرست خانوار» منظور شده، دولت ۲ درصد حق «بیمه زنان خانهدار» را پرداخت میکند و زنان خانهداری از طرف «نهادهای حمایتی» معرفی نشدهاند، بایستی کل حق بیمه را بهجز ۲ درصد کمک دولت پرداخت کنند.
به گفته او در بیمه زنان سرپرست خانوار اما «۱۰ درصد حداقل دستمزد مصوب شورای عالی کار بهعنوان کمک دولت که از محل منابع حاصله از هدفمندسازی یارانه تأمین میگردد، از مبالغ حق بیمه مورداشاره کسر و مابقی توسط نهادهای حمایتی پرداخت میشود».
بهنظر میرسد رویکرد غالب به «بیارزش» بودن اقتصادی کار خانگی و خانهداری در این نوع بیمهها نیز تشدید شده است. همزمان سیاستهای محدودکننده اشتغال و تشویق به فرزندآوری به صورت توامان زنان را به پذیرش نقش خانهداری سوق میدهند. در شرایطی که بخشی از جمعیت زنان خانهدار در ایران نیز زنان میانسالی هستند که دورنمای شغلی روشنی پیش رو ندارند، بارمالی «بیمه» سیاستهای تبعیضآمیز و تشویق به خانهداری نیز برعهده خود زنان گذاشته شده است.
پوشش «اختیاری» بیمه درمانی
طبق توضیحات رئیس گروه بیمه صاحبان حرف و مشاغل آزاد و بیمه اختیاری سازمان تأمین اجتماعی، این سازمان سه سطح از تعهدات بیمهای را برای زنان خانهدار در نظر گرفته است که تنها به بیمه «بازنشستگی، از کار افتادگی و فوت» محدود میشود: نوع اول با نرخ پرداخت حق بیمه ۱۴ درصد است و تنها شامل بازنشستگی و فوت بعد از بازنشستگی میشود. نوع دوم نرخ پرداخت حق بیمه ۱۶ درصد و شامل بازنشستگی و فوت قبل و بعد از بازنشستگی است و نوع سوم با نرخ پرداخت حق بیمه ۲۰ شامل تعهدات بازنشستگی، فوت و ازکارافتادگی میشود.
با وجود نابرابریهای موجود در زمینه ارث، بیمه زنان خانهدار در صورت اجرای مناسب شاید بتواند راهکاری برای اطمینان خاطر آنها از تامین مالی در سالهای کهنسالی باشد.
منصور آتشی، مدیر کل امور فنی بیمه شدگان تامین اجتماعی سال گذشته در مصاحبهای گفته بود طرح «بیمه زنان خانهدار» به آنها اجازه میدهد نه به واسطه همسر و یا پدر خود و به عنوان یک «عائله تحت تکفل»، بلکه به صورت مستقل خود را بیمه کنند تا از مزایای مستمری در آینده برخوردار شوند. توضیحات محمود علیبخشی اما نشان میدهد در نگاه مجریان «بیمه زنان خانهدار» همچنان رویکرد عادیسازی نابرابری جنسیتی و تقویت وابستگی زنان به پدر یا همسر، نقش تعیینکنندهای دارد.
رئیس گروه بیمه صاحبان حرف و مشاغل آزاد و بیمه اختیاری سازمان تأمین اجتماعی، انتخابی بودن پوشش درمانی و امکان «انتخابهای متفاوت» را یکی از مزایای طرح «بیمه زنان خانهدار» خواند و به صورت ضمنی اشاره کرد زنان میتوانند از بیمه درمانی همسر یا پدرشان استفاده کنند. علیبخشی گفت:
«اجباری در انتخاب درمان نیست. در دیگر بیمههای غیر از حرف و مشاغل آزاد، هر نوع بیمه دیگری را افراد بخواهند انتخاب کنند، دارای یک نرخ است و حمایت درمان در آن نرخ لحاظ شده است . ممکن است خانم خانهداری که همسرش بیمه است و از خدمات درمانی همسرش استفاده میکند. ضرورتی ندارد با انتخاب بیمه زنان خانهدار، حق سرانه درمان را هم بپردازد. به عبارتی میتواند قرارداد بدون درمان با سازمان تأمین اجتماعی منعقد کرده و از خدمات درمانی بیمه همسر استفاده کرده و تعهدات بلندمدت شامل بازنشستگی ، فوت و ازکارافتادگی را از سازمان تأمین اجتماعی دریافت کند. دختران مجردی که در خانه پدر زندگی میکند مادامیکه ازدواج نکرده و یا اشتغال به کار ندارند میتوانند از خدمات درمانی بیمه پدر بهرهمند شود و تعهدات بلندمدت را طی قرارداد بدون درمان از سازمان تأمین اجتماعی دریافت کنند».
سال ۹۲ مریم مجتهدزاده، رئیس مرکز امور زنان و خانواده نهاد ریاستجمهوری بیمه بازنشستگی زنان خانهدار را یکی از مشوقهای فرزندآوری شورای عالی انقلاب فرهنگی عنوان کرده بود.
براساس آمارها بیکاری و خانهداری زنان را در معرض خشونت خانگی قرار میدهد.