بر اساس پژوهشی جهانی، افزایش آلودگی هوا با افزایش خودکشی و افسردگی در جمعیت منطقه‌های درگیر با این معضل در ارتباط است. ذرات آلاینده در هوا عامل این بیماری روانی هستند. در شرایطی که هم آلودگی هوا و هم افسردگی و خودکشی در کلان‌شهرهای ایران رو به افزایش است، نگاهی به نتایج این پژوهش می‌اندازیم.
پژوهش منتشرشده در ژورنال علمی «چشم‌اندازهای سلامت زیست‌محیطی» (Environment Health Perspectives) به رابطه بین آلودگی هوا با روان‌رنجوری‌هایی همچون افسردگی، اضطراب، دوقطبی بودن و نیز روان‌پریشی و افزایش خودکشی پرداخته است.
بر اساس این پژوهش که بر داده‌های منتشرشده از سوی ۱۶ کشور تا ۲۰۱۷ مبتنی است، قرارگرفتن در معرض هوای آلوده و مسموم به بروز افسردگی و دیگر بیماری‌های روانی کمک می‌کند. هرچند دانشمندان مولف این پژوهش رابطه مستقیم بین این دو را «محتمل» ارزیابی کرده اند، می‌گویند اثبات آن «ورای هر شکی» بسیار دشوار است.
به باور آنها، این پژوهش تأکید مضاعفی است بر فراخوان سازمان بهداشت جهانی برای مبارزه با آنچه «وضعیت اضطراری خاموش در سلامت عمومی» بر اثر هوای آلوده خوانده شده است.
پژوهشگران همچنین نتیجه می‌گیرند که کاهش آلودگی هوا در سرتاسر جهان تا سطح استانداردهای پیاده‌شده در اتحادیه اروپا می‌تواند از ۱۵ درصد موارد افسردگی (یعنی افسردگی میلیون‌ها تن) جلوگیری کند.
بنا به آمار سازمان بهداشت جهانی، بیش از ۲۶۴ میلیون تن در سرتاسر جهان از افسردگی رنج می‌برند. بهداشت جهانی درصد جمعیتی را که در مناطقی با آلودگی هوای بیشتر از استاندارد این سازمان زندگی می‌کنند، بیش از ۹۰ درصد جمعیت جهان ذکر کرده است.
کدام آلاینده‌ها با بیماری روانی مرتبطند؟
ذرات آلاینده مورد بررسی این پژوهش حاصل احتراق سوخت‌های فسیلی در خودروها، خانه‌ها و صنایع هستند. به نوشته دانشمندان این پژوهش، ذرات بسیار ریز آلاینده هوا از طریق استشمام یا با جریان خون می‌توانند به مغز برسند و در تورم مغزی، تخریب سلول‌های عصبی، و تغییر در تولید هورمون‌های بدن نقش ایفا کنند.
این پژوهش یک ارتباط آماری قوی بین هوای مسموم با خودکشی و افسردگی ارائه داده است.
ذرات آلاینده مرتبط با افسردگی ذراتی کوچک‌تر از ۲,۵ میکرومتر (PM2.5) هستند. کسانی که برای بیش از یک سال در معرض بیش از ۱۰ میکروگرم از این ذرات در هر متر مکعب باشند، ۱۰ درصد بیشتر مستعد افسردگی هستند.
سطح این ذرات در شهرهای مختلف جهان متفاوت است. امروز جمعه ۲۹ آذر در تهران شاخص آلودگی ذرات PM2.5 به ۱۶۱ AQI رسیده که بر اساس محاسبه‌گر سازمان محیط زیست ایالات متحده، به معنای وجود ۷۴,۸ میکروگرم در هر متر مکعب است.
شاخص کیفیت هوا به میزان ذرات آلاینده و سمی در هوا اشاره دارد: زیر ۵۰ AQI یعنی هوای پاک، بین ۵۰ تا ۱۰۰ یعنی هوای سالم، بین ۱۰۰ تا ۱۵۰ یعنی هوای ناسالم برای گروه‌های حساس و بالاتر از ۱۵۰ یعنی هوای ناسالم برای همه.
در اوتاوا، پایتخت کانادا حجم ذرات کوچک‌تر از ۲,۵ میکرومتر تنها ۶ میکروگرم بر متر مکعب است و در دهلی هندوستان تا ۱۱۴ میکروگرم بر متر مکعب نیز می‌رسد.
ذرات آلاینده مرتبط با خودکشی ذراتی تا ۱۰ میکرومتر (PM10) را شامل می‌شوند. به گفته محققان، تأثیر این ذرات کوتاه‌مدت است و افزایش ۱۰ میکروگرمی آنها در هر متر مکعب برای تنها سه روز می‌تواند خطر خودکشی را ۲ درصد افزایش دهد.
امروز جمعه ۲۹ آذر در تهران شاخص آلودگی PM10 برابر با ۷۴ AQI ذکر شده است. این به معنای وجود ۱۰۱ میکروگرم در هر متر مکعب از این ذرات آلاینده است.
پژوهش‌های جهانی دیگری که ۲۰۱۹ درباره آلودگی هوا منتشر شد، خطرات دیگر این پدیده شهرنشینی را ذکر کرده اند. یک پژوهش بین آلودگی هوا و کاهش هوش و افزایش زوال عقل ارتباط برقرار کرده و دیگری نتیجه گرفته که آلودگی هوا می‌تواند برای تمام اندام‌های بدن، و در واقع، تک‌تک سلول‌های بدن انسان مضر باشد.
ایران، آلودگی هوا و آمار خودکشی و افسردگی
تهران و دیگر کلان‌شهرهای ایران با فرارسیدن فصل سرما شاهد افزایش آلودگی هوا هستند. شمار زیاد خودرو، بنزین بی‌کیفیت، خودروهای قدیمی، و مقررات‌زدایی از کنترل کیفیت خودروها (همچون لغو اجبار نصب فیلتر دوده برای اگزوز خودروها) از عوامل آلودگی هوا به شمار می‌آیند.
با فرارسیدن فصل سرما نیز پدیده «اینورژن» (وارونگی دما) رخ می‌دهد که به معنای باقی ماندن هوای آلوده در نزدیکی سطح و تشکیل ابروغبار سمی است.
شدت گرفتن آلودگی هوای تهران و دیگر کلان‌شهرها به دلیل وارونگی دما عموماً از آذر یا دی آغاز می‌شود اما سال جاری زودتر از گذشته آغاز شده است.
از سوی دیگر، حسن هاشمی، وزیر بهداشت وقت، فروردین ۱۳۹۶ گفته بود که شیوع افسردگی در ۲۶ سال گذشته در كشور حدود دو برابر شده است. به گفته او، در شیوع افسردگی شدید، تهران در صدر استان‌های ایران است و گیلان و یزد بهترین وضعیت را دارند.
مریم عباسی‌نژاد، مدیر برنامه پیشگیری از خودکشی دفتر سلامت روان وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی نیز ۱۵ شهریور سال جاری اعلام کرد که «هر سال بیش از پنج درصد آمار خودکشی در حال رشد است»، و «در سال گذشته ۱۰۰ هزار مورد اقدام به خودکشی ثبت شده است».
در همین زمینه:
- باران هم نتوانست هوای تهران را پاک کند
- هوای نفس‌‌گیرِ همدان و تبریز
- شهرهای صنعتی و در رأس آن تهران غرق در آلودگی، بوی گند و ترافیک‌اند
- دولت و آلودگی هوا: به بهانه تحریم‌ها «خفه می‌کنیم»