در روزهای اخیر و در طی اعتراضات سراسری همه ما دائما در معرض محتوای آسیب زننده قرار گرفته‌ایم. تماشای ویدئوهای ارسال شده توسط معترضان که همه آنها غم‌انگیز، خشونت‌بار و نگران‌کننده هستند، همچنین بحث و جدل‌هایی که در پی آن در شبکههای اجتماعی رخ داده است و فشار روانی ناشی از قطع اینترنت، ناتوانی در دسترسی به اطلاعات و خبرهای موثق، خواندن و شنیدن نظرات افرادی که درگیر این اتفاقات بوده‌اند، فشار روانی مضاعفی به همه ما وارد کرده است. در وضعیت کنونی جامعه ایران، نمی‌توان از رسانه های مستقل انتظار داشت چیزی غیر از خشونت عریانی که در حال رخ دادن است، منتشر کنند. در واقع این وظیفه حرفه‌ای آنهاست تا روایتگر این وضعیت باشند. اما نمی توان انکار کرد که قرار گرفتن در معرض این میزان اخبار تلخ و تاثیرگذار همه ما را در معرض آسیب‌های روحی، روانی و در نهایت جسمی قرار خواهد داد.
کشته شدن یک معترض ۱۶ ساله، تیراندازی کور به افراد بی‌گناه و آنچه که بازماندگان روایت می‌کنند… اینها اخباری است که شندین آنها نه تنها ذهن ما را مغشوش می کند، بلکه در لحظه نیز واکنش جسمی را در پی دارد. برخی از ما در مواجهه با این اخبار، فشار عجیبی را روی قلب‌مان احساس می‌کنیم، دچار تپش قلب می‌شویم، بدن‌مان داغ یا به شدت سرد می‌شود، احساس گرفتگی در عضلات می‌کنیم، عرق می‌کنیم، سر درد می‌گیریم. علاوه بر این بسیاری از ما دچار اضطراب و پریشانی روحی، افسردگی و بی‌قراری می‌شویم. این میزان خشونت انتقال یافته از طریق اخبار، برای مردمی که خود دچار مشکلات مالی هستند، افسرده یا بیکارند و خود در در جریان اعتراضات حضور داشته‌‌اند یا دور از خانواده نگران عزیزانشان هستند، یک فشار مضاعف است.
چه باید کرد؟
به عنوان فردی که در معرض اینگونه اخبار هستنید و آسیب‌های آن‌را احساس می کنید باید به دنبال راه‌کارهایی برای کم کردن عوارض آن باشید. یادتان باشد این خبرها اجتناب‌ناپذیرند. به عنوان فردی در جامعه که وضعیت سیاسی بر شما نیز وجود دارد احتمالا ناممکن است که بخواهید خود را از آنچه در جریان است دور نگه دارید یا نسبت به آن بی‌تفاوت باشید. اما سلامت روی و جسمی نیز به اندازه رخدادها مهم هستند. ما ناچاریم بیاموزیم که چگونه از خود در برابر اخبار ناخوش‌آیند محافظت کنیم.
اهمیت خودمراقبتی
بر اینکه قرارگرفتن در معرض محتوای خشونت‌بار فشار روانی شدیدی در کوتاه مدت بر روح و جسم افراد وارد می‌کند اتفاق نظر وجود دارد. اما محققان در مورد میزان این تاثیر نظارت متفاوتی دارند. گروهی معتقدند این واکنش های جسمی و روحی حاد و گذار هستند در حالی که بسیار دیگر اثرات آن را با اختلال استرسی پس از آسیب روانی مرتبط می دانند که باید حتما درمان شود. این گروه از محققان معتقدند که عوارض ناشی از قرار گرفتن در معرض محتوای ناخوشایند به اختلالاتی که در مشاغل با موقعیت‌های خشونت بار وجود دارد بسیار شبیه است. این می‌تواند همان آسیبی را بر روان ما وارد کند که یک متخصص اورژانس، آتش‌نشان، پلیس و سربازان جنگی در یک وضعیت بسیار ناخوشاند از آن آسیب می‌بیند.
یکی از واکنش‌های تروماتیک ما به چنین ویدیوها یا اخباری، وسواس برای جست‌وجوی ویدیوهای بیشتر یا دیدن چندین باره یک ویدیو است در حالی‌که حتی یک‌بار تماشای آن تاثیر طولانی مدتی بر جشم و روان ما دارد. در شدیدترین حالت آن ممکن است یک تصویر (مثلا مرگ ندا در سال ۸۸) برای مدت طولانی روز و شب همراه ما باقی بماند وما را غرق در غم، اندوه یا خشم کند و باعث احساس گناه شدیدی در ما شود. چنین تجربه‌هایی نمود یک آسیب روانی بر ماست.
بنابراین اگر شما آن دسته افرادی هستید که دیدن تصاویر خشونت‌بار زندگی شما را مختل می‌کند، دچار اضطراب شدید می‌شوید، کابوس شبانه می‌بینید و قادر به کنترل تاثیرات آن نیستید، هرچند که این اخبار برایتان اهمیت دارد، حداقل از تماشای ویدیوها پرهیز کنید. اما اگر قادر به کنترل اضطرابتان هستید باز هم لازم است مواردی را رعایت کنید مثلا مراقب باشید که بیشتر از مدت زمان خاصی مشغول اخبار خشونت‌آمیز نباشید. ساعاتی از روز را به‌ویژه قبل از خواب به خودتان اختصاص دهید، مدیتیشن کنید، مراقب آنچه که می خورید باشید، بوی خوب استشمام کنید، ورزش کنید، کمی با دوستانتان در مورد موضوعات معمولی صحبت کنید، فعالیت‌های غیر مرتبط با موضوعات سیاسی و اجتماعی انجام دهید. روان‌شناسان راه‌کارهایی مانند، پیاده‌روی، گردش در طبیعت یا یوگا را نیز پیشنهاد می‌دهند و توصیه می‌کنند ساعات پرداختن به خبرهای ناخوشایند محدود و مختصر شود. به این ترتیب لازم است که اگر اخبار را از شبکههای اجتماعی یا تلوزیون‌ها پیگیری می‌کنید زمان آن را در طی روز کوتاه کنید و پس از آن ذهن خود را به چیزهایی مثبت منحرف کنید.
عملگرایی به جای تماشای دائمی صحنه‌های ناخوشایند
سعی کنید از وسواس پیگیری اجتناب کنید. بسیاری از ویدیوهایی که حاوی خشونت زیاد هستند، بر اساس سیاست‌های رسانه‌ای مخدوش یا تار می‌شوند. اما شما ممکن است وسوسه شوید تا به دنبال ویدیو اصلی بدون سانسور بگردید. این کاری است که باید جدا از آن خودداری کنید.
همچنین باید به این نکته توجه کنید که محتوای ناخوشایند می‌تواند در ما احساس شرم و گناه ایجاد کند به ویژه اگر زندگی ما مشکلات کمتری نسبت به فردی باشد که در اخبار بدون ترس از مرگ در شرایط خطرناک اعتراض می‌کند. این احساس نیرویی است که ما را به سمت رفتارهای آسیب زننده مانند دیدن وسواس گونه ویدیوها می‌برد. در حالی که واکنش صحیح عملگرایی به جای خمودگی است. کمک روحی به یک آسیب دیده، خبررسانی، حمایتگری، تولید محتوای موثر، پرهیز از درگیری‌ها در اظهارنظر نسبت به این حوادث و کارهایی از این دست نه تنها برای سلامت شما خوب است بلکه اثرات منفی را نیز کاهش می‌دهد و به شما احساس بهتری می‌دهد.
مراقب کودکان باشید
در موقعیت‌های غیر عادی مانند وضعیت کنونی جامعه ایران، موقعیت آنقدر خطیر است که شاید حواس ما از افراد آسیب‌پذیر مانند کودکان، افراد مسن، افراد دچار مشکلات روحی و یا جسمی مانند کسانی که مشکلات قلبی دارند پرت شود. کودکان به هیچ عنوان نباید در معرض چنین اخبار و به ویژه تصاویر خشونت‌بار قرار بگیرند. چنین تجربه‌ای برای کودکان غیرقابل جبران است. مراقب فرزندتان باشید. یادتان باشد که او بسیار هوشیار و مراقب است. کودک حتی اگر به صفحه موبایل یا تلویزیون نگاه نکند از میان صدای ویدیوها و یا مکالمات شما با دیگران در معرض محتوای آسیب زننده قرار می‌گیرد. پس زمان تماشای اخبار و بحث در مورد این موضوعات را به زمان دیگری موکول کنید.