هرچند دور و برمان را اخبار جعلی گرفته‌اند، تشخیص اطلاعات حقیقی یا جعلی اصلا کار دشواری نیست. اخبار جعلی خیلی آسان شناخته می‌شوند.
کسی که اخبار دروغ و جعلی می‌سازد اهداف مشخصی دارد. او احتمالا به دنبال اهداف سیاسی یا مالی است یا می‌خواهد وب‌سایت یا صفحه شخصی‌اش در شبکه‌های اجتماعی دیده شود. اخبار جعلی، اطلاعات دروغینی هستند که خواننده را از اخبار واقعی، مشکلات و مسائل جدی و موضوعات اساسی و مهم دور نگه می‌دارد.
یک خبر جعلی و دروغ به سادگی به دست مردم پخش می‌شود زیرا کسانی که چنین اخباری را منتشر می‌کنند آن را به عناوین جذاب و تحریک‌کننده مزین می‌کنند. وقتی داستان یک خبر هیجان‌انگیز باشد و عناوین گیرایی داشته باشد، بسیار آسان است که به آن جذب شویم و به سادگی آن را باور کنیم.
جاعلان خبر همچنین متوجه اخبار حساس و قابل باور توسط عموم مردم هستند. بسیاری از آنها عقاید و باورهای مردم را هدف قرار می‌دهند. اغلب ما اخباری که باورها و تعصبات مان را تائید می‌کنند باور می‌کنیم و آن را به عنوان یک خبر درست می‌پذیریم. اما اخبار دروغ نتایج مخربی دارند. مساله این نیست که ما جاهلانه یک خبر دروغ را باور کرده‌ایم بلکه اطلاعات نادرست می‌توانند زندگی افراد را تحت تاثیر قرار دهند.
چیزهایی که باید بدانیم
پیش از اینکه بخواهیم راه شناسایی اخبار دروغ را معرفی کنیم، خوب است چند نکته مهم را در خبرخوانی و استفاده از اطلاعات منتشر شده در رسانه‌های خبری و شبکه‌های اجتماعی بدانید.
ابتدا لازم است که بین مطالب انتقادی و اخبار جعلی تمایز قايل شوید. مقاله یا یادداشت شخصی یا تحقیقات ژورنالیستی می‌توانند خوب یا بد باشند. ما می‌توانیم با آنها موافق یا مخالف باشیم اما موافق نبودن ما با مطلبی که منتشر شده است به معنای آن نیست که آن مطلب دروغین و جعلی است. این نوع نوشته‌ها را نمی‌توان در دسته اطلاعات غلط و نادرست جای داد.
همچنین خوب است بدانید که در حال حاضر بسیاری از روایت‌های نادرست و غلط از شبکه‌های اجتماعی مجازی منتشر می‌شوند. بر اساس مطالعه‌ای که پژوهشگران در موسسه فناوری ماساچوست انجام داده‌اند اخبار جعلی و دروغ اغلب خیلی سریع در توییتر پخش می‌شوند و خلاف تصور ما که گمان می‌کنیم این اخبار توسط بات‌ها پخش می‌شوند این من و شما هستیم که به انتشار سریع‌تر آنها کمک می‌کنیم.
اما واقعیت غم‌انگیزی که در این میان وجود دارد آن است که ما برای خرید آنلاین یک کفش وقت زیادی را صرف می‌کنیم تا کفش مناسب و احتمالا اصل بخریم اما هیچ حساسیتی نسبت به اخباری که در شبکه‌های مجازی می‌شنویم و می‌خوانیم نداریم و خیلی سریع این اخبار را باور می‌کنیم. آنچه می‌خوانیم، خوراک مغز ماست و دریافت‌های ما را شکل می‌دهد؛ پس لازم است خوراک مناسبی فراهم کنیم همانطور که این کار را برای شکم خود می‌کنیم.
دستورالعمل تشخیص اخبار واقعی و جعلی
هر خبری می‌تواند برای شما جالب باشد؛ از خبر «پیتزا برای سلامتی خوب است» تا خبر«حمله تروریستی به یک بازار کریسمس». اما پیش از اینکه تصمیم بگیرید خبری را که مهم یا جالب می‌پندارید برای دیگران بازنشر کنید، چند مساله را بررسی کنید تا از حقیقت خبر مطمئن شوید:
چه منبعی آن را منتشر کرده؟
آیا خبر در یک رسانه شناخته‌شده و معتبر و قابل اطمینان منتشر شده است؟ آیا نام نویسنده یا خبرنگار آن منتشر شده است؟ آیا این رسانه به صحت اخباری که منتشر می‌کند شناخته شده است؟ آیا این خبر یا مطلب حاوی اطلاعات کافی و جامع است؟
بررسی اطلاعات
یکی از مهم‌ترین روش‌های تشخیص اخبار جعلی آن است که ببینیم به چه منابعی اشاره دارد. چه کسی به خبرنگار گفته که خورن پیتزا برای سلامتی مفید است؟ آیا یک پژوهشگر حوزه تغذیه و سلامت آن را تائید کرده است؟ خبرنگار چگونه به این اطلاعات دست پیدا کرده است؟
بررسی گرامر و نگارش خبر
عناوین اصلی که بیش از اندازه بزرگ نوشته می‌شوند، استفاده اغراق‌آمیز از علامت تعجب و نگارش ضعیف و غلط‌های املایی نشان می‌دهند که یک خبرنگار و نویسنده حرفه‌ای آن را ننوشته است. کسانی که اخبار جعلی می‌نویسند روزنامه‌نگار، خبرنگار و نویسنده معتبر نیستند بنابراین احتمال اشتباهات ویرایشی و نگارشی در مطالب آنها بسیار زیاد است.
بررسی عکس‌ها و تصاویر منتشر شده
کسانی که اخبار جعلی می‌نویسند در بسیاری از موارد از تصاویری استفاده می‌کنند که مربوط به مکان یا زمان دیگری است. آنها با استفاده از این تصاویر سعی در ترغیب مخاطب برای خواندن مطالب خود دارند. اگر به خبری در یک وب‌سایت شک دارید، روی تصویر آن کلیک کنید و از گزینه Search Google for this image استفاده کنید. به این ترتیب می‌توانید وب‌سایت‌هایی را که از این تصویر استفاده کرده‌اند ببینید و به محتوای اصلی مرتبط به آن دست پیدا کنید.
اگر خبر فقط در شبکه‌های اجتماعی منتشر شده باشد
یک نفر در شبکه اجتماعی یک عکس یا ویدیو یا خبری را منتشر می‌کند و دیگران را وسوسه می‌کند تا آن را بازنشر دهند. اما قبل از اینکه بخواهید آن را با دیگران به اشتراک بگذارید از خودتان بپرسید آیا این یک خبر واقعی است یا صرفا توسط افراد در شبکه‌های اجتماعی منتشر شده است؟ منبع این خبر چه کسی است و چرا باید به آن اطمینان کنم؟ تنها زمانی می‌توانید به یک خبر در این شبکه‌ها اطمینان پیدا کنید که توسط یک فرد معتبر منتشر شده باشد و حاوی اطلاعاتی در مورد خودش باشد. در شبکه‌های اجتماعی اخبار دروغ فراوانی درباره بازیگران و افراد شناخته شده در سطح جهان منتشر می‌شود. اگر می‌خواهید از صحت خبر مطمئن شوید خبر را در صفحه شخصی آن فرد دنبال کنید.
منابع: