عراق صحنه اعتراض‌های خشونت‌بار است. مقام‌های عراقی مقررات منع آمد و شد نامحدود در بغداد برقرار کرده‌اند. تظاهرات ماه اکتبر در سراسر عراق تا کنون بیش از ۲۰۰ کشته و هزاران زخمی بر جای گذاشته است.
پارک ملت، بغداد
غیث عبدل الاحد در گزارشی که از بغداد برای گاردین فرستاده با شرح چندین صحنه از آنچه این روزها در عراق می‌گذرد، اوضاع بغداد را چنین توصیف می‌کند:
«در پارک الامه (پارک ملت) واقع در مرکز بغداد، گروهی کوچک شامل چند مرد جوان و دوزن، زیر درختان کهنسال اکالیپتوس به بحث مشغولند. موضوع بحث این است بهترین راه بیان خواسته‌های تظاهرکنندگان عراقی چیست؟»
مرد جوانی می‌گوید: «سوزاندن کامیون‌های ارتش به درد ما نمی‌خورد، فقط به دولت کمک می‌کند تا ما را به شرارت و آشوبگری متهم کند. اگر یک آر‌پی‌جی به تو بدهم و بزنی یک ساختمان را بسوزانی، این چطور به رسیدن به خواسته‌هایت کمک می‌کند؟»
جوان دیگری هم می‌گوید که دولت را باید سرنگون کرد. مردم دور این گروه جمع شدند، کسی فریاد می‌زند: «کی تو را سخنگوی ما کرده؟» باقی جمعیت شروع کردند به شعار دادن: «ما نماینده‌ای نداریم» و «ایران، بیرون، بیرون!»
این بحث به تظاهرات خارج از پارک شباهت داشت، به همان اندازه آشفته، به همان شکل سرزنده و بدون هیچ رهبری. جوانان داخل پارک اغلب بیست و اندی ساله بودند، اما درمیانشان دو کمونیست سالمند با کلاه بره چه‌گوارایی هم دیده می‌شد.
درنهایت گروه حاضردر پارک بر سر یک فهرستی از خواسته‌هایشان به توافق رسیدند و قرار شد تا جوانی ریشو و عینکی آن را در کنار بنای آزادی بغداد بخواند:
«استعفای دولت، انتخابات جدید، تغییر قانون انتخابات و مهمترازهمه دادگاهی کردن همه مقام‌های دولتی.»
این‌بار به خانه باز نمی‌گردیم
موج اخیر تظاهرات عراق از یک دعوت فیس‌بوکی در روز اول اکتبر شروع شد.
سعید، معترضی است از استان بابِل عراق. استانی در مرکز عراق و جنوب بغداد، که روزگاری حله نامیده می‌شد.
سعید به خبرگزاری روداو، وابسته به اقلیم محلی کردستان عراق می‌گوید: «صدام حسین در کشتار دجیل ۱۴۸ نفر را قتل‌عام کرد و به خاطر آن اعدامش کردند، عادل عبدالمهدی، نخست وزیر بیش از ۱۵۰ نفر را در تظاهرات کشته و هنوز بر سر قدرت است.»
کشتار دجیل در سال ۱۹۸۲رخ داد و یکی از سه اتهامی بود که به خاطر آن به اعدام محکوم شد. دو اتهام دیگر نسل کشی انفال و حمله شیمیایی حلبچه بودند.
سعید با همسر و دو پسر خردسالش در شهر حله زندگی می‌کند، فارغ التحصیل حقوق از دانشگاه بابِل است و در دادگستری استان بابل کار می‌کند.
روز اول اکتبر برای شرکت در تظاهرات ضد دولتی به بغداد رفت و آنجا شاهد تظاهرات عظیمی بود که هزاران مرد عمدتاً جوان در آن شرکت داشتند.
خواسته معترضان اقدام در مورد نرخ بالای بیکاری جوانان، فقر، سرویس های خدماتی نازل و فساد در بغداد بود.
تظاهرات با خشونت سرکوب شد.
سعید می‌گوید: «هرچند که من شاغل هستم، اما برای دوستانم و خانواده های فقیر به این تظاهرات رفتم تا آنها هم فرصتی برای زندگی (متعادل) داشته باشند.»
در روز نخست تظاهرات سعید هدف گلوله پلاستیکی قرار گرفت. او می‌گوید که مردی نقاب‌دار از بالای بام ساختمانی در نزدیکی منطقه سبز بغداد ( محل ساختمان‌های دولتی و سفارتخانه‌های خارجی) به او شلیک کرد.
سعید بی‌هوش می‌شود و دیگر تظاهرکنندگان او را از محل تظاهرات خارج می‌کنند، اما چون بیمارستان‌های بغداد ممکن بود او را برای بازداشت تحویل دهند، دوستانش او را برای معالجه به بابِل باز می‌گردانند.
ماموریت سازمان ملل متحد در عراق (UNAMI) در گزارشی که از تظاهرات اخیر در عراق تهیه کرده، تعداد کسانی را که بین روزهای اول تا نهم اکتبر کشته و زخمی شده اند منتشر کرده است. بر اساس این گزارش در شهر بغداد، ذی‌قا، دیوانیه، میسان، ویست، نجف و بابل در هفته نخست ماه اکتبر تظاهرات خشونت آمیز ۱۵۷کشته و پنج هزار و ۴۹۴ زخمی برجای گذاشته است. به گفته شاهدان اغلب کشته شدگان بر اثر اصابت گلوله به ناحیه سر و بالاتنه جان خود را از دست داده‌اند.
جوانان درعراق امروز
نسل جدید عراق که در ۱۶ سال گذشته و در پی سرنگونی صدام حسین در عراق رشد کرده انتخابات و مجلس دموکراتیک را معادل فساد می داند و نمایندگان پارلمان را کسانی می‌بیند که از اختیارات خود سوءاستفاده می‌کنند.
بسیاری از احزاب سیاسی مورد حمایت ایران هستند، و در این کشور نفت خیز با صدها میلیارد دلار درآمد واقعیت این است که مردم عادی در فقر به سر می‌برند: بیکاری بی داد می‌کند، نظام درمانی در حال فروپاشی است و سرویس‌های خدماتی فلاکت بارند.
ایران در عراق چه می‌خواهد؟
تعداد تظاهرکنندگان در ابتدای ماه اکتبر و با شروع تظاهرات، غیر عادی نبود اما نحوه برخورد خشونت بار و سبعیت در برخورد موجب شگفتی شد.
برخی ناظران عراقی میزان خشونت را دلیل ترس رژیم عراق عنوان کردند و برخی آن را نشانی از نگرانی شبه نظامیان طرفدار ایران در عراق دانشتند . به این معنا که این تظاهرات با هدف تضعیف موضع ایران صورت گرفته است.
یک افسر اطلاعاتی وزارت کشور عراق گفت: «ایران نمی‌خواهد که هیچ‌چیز موقعیتش را در عراق تهدید کند و به همین دلیل است که برخورد با تظاهرکنندگان خشونت آمیز بود.»
بسیاری از احزاب عراقی با ایران در ارتباط هستند و ایران نیز در پی تقویت اکثریت شیعه عراقی است که در پی جنگ سال ۲۰۰۳ قدرتی یافتند و دیگر آنطور که در زمان صدام روال بود مورد سرکوب اقلیت سنی عراقی تحت حزب بعث صدام قرار نداشتند.
شبه نظامیان شیعه (مورد حمایت ایران) جذب سرویس های امنیتی عراقی شده‌اند و اینک نقش عمده‌ای در سرکوب تظاهرکنندگان ایفا می‌کنند. این شبه نظامیان هدف خشم تظاهرکنندگان ماه اکتبر بودند.
دریکی از شب‌های تظاهرات، یک افسر ارتش بلند قد با ریشی از ته تراشیده در برابر مردان جوان ایستاد و از آنها خواست تا متفرق شوند.
او در حالیکه به ستون‌های دود پشت سرش اشاره می‌کرد گفت:«میتوانم به شما اجازه دهم که بروید و به سوی میدان تحریر تظاهرات کنید، اما به الله سوگند که شبه نظامیان و تک تیراندازان شما را خواهند کشت.»
در پاسخ،جمعیت با خشم شعارهای ضد ایرانی سرداد.
«روح ما، خون ما، فدای تو عراق»
در طول یک هفته نخست تظاهرات عبدل المهدی، نخست وزیر، هر شب در تلویزیون ظاهر می‌شد و با صدایی آرام وعده شغل، مسکن ارزان و مبارزه با فاسد را می‌داد.
از میزان و گستردگی تظاهرات پس از نهم اکتبر کاسته شد، برخی می‌گویند دلیل آن مصادف شدن با ایام اربعین بوده است. تظاهر کنندگان اما گفته اند که باز هم به خیابان‌ها باز خواهند گشت.
پیش از تظاهرات روز جمعه ۲۵ اکتبر خالد، جوان عراقی به رودا گفت: «ما انقلاب خواهیم کرد. حتی اگر ۲۰۰ نفر دیگر از ما را بکشند، این بار دیگر به خانه نخواهیم رفت.»
چنانچه گاردین در گزارشی میدانی از تحولات اخیر عراق می نویسد، فعالان و روزنامه‌نگاران را مرعوب کرده اند و ده‌ها تن از آنها تلفن‌های تهدید آمیز دریافت کرده‌اند. چندین رسانه و شبکه تلویزیونی بسته شده‌اند . لباس شخصی‌ها به بیمارستان‌ها رفته بودند و تظاهرکنندگان زخمی را بازداشت می‌کردند. جوانی که در تظاهرات روز پنجم میدان تحریر زخمی شده بود، گفت که دکتر پس از پانسمان محل تیر خورده به او گفته که سریعا بیمارستان را ترک کند.
تظاهرات جمعه ۲۵ اکتبر موج دوم اعتراض‌ها بود. جمعیت پرچم عراق را در دست داشتند و شعار می دادند «روح ما، خون ما، فدای تو عراق». طی دو روز ۷۴ نفر کشته و صدها تن زخمی شدند. مجموع کشته شده های ماه اکتبر از مرز ۲۵۰ تن گذشت.
روز یکشنبه واحد ویژه ضد تروریسم عراق اعلام کرد که برای محافظت از ساختمان‌های مهم بغداد گروهی را به پایتخت اعزام خواهد کرد.
در حالیکه هزاران دانشجو روز دوشنبه به تظاهرکنندگان میدان تحریر پیوستند و ارتش اینک مقررات منع رفت و آمد برقرار کرده است، باید دید تظاهرات بی رهبر عراق به کجا می‌رود.
در همین زمینه:
- اعتراضات عراق: گذر از سیاست بازشناسی به سیاست بازتوزیع
- اعتراضات عراق: آیا «اصلاحات دولتی» راهگشا است؟
- ریشه اعتراضات در جنوب عراق چیست؟
- در عراق چه می‌گذرد؟