آلودگی هوا سالانه هزاران تن را در ایران به کام مرگ می‌فرستد. اما مسئولان ارشد جمهوری اسلامی تصمیم گرفته‌اند که چشم بر این واقعیت ببندند و با پذیرفتن درخواست لابی صنعت خودروسازی، لزوم استفاده از فیلتر دوده را به بهانه تحریم‌ها در خودروهای دیزلی سنگین لغو کنند.

مقررات الزام نصب فیلتر دوده برای خودروهای دیزلی لغو شده است

شماری از فعالان و روزنامه‌نگاران ایرانی تصویر حکمی به تاریخ ۲۰ شهریور را منتشر کرده اند که در آن اسحاق جهانگیری، معاون اول رئیس‌جمهوری با درخواست شرکت ایران خودرو دیزل برای «حذف الزام نصب فیلتر جذب ذرات معلق در خودروهای دیزلی» موافقت، و آن را به عیسی کلانتری، رئیس سازمان حفاظت محیط زیست ابلاغ کرده است.

بر اساس این حکم، قرار است لغو مقررات مربوط به فیلتر دوده «تا زمان رفع تحریم‌های ظالمانه و تضمین سوخت با کیفیت مناسب» ادامه داشته باشد.

تصویر حکم منتشرشده درباره لغو مقررات فیلتر دوده

قانون «نصب فیلتر دوده روی وسایل نقلیه دیزلی» از مهرماه سال ۱۳۹۵ برای اجرا ابلاغ شد اما اجرای این قانون از همان ابتدا به دلیل کمبود امکانات برای آزمایش و راستی‌آزمایی موثربودن فیلترهای نصب‌شده با مشکل روبرو بود.

فیلتر دوده یکی از مهمترین تجهیزات کنترل آلودگی ذرات معلق حاصل از احتراق سوخت در وسیله‌های نقلیه دیزلی است.

به گزارش خبرگزاری دولتی دانشجویان ایران (ایسنا)،‌ پژوهش‌های دانشگاهی در ایران نشان داده‌اند که استفاده از فیلتر دوده می‌تواند میزان انتشار ذرات اگزوز را تا بیش از ۹۰ درصد کاهش دهد.

به عبارت دیگر، عدم نصب فیلتر دوده عاملی است برای افزودن بیش از ۹۰ درصد بر غلظت ذرات آلاینده و خطرناک ناشی از احتراف سوخت در خودروهای دیزل در هوایی که تنفس می‌کنیم.

آمار مرگ بر اثر آلودگی هوا

دود سیاه در حال خروج از خودروهای دیزلی سنگین در خیابان‌های ایران تصویری آشنا است. دود اگزوز این خودروها بسیار آلاینده است.

آمار مرگ‌های مرتبط با آلودگی هوا در ایران، همچون بسیاری از کشورهای در حال توسعه دیگر بالا است. به گفته کاظم ندافی، استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران سالانه ۷۵ هزار مرگ بر اثر آلودگی هوا در کشور وجود دارد. بر اساس آمار مؤسسه «بار بیماری‌ها»، در سال ۲۰۱۵ در ایران ۳۳ هزار و ۳۰۰ تن بر اثر مرگ‌های منتسب به آلودگی هوا جان‌شان را از دست دادند.

مسعود تجریشی، معاون محیط زیست انسانی سازمان حفاظت محیط زیست ۱۴ اسفند گذشته اعلام کرده بود که « متاسفانه ۸۵ درصد مرگ و میرها مربوط به آلودگی هواست».

همان روز محسن هاشمی، رئیس شورای شهر تهران اعلام کرد که «تعداد کسانی که از آلودگی هوا می‌میرند از تعداد کسانی که در تصادفات جان خود را از دست می‌دهند، بیشتر شده است.»

پیروز حناچی، شهردار تهران ۱۱ تیر سال جاری گفته بود که در سال ۱۳۹۴، بیش از چهار هزار و ۵۰۰ تن بر اثر آلودگی هوای پایتخت ایران ایست قلبی کردند.

به گفته آرش میلانی، عضو شورای اسلامی شهر تهران در تهران سالانه بین چهار تا پنج هزار مرگ به‌دلیل آلودگی هوا رخ می‌دهد و بسیاری گرفتار ناراحتی‌های قلبی می‌شوند.

تحریم‌های ظالمانه یا مدیریت غیرمسئولانه؟

«تحریم‌های ظالمانه» چند سالی است که به دایره واژگان زبان دولتی جمهوری اسلامی افزوده شده است. تحریم‌ها بی‌شک رنج غیرضروری و نواستعماری بر ساکنان ایران وارد می‌کنند اما به بهانه‌ای برای سودجویی و غفلت از سیاست‌های زیست‌محیطی تبدیل شده‌اند.

آلودگی هوا در تهران سالانه تا پنج هزار تن را می‌کُشد

فیلتر دوده اگزوز خودروها تنها مقررات زیست‌محیطی نیست که دولت روحانی لغو می‌کند. هرچند اطلاع‌رسانی از نحوه برخورد با این دست مقررات مبهم و اندک است، آغاز پروژه‌هایی همچون سد لاسک در استان گیلان یا سد بهشت‌آباد در چهارمحال و بختیاری نشانه‌ای از این رویکرد هستند. بخشی از توجیه این پروژه‌های تخریب‌گر محیط زیست (در نمونه لاسک) تلاش برای تولید برق و صادرات آن و کاهش وابستگی به نفت در دوران تحریم‌ها است.

در مورد لغو مقررات مربوط به فیلتر دوده، این واقعیت بیش از پیش مشخص است. این قانون پیش از حکم جهانگیری نیز آن قدرها اجرا نمی‌شده است.

همین یک ماه پیش بود که عیسی کلانتری و مسعود تجریشی، مقام‌های ارشد سازمان حفاظت محیط زیست به تندی به صنعت خودروسازی تاختند و آن را «مهم‌ترین عامل آلودگی زیست‌محیطی در ایران» خواندند.

این مقام‌ها گفتند که لابی صنعت خودروسازی اجرای قانون «هوای پاک» را با مشکل روبه‌رو کرده است. این قانون که ۲۵ تیر ۱۳۹۶ به تصویب رسید، تمهیداتی همچون تعویض خودروهای فرسوده، معاینه فنی، تعیین سطح آلایندگی مجاز، سیاست‌های تشویقی و کمکی برای نوسازی ناوگان حمل و نقل شهری و … را برای کاهش آلودگی هوا در خود دارد.

تجریشی نیز درباره مقررات مربوط به فیلتر دوده گفته بود که «با اینکه در سال ۹۳ در هیات دولت نصب فیلتر دوده روی وسایل نقلیه سنگین از جمله اتوبوس‌های شهری مصوب شد، سال گذشته ردیف بودجه فیلتر دوده در شورای شهر تهران حذف شد. در مهر ماه سال گذشته سازمان حفاظت محیط زیست استدلالات و مستندات خود را در مورد کارایی فیلتر دوده در کاهش آلودگی ناشی از دیزل‌ها به صورت مکتوب به شورای شهر تهران ارسال کرد. از سوی دیگر این سازمان درخواست کرد که شورای شهر تهران نیز دلایل مخالفت خود را با اجرای مصوبه فیلتر دوده به سازمان حفاظت محیط زیست ارسال کند که هرگز چنین اتفاقی نیفتاد.»

شورای شهر تهران در کنترل نمایندگان نزدیک به دولت حسن روحانی یا اصلاح‌طلبان است.

در ایران شرایط مقررات زیست‌محیطی وخیم است و عیسی کلانتری، رئیس سازمان حفاظت محیط زیست می‌گوید اگر این مقررات به شکل فعلی‌شان اجرایی شوند، ۸۰ درصد از صنایع ایران تعطیل خواهند شد. او تصدیق کرده که مقام‌های جمهوری اسلامی برای محیط زیست اهمیتی قائل نبوده‌اند.

هرچند ریاست حفاظت محیط زیست خود چندی پیش از بستن «مدارس طبیعت»، مدرسه‌هایی که به کودکان درباره محیط زیست آموزش می‌دادند، دفاع کرد و گفت که این مدرسه‌ها «مارکسیستی» بوده اند.

در این شرایط به نظر نمی‌رسد که تنها تحریم‌ها عامل بی‌توجهی دولتمردان جمهوری اسلامی به محیط زیست باشند. تاریخی چند دهه‌ای از سبک مدیریتی در پس ما است که دست‌کم در زمینه آلودگی هوا می‌گوید به بهانه تحریم‌ها «خفه می‌کنیم».

در همین زمینه:

صنعت خودرو، «مهم‌ترین عامل آلودگی زیست‌محیطی در ایران»