حمله به تأسیسات نفتی عربستان، جهش قیمت نفت در بازارهای مالی بین‌المللی را در پی داشته است؛ جهشی بی‌سابقه از سال ۱۹۹۱ میلادی تا کنون.این تنش‌ها چه تأثیری بر بازار نفت خواهند گذاشت؟ چه عوامل دیگری در تعیین قیمت نفت در سال آینده دخیل خواهند بود؟ پبش‌بینی چهار کارشناس برجسته نفت و انرژی از قیمت نفت در سال آینده.
پل استیونس|عضو برجسته بخش انرژی، محیط زیست و منابع موسسه سلطنتی امور بین‌الملل، چتم هاوس در لندن
دو عامل قیمت نفت در سال ۲۰۲۰ را تعیین خواهند کرد. اولی تعادل بازار است. در سال ۲۰۲۰، با وقوع رکود اقتصادی و جنگ تجاری بین ایالات متحده آمریکا و چین، از میزان تقاضا کاسته خواهد شد. درمقابل، عرضه افزایش پیدا خواهد کرد؛ به ویژه با توجه به تضعیف توافق «اوپک پلاس» در مورد محدود کردن عرضه. همچنین، انقلاب تکنولوژیک نفت شیل تولید آمریکا را افزایش خواهد داد.
عامل دوم، مسائل ژئوپلتیک و درک بازار از آنهاست. اخیراً ترس از وقوع جنگ در خلیج فارس، و وخامت روابط میان ایران و آمریکا، عرضه بیش از حد در بازار را متوازن ساخته و باعث ثبات نسبی قیمت‌ها شده است. در سال ۲۰۲۰، محتمل است که در صورت عدم بروز جنگ، عرضه بیش از حد پیشی گرفته و قیمت‌ها — علی‌رغم تلاش‌های عربستان سعودی جهت حفظ قیمت— رفته رفته کاهش یابد. سایر تولیدکنندگانی که به‌دنبال سهم بیشتری از بازار اند، کاهش تولید عربستان سعودی را جبران خواهند کرد. هرچند، وقوع جنگ در منطقه بیش از هر زمان دیگری محتمل به‌نظر می‌رسد. اگر چنین شود، شوک قابل‌توجهی در قیمت نفت ایجاد خواهد شد.
کارول ناکلی| مدیرعامل اجرایی شرکت کریستول انرژی در لندن
در کوتاه مدت، رشد اقتصاد جهانی نقشی محوری در تعیین قیمت نفت بازی خواهد کرد. بالا گرفتن تنش‌های تجاری میان آمریکا و چین، سیاست‌های اعتباری سفت‌وسخت‌تر در چین، و تعدیل تدریجی سیاست پولی ایالات متحده عوامل اصلی و قابل توجه‌اند. چنانچه پیش‌بینی خطر رکود اقتصادی تحقق پیدا کند، تأثیری منفی بر تقاضای نفت خواهد گذاشت.
عرضه نیز به همان میزان دارای اهمیت است، چراکه به‌لطف افزایش شدید تولیدات غیرمتعارف در آمریکای شمالی، نسبت به تنها یک دهه پیش اساساً معادلات عرضه تغییر کرده‌است. نفت شیل برخلاف نفت متعارف به‌سرعت نسبت به تغییر قیمت‌ها واکنش نشان می‌دهد. این تفاوت در واکنش متعادل و نه چندان شدید قیمت نفت به تنش‌ها و ناآرامی‌های فزاینده در مناطق اصلی تولید نفت کاملاً مشهود است؛ وضعیتی که فرسنگ‌ها با آنچه دنیا پیش از پیدایش نفت شیل به آن خوگرفته بود، فاصله دارد.
علی‌رغم نوسانات هر روزه، قیمت نفت در یک گستره مشخص و ثابت —۱۰ دلار بالا و پایین بشکه‌ای ۶۰ دلار— متغیر بوده‌است. این موقعیت به‌احتمال زیاد حداقل تا پایان امسال یا اوایل سال جدید، ادامه خواهد داشت. در عین‌حال که تولیدکنندگان نفت متعارف تلاش می‌کنند تا سهم بازار را در سطح قیمت مناسبی حفظ کنند، ترکیب عواملی همچون افزایش کشش عرضه، افزایش ظرفیت اضافی به‌لطف کاهش تولید اوپک و هم‌پیمانانش، همان «اوپک پلاس» مشهور، و فشار قابل پیش‌بینی در راستانی کاهش تقاضا در طولانی‌مدت، آنان را ناچار به بازبینی سیاست‌گذاری‌هایشان کرده است.
راجر دیوان| معاون رئیس شرکت آی‌اچ‌اس مارکیت
احتمالاً قیمت نفت در سال ۲۰۲۰ همچنان تحت فشار باقی بماند، زیرا حالا که انقلاب شیل آمریکا ترس از قحطی منابع را کاهش داده، جنگ‌های تجاری و کندشدن روند رشد اقتصادی، باعث کاهش رشد تقاضای نفت شده‌اند.علی‌رغم آنکه عربستان سعودی و روسیه متعهد شده‌اند که با مدیریت بازارهای نفتی،اثرات صادرات فزاینده نفت آمریکا را کنترل کنند، و ایران و ونزوئلا دو اختلال مهم ژئوپولتیک در عرضه ایجاد کرده‌اند؛ و هنوز هیچ نشانی از پایان چرخه عرضه مازاد نیست. صنعت نفت با قیمت‌های پایین‌تر کنار آمده و حالا با رشد ضعیف‌تر تقاضای جهانی نفت، بازارهای نفت تحت فشار قرار خواهند گرفت.
اثرات کارزار فشار حداکثری دولت ترامپ علیه ایران بر بازارهای نفتی ادامه خواهد داشت، اما بعید است که وضعیت همین طور باقی بماند. دونالد ترامپ دو انتخاب پیش‌رو خواهد داشت: او یا باید سیاست تشدید تنشی را بپذیرد که جنگ‌طلبان دوروبرش مروج آن اند و البته با واکنش‌های ستیزه‌جویانه ایران مثل از سرگرفتن غنی‌سازی هسته‌ای و اقدامات نظامی محدود این کشور تشدید شده؛ و یا مجبور است نقش جوش‌دهنده معامله را بازی کرده و به دنبال یافتن راه‌هایی دیپلماتیک برای این تنش باشد. ترامپ بارها نشان داده‌است که به راه دوم گرایش دارد. اما کشاندن ایران به میز مذاکره احتمالاً مشروط به تسهیل صادرات نفتی این کشور است. میانجی‌گران روابط بین ایران و آمریکا پیشنهاد تمدید معافیت از تحریم‌های نفتی ایران را مطرح ساخته و درنتیجه عامل دیگری جهت فشار بر قیمت نفت ایجاد کرده‌اند.
چالش‌های ساختاری و سیاسی متناوب و چرخه‌ای در رابطه با قیمت‌‌گذاری نفت در سال ۲۰۲۰، عربستان سعودی را از تعیین قیمت ۷۰ تا ۸۰ دلار برای هر بشکه نفت باز نداشته‌است. عربستان درصدد است تا درفضای کاهش تقاضا و علی‌رغم بی‌میلی نزدیک‌ترین همراه و شریک خود روسیه، قیمت‌ها را بالاتر ببرد. در واقع، هدف این کشور قیمت‌هایی بالاتر از گستره و حدی است که مستلزم مهار ساختاری رشد فناوری شیل آمریکا است. تغییراتی که اخیراً در ساختار تصمیم‌گیری و سیاست‌گذاری عربستان ایجاد شد، این گمان را تقویت کرده که محمدبن‌سلمان، ولیعهد عربستان سعودی، همچنان بر عرضه اولیه سهام شرکت آرامکو تا اواخر امسال یا اوایل سال ۲۰۲۰ متمرکز است و نیز نشان می‌دهد که سعودی‌ها تصمیم دارند تلاش برای افزایش قیمت‌ها را ادامه دهند. تعیین قیمت بالاتر از ۵۵ تا ۶۰ دلار بابت هر بشکه نفت که قیمت مطلوب تولیدکنندگان شیل و روسیه است، در سال ۲۰۲۰ بسیار چالش‌برانگیز خواهد بود، و چنانچه وضعیت تقاضا بهبود نیابد، محتمل است که به‌زودی به واقعیت بپیوندد.
بسام فتوح| مدیر موسسه مطالعات انرژی آکسفورد و استاد دانشکده مطالعات شرقی و آفریقایی دانشگاه لندن
علی‌رغم وخیم شدن اوضاع در سطح کلان، اوضاع در بازار نفت نسبتاً بد نیست که البته دلیل آن کاهش عمده صادرات نفت ونزوئلا و ایران، کاهش شدید تولیدات نفتی عربستان سعودی، و کند شدن روند رشد فناوری شیل آمریکاست.
از این بابت، می توانیم شاهد جبران نزول فعلی قیمت و ایجاد توازن دوباره باشیم، مگر آنکه اقتصاد جهانی به سمت بدتری حرکت کند. اما صرف نظر از آنکه چه بر سر قیمت نفت خواهد آمد، اکنون تصور کمبود نفت جای خود را به وفور نفت، و بحران عرضه نفت جای خود را به بحران تقاضای نفت داده است. با ظهور شیل آمریکا به‌عنوان منبعی منعطف با پتانسیلی عظیم، دورنمای قیمت نفت در طولانی مدت تغییر کرده و صادرکنندگان نفت خاورمیانه باید اقتصاد خود را با قیمت‌های ارزان سازگار کنند، وابستگی اقتصادی خود را به نفت کاهش دهند و اقتصاد خود را متنوع کند. بخش نفت و گاز به‌عنوان منبع اصلی درآمد، نقش کلیدی در این فرآیند تنوع‌بخشی خواهد داشت. این بخش همچنین باید با ایجاد ارتباط‌های روبه جلو و روبه‌عقب، با ابداع صنایع جدید، و ادغام منابع تجدیدپذیر درون سیستم انرژی کشورهای تولیدکننده نفت، نقش فعال‌تری ایفا کند.
منبع: دیوان
بیشتر بخوانید: