اثرات مخرب تغییرات اقلیمی آشکارتر می‌شوند. بنا به آمار یک سازمان بین‌المللی نظارت بر جابجایی اجباری جمعیت‌ها، رویدادهای شدید اقلیمی در شش ماه نخست سال جاری بیش از هر سال دیگری به آوارگی انسان‌ها ختم شده است.
«مرکز نظارت بر جابجایی داخلی» پنج‌شنبه ۱۲ سپتامبر / ۲۱ شهریور در گزارشی اعلام کرد که طوفان، سیل، رانش زمین، گردباد و دیگر «رویدادهای حاد آب‌و‌هوایی» (extreme weather events) در نیمه نخست ۲۰۱۹ به جابجایی اجباری هفت میلیون تن در سرتاسر جهان انجامیده است.
شمار آوارگان اقلیمی در نیمه نخست امسال نسبت به مدت مشابه در دیگر سال‌ها از زمان ثبت رکورد ــ که ۱۶ سال پیش آغاز شد ــ بی سابقه است.
مرکز نظارت بر جابجایی داخلی داده‌های خود را از دولت‌ها، آژانس‌های بشردوستانه سازمان ملل و گزارش رسانه‌ها جمع‌آوری می‌کند. گزارش پنج‌شنبه این سازمان آمار تخریب‌های مربوط به توفند دوریان را شامل نمی‌شود.
توفند دوریان هفته گذشته باهاما را در هم کوبید و سپس به ایالت‌هایی در آمریکا رسید. میزان تخریب دوریان در باهاما بی‌سابقه گزارش شده (حدود هفت میلیارد دلار) و شمار زیادی از ساکنان وادار به ترک خانه‌هایشان شده‌اند. به گفته «صلیب سرخ»، دست‌کم ۱۳۰ هزار خانه ویران شدند.
مرکز نظارت بر جابجایی داخلی در در گزارش خود می‌نویسد:
«در اقلیم در حال تغییر امروز، آوارگی‌های توده‌ای بر اثر رویدادهای حدی آب و هوایی در حال بدل شدن به امری عادی است.»
فاجعه‌های آب و هوایی همچون سیل و طوفان و گردباد در دوران تغییرات اقلیمی با عاملیت انسانی رو به وخامت می‌رود و شمار هر چه بیشتری از انسان‌ها در معرض آن قرار گرفته اند.
کلان‌شهرهای آسیایی که به سرعت بر جمعیت آنها افزوده می‌شود، به طور خاص در معرض رویدادهای حاد آب و هوایی هستند.
با این وجود، تکرار این پدیده‌ها بسیاری از دولت‌ها را به چاره‌جویی در زمان بحران واداشته است. سیستم‌های هشدار اولیه و پناهگاه‌های مخصوص در بسیاری از کشورها ساخته شده اند یا رو به توسعه هستند.
بسیاری از کسانی که بر اثر فاجعه‌های زیست‌محیطی در شش ماه نخست ۲۰۱۹ آواره شده اند، در صورت نبود امکانات تازه برای مدیریت این بحران‌ها شاید جان‌شان را از دست می‌دادند.
اما مدیریت بحران در از بین بردن عامل‌های ریشه‌ای این آوارگی انبوه اقلیمی کارساز نیست. دانشمندان هشدار داده اند که در صورت ادامه نرخ کنونی انتشار گازهای گلخانه ای، مصرف منابع طبیعی و تخریب زیست‌بوم‌ها، رویدادهای حاد آب و هوایی بیش از پیش تکرار خواهند شد.
گرمایش زمین حجم عظیمی از یخ‌های شمالگان را ذوب کرده است. یخچال‌های طبیعی درنقطه‌های زیادی از جهان رو به کاهش یا نابودی می‌روند. ورود حجم زیادی از آب به دریاهای آزاد و افزایش سطح آب دریاها نه تنها به تغییرات قابل توجه در سیستم آب و هوایی منجر خواهد شد، بلکه ملت‌های جزیره‌نشین و شهرهای ساحلی زیادی را تا آخر قرن در معرض نابودی قرار خواهد داد.
حتی با خوش‌بینانه‌ترین سناریو‌های کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای، تا سال ۲۰۵۰ بسیاری از کلان‌شهرها و جزیره‌های کوچک هر ساله «حوادث شدید ناشی از افزایش سطح دریا» را تجربه خواهند کرد.
شش ماه بلای طبیعی در چهارگوشه جهان
ایرانیان به خوبی با مشکل آوارگی اقلیمی بر اثر رویدادهای حاد آشنا هستند. سیل نوروز سال جاری شمسی که ۲۵ استان ایران را فرا گرفت، به آوارگی دست کم ۵۰۰ هزار تن انجامید. نیمی از آنها را کودکان تشکیل می‌دادند.
روند خشکسالی و پدیده‌های ناشی از آن در مناطقی همچون استان سیستان و بلوچستان سیر مهاجرت از روستا و شهرهای کوچک به شهرهای بزرگ را افزایش داده است. وزش بادهای ۱۲۰ روزه سال جاری نیز صدها تن را به بیمارستان‌ها کشاند.
حتی در شهرهای بزرگ این استان همچون زابل تنها سیاست‌های تنبیهی و سرکوب‌گرانه باعث کنترل مهاجرت اقلیمی داخلی شده است.
همزمان با جریان یافتن سیل در ایران، عراق و افغانستان هم گرفتار سیل شدند. شمار دقیق آوارگان این سیل‌ها در دو همسایه جنگ‌زده ایران مشخص نیست.
در جنوب آفریقا نیز چرخند ایدای در همان حوالی به کشته شدن بیش از ۱۰۰۰ تن و آوارگی ۶۱۷ هزار تن در موزامبیک، مالاوی، زیمباوه و ماداگاسکار انجامید.
کمی بعد، در اردیبهشت، چرخند فانی منطقه خلیج بنگال را در هم کوفت. دولت‌های هندوستان و بنگلادش پیش از فرارسیدن چرخند حدود ۳,۴ میلیون تن را از خانه‌هایشان تخلیه کردند.
در گوشه دیگر جهان، بارش شدید به سیل و رانش زمین در بولیوی انجامید و بیش از ۷۰ هزار تن را آواره کرد.
اقلیم در وضعیت قرمز
به گزارش مرکز نظارت بر جابجایی‌های داخلی، شمار کسانی که بر اثر رویدادهای حاد آب و هوایی در شش ماه نخست ۲۰۱۹ آواره شده اند، دو برابر آوارگان ناشی از درگیری‌ها و خشونت‌ها در سرتاسر جهان است.
و البته شاید هنوز بدترین فصل بلایای طبیعی سر نرسیده باشد. به لحاظ تاریخی، بدترین فصل به لحاظ رویدادهای حاد اقلیمی بین ژوئن تا انتهای سپتامبر است. در این فصل طوفان‌های استوایی آغاز می‌شوند.
مرکز نظارت پیش‌بینی کرده است که تا انتهای سال جاری حدود ۲۲ میلیون تن بر اثر رویدادهای آب و هوایی آواره شوند.
کشورهای جهان به جز معدودی همچون ایالات متحده، طبق توافق اقلیمی پاریس متعهد شده‌اند که افزایش دمای هوای سیاره نسبت به دوران پیشاصنعتی را زیر دو درجه سلسیوس نگه دارند. کارشناسان و فعالان محیط زیست و متخصصان پنل اقلیمی سازمان ملل هشدار داده‌اند که افزایش دمایی معادل ۱,۵ درجه تمام تأثیرات ویرانگر تغییرات اقلیمی را به همراه خواهد آورد.
تأثیرات تغییرات اقلیمی یعنی خشکسالی، قحطی، مهاجرت‌های اقلیمی انبوه، بیابان‌زایی، پدیده‌های اقلیمی حاد، سیل، خسارت‌های اقتصادی، آتش‌سوزی‌های طبیعی گسترده، و بسیاری موارد دیگر که به گفته سازمان ملل به «آپارتاید اقلیمی» ختم خواهد شد.
در همین زمینه:
- مصرف بی‌رویه و تغییرات اقلیمی امنیت غذایی جهان را تهدید می‌کند
- تعداد حیوانات جنگل‌های جهان به کمتر از نصف کاهش پیدا کرده است
- گزارش جدید سازمان ملل از گرمایش زمین و وضع اقیانوس‌ها
زمین در آستانه ششمین انقراض؟!
“انقراض ششم”
sixth extinction
یک محقق و نویسنده در کتاب جدید خود مدعی شده است، نزدیک به نیمی از گونه‌های زنده زمین اواخر قرن بیست‌و‌یکم منقرض خواهند شد و بشر عامل این رویداد است.
به گزارش سرویس علمی ایسنا، این ششمین انقراض انبوه بر روی زمین خواهد بود و می‌تواند با انقراضی رقابت کند که ۶۵ میلیون سال پیش و بر اثر برخورد یک سیارک به زمین، دایناسورها را منقرض کرد. این درحالیست که در انقراض ششم، انسان‌ها نقش سیارک را ایفا می‌کنند.
«الیزابت کولبرت»، پژوهشگر محیط زیست و روزنامه‌نگار آمریکایی، در کتابش تحت عنوان «انقراض ششم: یک تاریخ غیرطبیعی» که جایزه پولیتزر ۲۰۱۵ را از آن خود کرد، درک انسان از انقراض در دهه ۱۷۴۰ تا زمان حال را رهگیری می‌کند؛ کولبرت در این کتاب مدعی شده، دانشمندان بر سر این نکته که انسان‌ها عامل انقراض ششم هستند، توافق دارند.
این محقق می‌نویسد: در ابتدا زمانی که محققان با استخوان‌های قدیمی حیوانات برخورد می‌کردند، هدف نخست آنها مرتبط‌کردن این استخوان‌ها با گونه‌هایی بود که وجود داشتند. به طور مثال در سال ۱۷۳۹، زمانی که گروهی از دانشمندان نخستین استخوان‌های Mastodon (پستانداری شبیه فیل) را حفاری می‌کردند، بر این تصور بودند که به دنبال بقایایی از دو حیوان مختلف به طور مثال، یک فیل و یک کرگدن بودند.
زمین در آستانه ششمین انقراض؟! / 13 September 2019
با این حال بعدها دانشمند فرانسوی به نام «ژرژ کوویه» پیشنهاد داد که این استخوان‌هامربوط به ماقبل تاریخ بوده و بنابراین محققان برای اولین‌بار، این ایده را مطرح کردند که احتمالا یک گونه کامل وجود داشته و سپس ناپدید شده است.
کولبرت بر این باور است که یکی از مجرم‌های اصلی انقراض ششم بر روی زمین آب‌وهواست، اما کشاورزی مدرن و جمعیت در حال رشد انسان نیز در این جرم نقش دارند. انسان‌ها با گرم‌کردن زمین، واردکردن گونه‌های مهاجم به نواحی مختلف و پراکنده‌کردن قارچ‌ها و ویروس‌ها، کل حیات را از بین خواهند بود.
به گفته کولبرت، تاکنون هیچ موجودی، حیات بر روی زمین را به این صورت از بین نبرده است.
وی می‌نویسد: تخمین زده می‌شود که یک سوم مرجان‌های تپه‌ساز، یک سوم نرم‌تنان آب‌های شیرین، یک سوم کوسه‌ها، یک چهارم تمامی پستانداران، یک پنجم خزندگان و یک ششم تمامی پرندگان به دلیل غفلت انسان‌ها از دم تیغ گذرانده و نابود شوند.
انقراض ششم: یک تاریخ غیرطبیعی / 13 September 2019