یک پروژه راهسازی «غیرضروری» در شهرستان جاجرم استان خراسان شمالی تنها زیستگاه مولد یوزپلنگ ایرانی (یا آسیایی) را در معرض خطر قرار داده است. اما نمایندگان این شهر علی‌رغم مخالفت‌ها، به دنبال اجرای آن هستند. یوزپلنگ ایرانی در معرض انقراض است.
به گزارش خبرگزاری رسمی جمهوری اسلامی (ایرنا)، پروژه راهسازی سنخواست به جوین در خراسان شمالی از میاندشت جاجرم می‌گذرد. مسئولان حوزه راه این استان نیز حتی اجرای چنین پروژه‌ای را ضروری نمی‌دانند.
میاندشت جاجرم به عنوان تنها زیستگاه مولد یوز آسیایی اکنون از سه جهت غرب، شمال و جنوب در محاصره جاده‌ها است. اگر پروژه راهسازی سنخواست به جوین تحقق یابد، شرق آن نیز بسته خواهد شد و زیستگاه یوزپلنگ‌های رو به انقراض از چهار جهت در محاصره جاده‌ها قرار خواهد گرفت.
در ۱۵ سال گذشته، بیش از ۱۶ یوزپلنگ در تصادف‌های جاده‌ای از بین رفته اند. جاده‌سازی پوشش گیاهی و زیست‌بوم جانوری ضروری برای بقای حیات یوزپلنگ‌ها را نیز با تهدید مواجه می‌کند.
رضا یزدانی، یک فعال محیط زیست محلی به ایرنا گفته است که نمایندگان جاجرم زمان انتخابات ساخته شدن چنین راهی را «نیاز مردم معرفی کردند» و وعده ساختن‌اش را دادند.
به گفته او، برخی مسئولان محلی در سال جاری خواستار آغاز اجرای این پروژه شده اند اما نیاز واقعی به چنین جاده‌ای وجود ندارد.
رضا آذری، فرماندار شهرستان جاجرم نیز به ایرنا گفته است که «مسیر سنخواست – جوین یک مسیر مالرو است و آسفالت آن، نه تنها سبب تنگ شدن عرصه بر یوزپلنگ ها می شود، بلکه سبب افزایش شکارهای غیرمجاز در این منطقه خواهد شد.»
فرماندار جاجرم نیز ضرورت اجرای این پروژه را که به بهانه کوتاه‌ترشدن مسیر دسترسی به جوین طراحی شده است، به پرسش کشید و گفت: «مسیر کنونی که از طریق اسفراین به حکم‌آباد در شهرستان جوین می‌رسد، به مراتب کوتاه‌تر است.»
سیداصغر مطهری، مدیرکل حفاظت محیط زیست خراسان شمالی تأکید کرده است که پروژه راهسازی سنخواست ــ جوین از مجوز سازمان حفاظت محیط زیست برخوردار نیست. او نیز تهدیدهای مشابهی را در صورت اجرای این پروژه برشمرد:
«آسفالت کردن این مسیر مالرو، بشدت به ضرر گونه های وحشی در پناهگاه حیات وحش میاندشت است زیرا با آسفالت راه، تردد خودروها افزایش یافته، محیط برای وحوش ناامن می‌شود و علاوه بر آن، زمینه‌ساز حضور شکارچیان غیرمجاز در این منطقه خواهد شد.»
اهمیت میاندشت برای نجات یوزپلنگ ایرانی از انقراض
یوزپلنگ آسیایی در یک قدمی نابودی است. بنا به آخرین تخمین‌ها، تنها بین ۴۰ تا ۷۰ قلاده یوزپلنگ در ایران ــ تنها زیستگاه باقیمانده برای یوزپلنگ آسیایی ــ زندگی می‌کنند.
دلیل انقراض یوزپلنگ ایرانی همچون بسیاری از حیوانات دیگر «بشر» است. صنعتی‌سازی زیستگاه‌های یوزپلنگ، از بین بردن پوشش گیاهی آن، تصادف‌های جاده‌ای، و اخیراً امنیتی‌کردن حفاظت از حیات وحش در حال نابودکردن نسل این حیوان هستند.
زیستگاه‌های یوزپلنگ ایرانی دشت‌های خشک مرکز و شمال شرق ایران در محدوده استان‌های خراسان شمالی، خراسان رضوی، خراسان جنوبی، سمنان، یزد، اصفهان و کرمان است. اما در سال‌های اخیر به چندین دلیل مهم‌ترین این زیست‌گاه‌ها میاندشت جاجرم شده است.
انجمن یوزپلنگ ایرانی در آخرین گزارش سالانه عملکردش به تلاش‌های متمرکز این موسسه برای نجات یوزپلنگ ایرانی در میاندشت اشاره کرده بود. از جمله رساندن آب به آبشخورها و مذاکره با دامداران و کشاورزان.
میاندشت جاجرم از سال ۱۳۵۲ تحت محافظت است و دشت‌هایی وسیع با اقلیمی خشک و نیمه‌خشک اما دارای پوشش گیاهی مناسب است.
«موسسه میراث پارسیان» برای حفظ یوزپلنگ ایرانی تلاش می‌کرد اما وقتی سال گذشته کارشناسان و فعالان محیط زیست این موسسه دستگیر شدند، دوربین‌های نظارتی برای رصد و پایش حیوانات به بهانه‌ای برای طرح اتهام «جاسوسی» علیه آنها بدل شد.
کارشناسان محیط زیست و حیات وحش، حتی در انجمن یوزپلنگ ایرانی، در دو سال گذشته قادر به پایش یوزپلنگ ایرانی در جایی به جز میاندشت نبودند.
به گفته مرتضی اسلامی، یکی از موسسان انجمن یوزپلنگ ایرانی، « قبلاً در استان‌های یزد، سمنان و خراسان شمالی دوربین‌گذاری برای پایش یوز انجام می‌شد اما در دو سال اخیر تنها در منطقه میاندشت دوربین‌گذاری صورت گرفته است.»
به گفته او سازمان محیط زیست در حال تلاش برای رفع این مشکل است اما هنوز نتوانسته موفقیتی کسب کند.