ایران گام جدید کاهش تعهدات برجامی را با گازدهی به ۲۰ سانتریفیوژ پیشرفته نسل ششم (آی آر ۶) آغاز کرد. وزیر دفاع آمریکا که برای دیدار با متحدان ناتو به اروپا سفر کرده، این اقدام ایران را نقض برجام و ادامه تلاش‌های این کشور برای نقض پیمان گسترش جنگ‌افزارهای هسته‌ای دانست. وزیر دفاع فرانسه نیز خواهان ادامه پایبندی ایران به برجام شد. در عین حال مقامات دو کشور فرانسه و آمریکا برای حفظ امنیت خلیج فارس اعلام هماهنگی کردند. نماینده روسیه در آژانس اتمی اما اقدام ایران را نه در جهت گسترش جنگ‌افزارها بلکه نشانه‌ای برای بازگرداندن تعادل به برجام دانست.
سخنگوی سازمان انرژی اتمی ایران شنبه ۷ سپتامبر / ۱۶ شهریور در نشست خبری برای تشریح «گام سوم کاهش تعهدات برجامی» از آغاز فعالیت ۲۰ سانتریفیوژ آی آر ۶ خبر داد. بهروز کمالوندی اما تأکید کرد که ایران هنوز برنامه‌ای برای آغاز غنی‌سازی ۲۰ درصد اورانیم ندارد. این اقدام ایران قدمی دیگر در کاهش تعهدات به «برنامه جامع اقدام مشترک» است؛ توافقی که واشنگتن سال گذشته از آن خارج شد. ایران بر اساس مصوبه شورای عالی امنیت ملی تاکنون در دو مرحله تعهداتش در برجام را کاهش داده است.
مارک اسپر وزیر دفاع ایالات متحده در پی این اعلام گفت که از اینکه ایران برای افزایش ذخایر اورانیوم خود به سانتریفیوژ‌های پیشرفته روی آورده، متعجب نشده است.
مارک اسپر در کنفرانسی خبری در پاریس پس از گفتگو با همتای فرانسوی‌اش، فلورانس پارلی، گفت: «تعجب نمی‌کنم که ایران اعلام کرد میخواهد برجام را نقض کند. آنها پیش از این هم در حال نقض آن (برجام) بودند، آنها پیمان منع گسترش جنگ‌افزارهای هسته‌ای را طی سال‌ها نقض کرده بودند، بنابراین جای تعجب ندارد که ایرانیان در حال دنبال کردن چیزی هستند که ایرانیان همیشه قصد داشتند دنبال کنند.»
اسپر که در ژوئیه امسال وزیر دفاع آمریکا شد، بعد از سفر به لندن و اشتوتگارت به پاریس رفت. هدف این سفرها دیدار با متحدان آمریکا در ناتو است.
وزیر دفاع فرانسه نیز در ادامه بار دیگر خواستار «احترام به تعهد وین» از سوی تهران شد و افزود: «به همه تلاش‌های دیپلماتیک خود در این مسیر ادامه می‌دهیم. باید ادامه دهیم.»
از زمان خروج دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری آمریکا از برجام و بازگرداندن تحریم‌ها علیه ایران، فرانسه و سایر کشورهای اروپایی برای کاهش تنش‌ها در خلیج فارس تلاش می‌کنند.
اما دور جدید تحریم‌های آمریکا شرایط اقتصادی داخل ایران را دشوار کرده است، و موجب واکنش تند مقامات ایرانی شده است.
امانوئل مکرون رئیس‌جمهوری فرانسه گفتگوهایی با مقامات ایرانی را آغاز کرده و در اجلاس سران گروه هفت با ترامپ در این باره صحبت کرد. تلاش‌های فرانسه موجب شد که ترامپ تمایل خود برای دیدار با حسن روحانی، رئیس‌جمهوری ایران را اعمال کند. روحانی اما در واکنش به گفته‌های ترامپ گفت که کشورش با شرایط فعلی مایل به مذاکره نیست.
اسپر گفت که گفتگوهایی سازنده با پارلی داشته، اما هیچ‌کدام درباره پیشرفت در تنش‌زدایی میان ایران و آمریکا صحبتی نکردند.
فرانسه درخواست آمریکا برای پیوستن این کشور به «ماموریت امنیت دریایی» در خلیج‌فارس را رد کرد. هدف این موریت گشوده نگه داشتن شاهراه عبور کشتی‌های حامل نفت و کالا از تنگه هرمز است. پاریس در عوض با کشورهای دیگر اروپایی برنامه‌ای مشترک برای حفاظت از امنیت این مسیر استراتژیک ترتیب داد.
در دیدار اخیر میان وزاری دفاع آمریکا و فرانسه توافقی درباره «هماهنگی» اقدامات امنیتی دو کشور در خلیج فارس حاصل شد. وزیر دفاع فرانسه گفت که هر دو تصمیم گرفته اند که اقداماتشان «هماهنگ و تکمیلی» باشد.
پارلی گفت: «هدف به‌کارگیری شرکا و ابزارهای نظارتی هر چه بیشتر برای بهبود امنیت در خلیج فارس است، و مطلقاً هیچ رقابتی میان این دو ماموریت وجود ندارد.»
اسپر نیز گفت که تلاش‌های آمریکا در جهت خنثی کردن «رفتار بد» است.
او تاکید کرد که «طبعاً ترجیح ما این است که همه کشورهای ذیل این چتر وسیعتر دور هم جمع شوند. اما نکته کلید این است که همه ما همکاری می‌کنیم تا از ارزش‌های مشترکمان دفاع کنیم؛ آن حقوق مشترکی که در آستانه جنگ جهانی دوم ایجاد کردیم و از آنها در سرتاسر جهان دفاع کنیم، چه ایران بخواهد آنها را نقض کند، و چه چین در دریای چین جنوبی.»
واکنش نماینده روسیه در آژانس بین‌المللی اتمی
نماینده دائمی روسیه در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، میخائیل اولیانوف در توئیتی نوشت که تصمیم اخیر ایران برای فعال کردن سانتریفیوژ‌های پیشرفته خود «نباید بیش از حد دراماتیک جلوه داده شود.»
او افزود که اقدام ایران نوعی تخطی از برجام است، اما فعالیت‌های جدید ایران هنوز تحت نظارت آژانس صورت می‌گیرد و «قابل بازگشت» است.
اولیانوف در ادامه توئیت خود نوشت که اقدامات اخیر ایران را تهدیدی در راستای گسترش جنگ‌افزارهای هسته‌ای نیست و «تنها نشانه‌ای قوی برای این است که باید تعادل به برجام بازگردانده شود.»
آغاز سومین مرحله از کاهش تعهدات برجامی همزمان است با سفر کورنل فروتا، سرپرست آژانس بین‌المللی انرژی اتمی. فروتا در آستانه نشست شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در هفته آینده، فردا یکشنبه ۸ سپتامبر / ۱۷ شهریور به تهران سفر خواهد کرد.
سرپرست آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در آخرین گزارش خود درباره برنامه هسته‌ای ایران اعلام کرد که ذخایر اورانیوم غنی‌شده ایران از سقف مجاز در برجام ــ ۲۰۲ کیلوگرم ــ فراتر رفته و به ۲۴۱ کیلوگرم رسیده است.
با وجود هشدار سایر کشورهای حاضر در برجام، حسن روحانی شامگاه چهارشنبه ۱۳ اردیبهشت اعلام کرد ایران سومین و آخرین گام در کاهش تعهداتش در برجام را برمی‌دارد و با این‌حال همچنان دو ماه دیگر به ۱+۴ برای حصول توافق با ایران فرصت می‌دهد.
امانوئل مکرون، وزیر خارجه فرانسه پیشنهاد داده بود که اروپا ۱۵ میلیارد دلار اعتبار به سازوکار مالی ویژه (اینستکس) اختصاص دهد، دولت ترامپ برخی تحریم‌ها را لغو کند و ایران نیز از اجرای گام سوم کاهش تعهداتش در برجام صرف‌نظر کند
برایان هوک، نماینده ویژه آمریکا در امور ایران اما اعلام کرد دولت ترامپ پیشنهاد فرانسه برای لغو برخی تحریم‌ها را نپذیرفته است. یک دیپلمات اروپایی به خبرگزاری رویترز اطلاع داد که فرانسه نیز تخصیص ۱۵ میلیارد دلار به اینستکس برای مبادلات بانکی و نفتی با ایران را مشروط به پذیرش FAFT کرده است. مجمع تشخیص مصلحت نظام اما تأیید لوایح مبارزه با پولشویی را تا لغو تحریم‌ها به تعویق انداخته.