جمهوری اسلامی ایران مرحله سوم کاهش تعهدات هسته‌ای «برنامه جامع اقدام مشترک» (برجام) را آغاز کرد. سخنگوی سازمان انرژی اتمی جمهوری اسلامی از آغاز فعالیت ۲۰ سانتریفیوژ پیشرفته نسل ششم (آی آر ۶) خبر داد. بهروز کمالوندی اما تأکید کرد که ایران هنوز برنامه‌ای برای آغاز غنی‌سازی ۲۰ درصد اورانیم ندارد.
بهروز کمالوندی شنبه ۷ سپتامبر / ۱۶ شهریور در نشست خبری برای تشریح «گام سوم کاهش تعهدات برجامی» اعلام کرد که بر اساس دستور حسن روحانی، رئیس‌جمهوری «سازمان انرژی اتمی مکلف است بر اساس نیاز‌های فنی بدون در نظر گرفتن محدودیت‌های برجامی فعالیت‌های علمی و پژوهشی هسته‌ای را آغاز کرده و شتاب بخشد.»
سخنگوی سازمان انرژی اتمی، مستندسازی دانش ساختن سانتریفیوژها، خنثی‌نکردن اورانیوم غنی‌سازی‌شده سانتریفیوژهای نسل جدید، و افزودن به ذخایر اورانیوم غنی‌سازی‌شده از این طریق را از جمله تمهیدات ایران معرفی کرد.
او در خصوص گازدهی سانتریفیوژ آی‌آر ۶ نیز گفت: «آی‌آر ۶ قرار بوده در سال ۱۱ برجام گازدهی شود که گازدهی آن را شروع کردیم. راه اندازی زنجیره ماشین آی آر ۴ بیست تایی هم الان انجام شده است. ماشین‌های آی آر ۶ را به صورت زنجیره ۲۰ تایی از دیروز گازدهی کرده‌ایم و زنجیره ۳۰ تایی را در برنامه بعدی انجام می‌دهیم.»
بهروز کمالوندی اما در پاسخ به اینکه آیا سانتریفیوژهای آی آر ۶ عملیاتی شده اند یا نه، توضیح روشنی نداد: «ابتدا باید مشکلات ماشین رفع شود و روند تحقیق و توسعه اجازه بی‌عیب بودن ماشین را می‌دهد. دانش این ماشین درحال مستند سازی است و روند طبیعی را طی می‌کند.»
کمالوندی همچنین اعلام کرد که فعلاً غنی‌سازی ۲۰ درصدی در برنامه جمهوری اسلامی قرار ندارد:
«غنی‌سازی اورانیوم باید به میزانی باشد که نیاز‌های کشور را رفع کند … نیاز ما فعلا غنی سازی ۲۰ درصد نیست، اگر هم زمانی بخواهیم، اول ذخایر ۴ونیم درصد را افزایش می‌دهیم بعد به کار اقدام می‌کنیم.»
آغاز سومین مرحله از کاهش تعهدات برجامی همزمان است با سفر کورنل فروتا، سرپرست آژانس بین‌المللی انرژی اتمی. فروتا در آستانه نشست شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در هفته آینده، فردا یکشنبه ۸ سپتامبر / ۱۷ شهریور به تهران سفر خواهد کرد.
سرپرست آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در آخرین گزارش خود درباره برنامه هسته‌ای ایران اعلام کرد که ذخایر اورانیوم غنی‌شده ایران از سقف مجاز در برجام ــ ۲۰۲ کیلوگرم ــ فراتر رفته و به ۲۴۱ کیلوگرم رسیده است.
آژانس در گزارش قبلی خود در ماه ژوئیه / تیر سال جاری به شورای حکام اعلام کرده بود که خلوص غنی‌سازی اورانیوم ایران از ۳,۶۷ درصد که در توافق هسته‌ای مقرر شده، به ۴,۵ درصد افزایش یافته است.
«ایران از خروج از ان پی تی منصرف شد»
بهروز کمالوندی شنبه در پایان بر موضع رسمی جمهوری اسلامی تأکید کرد که با عملیاتی‌شدن تعهدات اروپایی‌ها در قبال برجام، تهران به پیروی کامل از این توافق بازخواهد گشت اما هشدار داد که در میان محدودیت‌های برجامی، «غیر از فردو و افزایش غنی سازی موضوع دیگری باقی نمانده است و ایران هم توانایی افزایش ظرفیت و سطح بیش از ۲۰ درصد را داخل کشور دارد.»
کمالوندی ادعا کرد که ایران خروج از «پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای» (ان پی تی) را نیز به عنوان یک گام محتمل در نظر گرفته بود اما از آن منصرف شده است.
امانوئل مکرون، وزیر خارجه فرانسه پیشنهاد داده بود که اروپا ۱۵ میلیارد دلار اعتبار به سازوکار مالی ویژه (اینستکس) اختصاص دهد، دولت ترامپ برخی تحریم‌ها را لغو کند و ایران نیز از اجرای گام سوم کاهش تعهداتش در برجام صرف‌نظر کند.
برایان هوک، نماینده ویژه آمریکا در امور ایران اما اعلام کرد دولت ترامپ پیشنهاد فرانسه برای لغو برخی تحریم‌ها را نپذیرفته است. یک دیپلمات اروپایی به خبرگزاری رویترز اطلاع داد که فرانسه نیز تخصیص ۱۵ میلیارد دلار به اینستکس برای مبادلات بانکی و نفتی با ایران را مشروط به پذیرش FAFT کرده است. مجمع تشخیص مصلحت نظام اما تأیید لوایح مبارزه با پولشویی را تا لغو تحریم‌ها به تعویق انداخته.
به این ترتیب گره فروبسته اینستکس گشوده نشد.
حسن روحانی شامگاه چهارشنبه ۱۳ اردیبهشت اعلام کرد ایران سومین و آخرین گام در کاهش تعهداتش در برجام را برمی‌دارد و با این‌حال همچنان دو ماه دیگر به ۱+۴ برای حصول توافق با ایران فرصت می‌دهد. ایران بر اساس مصوبه شورای عالی امنیت ملی تاکنون در دو مرحله تعهداتش در برجام را کاهش داده است.