دولت هند با موافقت پارلمان این کشور خودمختاری منطقه جامو و کشمیر را لغو کرد. این تنها ایالت هند با اکثریت مسلمان است. مسلمانان هند نگران‌اند. یک فعال جنبش دانشجویی هند از دانشگاه «جواهر لعل نهرو» وضعیت پس از تصویب این طرح را «امنیتی» توصیف می‌کند.
لوک سبها (مجلس سفلی در پارلمان هند) سه‌شنبه ۶ اوت / ۱۵ مرداد در جلسه‌ای پرتنش که شماری از نمایندگان اپوزیسیون از آن خارج شدند، با طرح دولت ناسیونالیست هندو نارندرا مودی برای لغو خودمختاری منطقه «جامو و کشمیر» موافقت کرد. جامو و کشمیر، تنها ایالت هند با اکثریت مسلمان، اکنون به دو منطقه مجزا تقسیم شده اند.
رام نات کوویند، رئیس‌جمهوری هندوستان، ۵ اوت طی حکمی اعلام کرد که جامو و کشمیر از این پس همچون دیگر مناطق هندوستان است و امتیازهای ویژه بر اساس ماده “۳۷۰” و ماده “۳۵ ـ آ” را نخواهد داشت. تخصیص امتیازهایی به کشمیر بر اساس این مواد قانونی بوده‌اند.
رئیس‌جمهوری هند از اعضای حزب حاکم بهاراتیا جاناتا یا حزب مردم هند (بی جی پی) است که اعضای ارشد آن بارها به اشاعه گفتار اسلام‌ستیزانه و ضدمهاجرت متهم شده اند.
نارندرا مودی، رهبر این حزب اکنون نخست‌وزیری، اصلی‌ترین مقام اجرایی کشور را برعهده دارد.
«الف.»، یک فعال جنبش دانشجویی دانشگاه جواهر لعل نهرو که به دلایل امنیتی نام کامل او ذکر نمی‌شود، در گفت‌و‌گو با زمانه تأثیر این حرکت دولت ناسیونالیست هندوی مودی را چنین توصیف کرد:
«بیشتر کشمیری‌ها در قسمت‌های مختلف هندوستان به نحوی در معرض تهدید قرار دارند. در این لحظه که با شما سخن می‌گویم، ارتباط مردم داخل کشمیر با بقیه مناطق قطع شده و خبری از داخل آنجا نمی‌رسد.»
دولت هند از سه‌شنبه اینترنت و تلفن همراه را قطع کرده است.
چه تغییری در وضعیت جامو و کشمیر ایجاد شد؟
ماده‌های ۳۷۰ و ۳۵ ـ آ قانون اساسی هندوستان به این خاطر افزوده شدند که منطقه جامو و کشمیر قرارگرفتن ذیل اقتدار دولت مرکزی هند را بپذیرد. پیش از ۱۹۴۷، جامو و کشمیر یکی از دولت‌های اقماری تحت کنترل استعمار بریتانیا بود.
بر اساس ماده ۳۷۰ قانون اساسی هندوستان که ۱۹۵۴ در یک حکم ریاست‌جمهوری دیگر ابلاغ شد، جامو و کشمیر از وضعیت استثنائی از لحاظ خودمختاری برخوردار بود و قانون اساسی و قوانین جزایی و پرچم خودش را داشت و آنها را از دست خواهد داد.
بر اساس ماده ۳۵ ـ آ، دولت جامو و کشمیر می‌توانست «ساکنان دائم» این منطقه را شناسایی کند و به آنها امتیازات و حقوق ویژه اعطاء کند.
برخی ایالت‌های دیگر همچون هیماچال پرادش نیز از امتیارهای ماده ۳۵ ـ آ برخوردارند. بر اساس این ماده، مردم محلی یا «ساکنان دائم» امتیاز ویژه‌ای برای خرید زمین و سکونت در این ایالت‌ها را دارند و غیرساکنان نمی‌توانند در این مناطق زمین بخرند.
«الف» در این رابطه می‌گوید:
« بقیه مردم هندوستان خوشحال شده اند که کشمیر استقلال‌اش را از دست داده و می‌گویند “حالا ما می‌توانیم آنجا برویم و زمین بخریم.” طرح مودی در واقع یک طرح کلاسیک زمین‌خواری دولتی است».
جامو و کشمیر یک ایالت است اما این دو قسمت ترکیب جمعیت‌شناختی متفاوتی دارند. در سرتاسر این ایالت ۱۲,۵ میلیونی، ۶۸ درصد مسلمان، ۲۸ درصد هندو و یک درصد بودایی هستند. در خود کشمیر، ۹۴ درصد جمعیت مسلمان و در جامو ۶۳ درصد جمعیت هندو و ۳۳ درصد مسلمان هستند.
نگرانی دیگر آن است که دولت مرکزی قدرت و اختیارات جامو را بالا ببرد و به این ترتیب بر تنش‌ها در این منطقه بیفزاید.
چرا کشمیری‌ها نگران‌اند؟
دانشجوی منتقد در گفت‌و‌گو با زمانه جو دانشگاه جواهر لعل نهرو و نیز هندوستان را تنش‌الود و امنیتی توصیف می‌کند و می‌گوید:
«وضعیت اینجا خیلی امنیتی است، پرتنش است، آدم‌ها ترسیده‌اند. دیشب با بقیه بچه‌ها در محوطه دانشگاه جواهر لعل نهرو ماندیم. بعضی از بچه‌ها ترسیده بودند. یکی از دانشجویان کشمیری علیه طرح مودی سخنرانی کرده بود و دانشجویان راست‌گرای ناسیونالیست آن را در گروه‌های واتس‌اپ پخش کرده بودند. تهدیدها زیاد بود. بار دیگر همان اتهام قدیمی تکرار می‌شد: دانشگاه به گروه وحدت‌شکن هندوستان بدل شده. می‌گویند دانشجویان این دانشگاه شعارهای ضدهندی سر می‌دهند، نمی‌خواهند کشمیر بخشی از هندوستان باشد و ازین چیزها.»
کشمیری‌ها با اکثریت مسلمان، و حامیان آنها یا مخالفان ناسیونالیسم هندو در حزب‌ها و گروه‌های مخالف، از دیرباز نگران لغو ماده ۳۵ ـ آ بودند. مردم ثروتمند دیگر نقاط هند اکنون می‌توانند به این منطقه فقیر بروند و ملک بخرند. مسلمانان کشمیر نگران فرهنگ و سبک زندگی و ترکیب جمعیتی ناحیه خود هستند.
اکثریت کشمیری‌ها خواهان استقلال یا پیوستن به پاکستان هستند.
منطقه بسیار پرتنش کشمیر به صورت غیررسمی به بخش‌های هندی و پاکستانی تقسیم شده. کشمیر در منطقه هیمالیا، منطقه مورد مناقشه هر دو دولت هند و پاکستان است و گرچه بین این دو کشور تقسیم شده، هر دو دولت ادعای مالکیت تمام آن را دارند.
دو جنگ از سه جنگی که هندوستان و پاکستان پس از استعمارزدایی علیه یکدیگر به راه انداختند، بر سر کشمیر بود.
تا کنون ۷۰ هزار تن در اثر درگیری‌ها در این منطقه کشته شده‌اند.
برخی از گروه‌های اسلام‌گرا در کشمیر از سوی پاکستان حمایت می‌شوند اما گروه‌های کشمیری مخالفی نیز وجود دارند که خواهان استقلال کشمیر هستند و برخی از آنها دست به بمب‌گذاری و ترور می‌زنند. دولت‌های پاکستان و هند هر دو بارها در سرکوب معترضان کشمیری و فعالان آنها مشارکت کرده‌اند.
بیش از نیم میلیون سرباز هندی در کشمیر مستقر شده اند تا مبارزه مسلحانه گروه‌های محلی برای استقلال از هند یا پیوستن به پاکستان را سرکوب کنند.
چرا دولت مودی خودمختاری کشمیر را لغو کرد؟
از منظر ژئوپولتیک، حرکت دولت هند در رقابت منطقه‌ای با پاکستان و نیز در تقابل با نفوذ چین رخ داده است.
چین سه‌شنبه ۵ اوت مخالفت خود را با تصمیم هند برای لغو یک‌جانبه خودمختاری ایالت جامو و کشمیر اعلام کرد و گفت این تصمیم حاکمیت مرزی چین را تضعیف می‌کند. چین شهر کوچک پر جمعیتی را در ارتفاعات شمال منطقه جامو و کشمیر تحت تصرف خود دارد.
کمیته امنیت ملی پاکستان چهارشنبه ۷ اوت/ ۱۶ مرداد روابط دیپلماتیک این کشور با هند را تنزل داد و روابط تجاری دوجانبه با دهلی نو را هم به تعلیق درآورد.
عمران خان، نخست وزیر پاکستان در سخنرانی روز سه‌شنبه خود در پارلمان این کشور به اقدام هند در لغو خودمختاری ایالت جامو و کشمیر واکنش نشان داد و از جامعه جهانی خواست به حرکت یک‌طرفه هند در لغو قانون توجه کنند.
عمران خان اعلام کرد اگر هند دوباره دست به حمله نظامی در خاک پاکستان بزند، اسلام‌آباد و دهلی نو ممکن است وارد جنگ شوند. عمران خان هشدار داد خشم مردم کشمیر از دولت هند ممکن است آنها را به آشوب وادارد و هند نباید پاکستان را در این مسئله مقصر قلمداد کند.
اما این همه مسأله نیست. دولت مودی از زمان به قدرت رسیدن به پیگیری یک ناسیونالیسم هندو تبعیض‌آمیز متهم شده است.
ناسیونالیسم هندو با حمایت گسترده جمعیت هندوی هند قدرت گرفته است. طرح جدید مودی در راستای هند یکپارچه نیز، به گفته «الف»، از حمایت مردمی «بسیار بالایی» برخوردار است.
«الف»، دانشجوی منتقد، این ناسیونالیسم را با ناسیونالیسم آلمانی مقایسه می‌کند و می‌گوید:
«این حرکت درباره کشمیر در ادامه پروژه‌ی رویاهایشان، “اکهاند بهارات” است. اکهاند بهارات یعنی “هند یکپارچه و تقسیم‌نشده” با هندی‌های هندو. این ایده‌ای است نزدیک به همان “گروس‌دویچلند” (آلمان بزرگ)»
برای مسأله آلمان در قرن نوزدهم دو راه‌حل ارائه شده بود: راه‌حل آلمان بزرگ‌تر و آلمان کوچک‌تر که اولی به دنبال وحدت تمام سرزمین‌های آلمانی‌زبان اروپا بود و در جنگ جهانی دوم نیز تأثیرش را نشان داد.
«الف» به مسأله تنش بین مسلمانان و هندوها در این منطقه اشاره می‌کند:
«یکی از توجیهاتی که راست‌گرایان ناسیونالیست در هند برای این حرکت ارائه می‌دهند، اشاره به جابجایی اجباری پاندیت‌ها از کشمیر در ۱۹۸۸ – ۱۹۸۹ است. می‌گویند آنها الان به دنبال “عدالت” هستند.»
پاندیت‌ها قشر مورد احترامی از هندوهای برهمین هستند که بخش زیادی از سرودهای دینی وداها را می‌دانند. پاندیت تحت‌اللفظی به معنای «خرمند» یا «فیلسوف» است.
واکنش‌ها در برابر طرح
وضعیت در هند به نفع دولت حاکم و ناسیونالیسم هندو است. ادامه گفت‌و‌گو با دانشجوی منتقد درباره مخالفت‌های احتمالی با لغو خودمختاری کشمیر که این مطلب را با آن به پایان می‌رسانیم، تصویر روشنی از وضعیت کنونی به دست می‌دهد:
▪️ جنبش دانشجویی چه واکنشی نشان داده؟
ــ: واکنشی بی‌روح و به‌دردنخور.
▪️ اپوزیسیون چه کرد؟
ــ: داخل پارلمان بعضی نماینده‌ها مخالفت‌شان را ابراز کرده اند، بعضی‌ها از جلسه رأی‌گیری پارلمان در اعتراض خارج شدند، همین. اما مثلاً همین امروز حزب کمونیست هندوستان ــ مارکسیست (CPI – M) در خود دهلی تظاهرات برگزار کرد. در مناطق دیگر هم این حزب دست به اعتراض زده.
▪️ مسلمانان چه واکنشی نشان دادند؟
ــ: پریشانند. ترسیده اند.
▪️ چرا حزب کنگره مخالفت جدی‌تر و فعال‌تری نشان نمی‌دهد؟
ــ: هنوز نمی‌دانیم، سوال سختی است.
▪️ چرا رعب و وحشت در میان مخالفان به وجود آمده؟ به خاطر جمعیت‌های خشمگین ناسیونالیست، نیروهای امنیتی، یا شبه‌نظامیان؟
ــ: نه، دیگر الان به این چیزها هم نیاز ندارند. حمایت مردمی از این کار بسیار عظیم است. به علاوه، اقتصاد وضعیت ویرانی دارد و مردم خود‌به‌خود خسته و ازهم‌پاشیده‌اند و در این وضعیت، گهگاه صحنه‌های خشونت‌باری از تخلیه انرژی سادیستی هم می‌بینید.
در همین زمینه:
- پاکستان سفیر هند را اخراج کرد
- بحران کشمیر: هند دیدار دوجانبه با پاکستان را یک روز پس از قبول آن لغو کرد
- بحران کشمیر: پاکستان در نشست کشورهای اسلامی شرکت نکرد