ایرج‌ادیب‌زاده – «فاجعه در راه است.» این هشدار محمد خاتمی، رئیس‌جمهور پیشین ایران است. وی گفته است: «ادامه‌ حذف‌ها و حصرها و ادامه‌ این روندی که جریان دارد، مردم و جوانان را گروه گروه به اینجا می‌رساند که اسلام یا حداقل حکومت اسلامی نباشد…»

 
 
خاتمی که با گروهی از اصلاح‌طلبان گفت‌وگو می‌کرد، اضافه کرد: «نتیجه حذف و حصر نومیدی از اصلاح‌ در جامعه را به همراه داشته و نتیجه‌ تداوم آن این که گروه گروه از جوانان و مردم روی به کسانی بیاورند که بگویند اسلام یا حداقل حکومت اسلامی نباشد و این فاجعه‌ای است که بیش و پیش از همه حکومت باید به آن بیاندیشد و آن را حل کند.»
 
برای بررسی بیشتر گفته‌های تازه‌ محمد خاتمی با شیرین عبادی، وکیل دعاوی، فعال حقوق بشر و برنده‌ جایزه‌ صلح نوبل گفت‌وگویی کرده‌ایم.
 
به نظر شما چه وضعیتی در ایران و در حکومت اسلامی در حال حاضر وجود دارد که رئیس جمهوری سابق هم به این ترتیب هشدار می‌دهد که فاجعه در راه است؟
 
شیرین عبادی – وضعیت حقوق بشر در ایران روز به روز وخیم‌تر می‌شود و یکی از علل آن عدم استقلال قوه قضائیه است.
 
وضعیت حقوق بشر در ایران روز به روز وخیم‌تر می‌شود و یکی از علل آن عدم استقلال قوه قضائیه است. قوه قضائیه در ایران تبدیل شده است به بخشی از وزارت اطلاعات.
 قوه قضائیه در ایران تبدیل شده است به بخشی از وزارت اطلاعات و وزارت اطلاعات تنها وظیفه‌ای که برای خود می‌شناسد این است که هرکسی را که کوچک‌ترین انتقادی به حکومت داشته باشد، بگیرد و انواع بلاها را سرش بیاورد و اگر دستش به شخص متهم نرسید، بستگان او را به گروگان بگیرد. ادامه این وضعیت باعث می‌شود که مردم ایران که سال‌هاست مسالمت‌‌آمیز فعالیت می‌کنند برای حقوق بشر و دموکراسی، از روش مسالمت‌آمیز خود دلسرد شوند و به‌تدریج زیرزمین بروند، دست به اسلحه ببرند و یا اتفاق‌های دیگری از این دست بیافتد. این است آن فاجعه‌ای که آقای خاتمی هشدار می‌دهد.
 
نسبت به این مسائلی که گفتید، بارها شما و دیگر فعالان حقوق بشر اعتراض کرده‌اند و هشدار داده‌اند. آقای خاتمی و دیگر اصلاح‌طلبان الان از فاجعه‌ای در راه سخن می‌گویند. چرا تاکنون آقای خاتمی و دیگر اصلاح‌طلبان درباره‌ همین زندان‌ها و شکنجه‌ها و اعدام‌ها سکوت کرده بودند؟ آیا مسئله این است که آقای خاتمی می‌خواهند خودشان را برای انتخابات آینده ریاست جمهوری و حضور اصلاح‌طلبان در آن آماده کنند؟
 
آقای خاتمی بارها نسبت به زندانی کردن افراد بیگناه هشدار داده بودند و این هشدار را به وسیله‌ ملاقات با خانواده‌ آنها بیان می‌کردند. سایر اصلاح‌طلبان هم نسبت به این روش غیر قانونی و غیر انسانی رژیم جمهوری اسلامی ساکت نبوده‌اند.
 
شما فکر نمی‌کنید این مسائلی که الان عنوان شده به خاطر این است که آقای خاتمی خودشان را برای انتخابات ریاست جمهوری آینده آماده می‌کنند؟ چون در گفت‌وگوی یادشده برای برخی از اصلاح‌طلبانی که حاضر بودند، علت شرکت آقای خاتمی در انتخابات آینده غیر قابل هضم توصیف شده است. چرا؟
 
من اطلاعی از تصمیم آقای خاتمی ندارم، برای این که جزو حلقه‌ یاران ایشان نیستم و این سئوالی است که ایشان باید جواب دهند.
 
هم انتخابات مجلس هفتم و هم انتخابات ریاست جمهوری که منجر به پیروزی بار اول آقای محمود احمدی‌نژاد شد، توسط آقای خاتمی برگزار شد و هردو انتخاباتی بسیار مناقشه‌برانگیز بودند.
ولیکن فکر می‌کنم اصولاً مردم دیگر رغبتی به آقای خاتمی نداشته باشند. به این دلیل که هشت سال ایشان در مسند بودند و حتی مجلس ششم را هم در آن زمان کاملاً همراه با خودشان داشتند. نتیجه‌اش اما این شد که آقای احمدی‌نژاد به قدرت رسید. در حالتی که هم انتخابات مجلس هفتم و هم انتخابات ریاست جمهوری که منجر به پیروزی بار اول آقای محمود احمدی‌نژاد شد، توسط آقای خاتمی برگزار شد و هردو انتخاباتی بسیار مناقشه‌برانگیز بودند؛ هم از جهت عملکرد نادرست شورای نگهبان و رد غیراصولی صلاحیت‌ها و هم از جهت تقلب‌هایی که در انتخابات صورت گرفت.
 
سایت کلمه که سخنان آقای خاتمی را گزارش کرده نوشته است: «رئيس جمهور سابق کشورمان همیشه گفته ما نظام را قبول داریم، به شرط آن که واقعاً جمهوری اسلامی باشد.» به نظر شما جمهوری اسلامی واقعی مگر همین چیزی نیست که ۳۲ سال است ادامه دارد و آقای خمینی بنیان‌ گذاشته است؟
 
باید بگویم که قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران دارای معایب بسیار زیادی است که یک دموکراسی واقعی با این قانون امکان‌پذیر نیست، اما در همین قانون ناقص هم اصولی به نفع ملت هست که متأسفانه این اصول هرگز اجرا نشده است. ازجمله آزادی اجتماعات، آزادی احزاب، آزادی راهپیمایی و تدریس زبان مادری اقوام. این‌ها هرگز اجرا نشد.
 
شما خبر تازه‌ای از وضعیت زندانیان سیاسی و حقوق بشر در ایران دارید؟ چون خبرهایی که می‌رسد مبنی بر اینکه در زندان‌های جمهوری اسلامی وضعیت بسیار ناگواری حاکم است.
 
متأسفانه همینطور است. وضعیت زندانیان سیاسی روز به روز بدتر می‌شود و زندگی را برای این‌ها سخت‌تر می‌کنند.
 
من می‌توانم بگویم که جمهوری اسلامی چون از خشم بین‌المللی می‌ترسد که یکبار دیگر فاجعه دهه‌ ۶۰ را در مورد زندانیان سیاسی اعمال کند، بنابراین روش دیگری را در پیش گرفته است. کاری می‌کند که این‌ها خودشان به‌تدریج در زندان به سوی مرگ بروند. به خاطر عدم امکانات، به خاطر این که هواخوری ندارند، به خاطر اینکه بهداشت و تغذیه مناسب ندارند و ما شاهد بوده‌ایم که تا به حال سه زندانی سیاسی در زندان بنا به دلایل یادشده فوت‌ کرده‌اند.
 
چشم‌انداز شما نسبت به آینده‌ حکومت اسلامی و از همه مهم‌تر نسبت به آینده‌ ایران و مردم ایران چیست؟
 
اگر بر همین روال که سالیان سال است جمهوری اسلامی ادامه دهد بازهم ادامه دهد، صبر مردم جایی به سر می‌آید و فاجعه‌ای که آقای خاتمی از آن صحبت کرده در حقیقت همین است که کاسه‌ صبر مردم دیگر دارد لبریز می‌شود. بنابراین بهتر است که تغییر روش دهند و وای به وقتی که کاسه‌ صبر مردم لبریز شود. ما نمونه‌اش را در سوریه دیدیم.