زاگرس هر روز شاهد آتش‌سوزی جنگل‌ها و مراتع است. مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان ایلام معتقد است قریب به اتفاق این آتشسوزیها عامل انسانی دارند. پیشتر نیز مدیرکل منابع طبیعی استان کهگیلوبه و بویراحمد عامل «انسان» را بزرگ‌ترین عامل آتش‌سوزی‌های زاگرس دانسته بود.
در دهه‌های اخیر یک ششم مساحت جنگل‌های زاگرس به دلایل گوناگون از بین رفته است. اکنون آتش‌سوزی‌های پیاپی هفته‌های اخیر این جنگل‌ها را بیش از پیش در معرض خطر قرار داده‌‌اند. گرمای هوا و بادهای شدید شرایط گسترش این آتشسوزیها را مساعدتر کرده‌اند.
به گزارش خبرگزاری دولتی کار ایران (ایلنا)، رضا احمدی، مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان ایلام، عامل انسانی را در قریب به اتفاق این آتشسوزیها دخیل دانسته و در عین حال گفته است وزش باد شدید در زاگرس موجب گسترش آتش می‌شود و صعب‌العبور بودن مناطق، خاموش کردن آتش را با مشکل مواجه می‌کند.
پیشتر نیز غلامحسین حکمتیان، مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان کهگیلویه و بویراحمد گفته بود بزرگ‌ترین عامل این آتشسوزیها «انسان» و سپس صاعقه است.
به گفته مدیرکل منابع طبیعی استان ایلام، عوامل طبیعی به سختی می‌توانند موجب آتش‌سوزی در زاگرس شوند زیرا «تقریبا شرایط ایجاد حریق به هیچ وجه در این منطقه وجود ندارد چرا که گونه‌های جنگلی و مرتعی جنبه اشتعال‌زایی ندارند.»
رضا احمدی گفته است که با این حال هر روز در مناطق جنگلی و کوهستانی زاگرس آتش‌سوزی‌های پراکنده‌ای رخ می‌دهد.
اما با وجود اینکه بیشتر آتشسوزیها عامل انسانی دارند، بسیاری از مردم محلی برای حفاظت از جنگل‌ها و مراتع با دستان خالی و امکانات کم به جنگ با آتش می‌روند و برای خاموش کردن آن تلاش می‌کنند.
در یکی از همین آتشسوزیها در سوم شهریور ۱۳۹۷ بود که شریف باجور، فعال مدنی و محیط زیست کرد و عضو هیأت مدیره انجمن سبز چیا همراه با امید کهنه‌پوشی، از اعضای انجمن سبز چیا و محمد پژوهی و رحمت حکیمی‌نیا، از جنگل‌بانان منطقه، حین تلاش برای مهار آتش‌سوزی در جنگل‌های روستای پیله و سلسی مریوان در استان کردستان جانشان را از دست دادند.
درست است که وزش باد و صعب‌العبور بودن مسیرها خاموش کردن حریق را با مشکل مواجه می‌کند، اما کمبود تجهیزات و نیروهای آموزش‌دیده نیز مبارزه با آتش را به کاری طاقت‌فرسا بدل کرده است.
یکی از نیروهای امدادرسان محلی در کهکیلویه و بویراحمد چندی پیش به خبرگزاری جمهوری اسلامی (ایرنا) گفته بود در حال حاضر مردم محلی با کمترین امکانات در حال تلاش برای کنترل شعله‌های آتش هستند. اما در صورت وجود بالگرد خسارت آتشسوزیها بسیار کمتر خواهد بود.
افزایش آتش‌سوزی با پایان جنگ
به گفته احمدی، بعد از «جنگ تحمیلی» دامنه آتشسوزیها در زاگرس بیشتر شده و علت آن افزایش تمایل مردم به تفریح است:
«گسترش آتش‌سوزی جنگل‌های زاگرس به‌خصوص در استان‌های مرزنشین بعد از جنگ تحمیلی گسترش بیشتری یافت چرا که در آن دوران مردم درگیر این موضوع بودند و تا چند سالی نیز مشغول بازسازی خرابی‌های جنگ شدند و تقریبا از اوایل دهه ۸۰ تمایل مردم به تفریح، شکار و کوهنوردی افزایش یافت که با سهل‌انگاری برخی افراد و روشن کردن آتش در طبیعت و خاموش نکردن آن، دامنه آتشسوزیها افزایش یافت.»
در برخی موارد نیز اختلافات قومی و قبیله‌ای موجب آتش‌سوزی جنگل‌ها و مراتع در زاگرس شده و می‌شود. احمدی تصریح کرده است که قانون ایران حقوق عرفی اقوام و قبایل بر مراتع و منابع ملی را پذیرفته است، اما گاه «افراد بر سر همین حقوق عرفی به تفاهم نمی‌رسند لذا تنها چیزی که به ذهن‌شان می‌رسد آتش زدن آن مرتع یا منطقه است.»
به گفته مدیرکل منابع طبیعی استان ایلام، خسارت عمدی یا سهوی به مراتع مستوجب تعقیب قانونی است، اما «خسارت‌های عمدی به مراتع و جنگل‌ها سه تا ۱۰ سال حبس دارد و فرد خاطی در صورت نابودی مراتع و جنگل‌ها باید خسارتش را جبران کند.»
مدیریت روز جنگل‌ها؛ چرا و چگونه؟
احمدی همچنین گفته است جنگل‌های زاگرس بحران سال‌های گذشته و خطر نابودی را به خاطر بارش‌های امسال از سر گذراندند:
«بسیار نگران بودیم که جنگل‌های زاگرس در حال نابودی هستند و تا ۲۰ سال آینده اثری از آنها باقی نخواهد ماند ولی این طور نیست و بارش‌های امسال واقعا این جنگل‌ها را از بحران جدی نجات داد.»
به همین خاطر، مدیرکل منابع طبیعی استان ایلام اکوسیستم‌های زاگرس را در حال حاضر زنده و پویا توصیف کرده است. با این حال به نظر می‌رسد این پویایی بسیار شکننده است و دولت باید راه‌حلی اساسی برای حفاظت و مدیریت منابع طبیعی بیندیشد.
احمدی گفته است که دولت قادر نخواهد بود به روش‌های سنتی جنگل را نگهداری کند:
«طرح‌های احیای جنگل با کاشتن گونه‌های گیاهی منطقه از جمله بلوط، بنه، زالزالک، چای، شیرخشت، آلبالو، بادام و ارژن موثر است. این اقدامات نیازمند به‌کارگیری دانش و تکنولوژی روز در مدیریت منابع است.»
احمدی در این رابطه به گزارش اخیر دانشمندان اقلیم اشاره کرد که جنگل‌کاری را راهی موثر در مبارزه با تغییرات اقلیمی دانستند:
«یکی از راه‌های مبارزه با تغییر اقلیم را دانشمندان در کره زمین ایجاد یک میلیارد هکتار جنگل اعلام کردند. یعنی توسعه پوشش گیاهی و جنگل‌کاری بایستی در دستور اول کار سازمان جنگل‌ها و وزارت جهاد کشاورزی قرار گیرد.»
جنگل‌های زاگرس در ۱۱ استان ایران واقع شده‌اند و ۴۰ درصد جنگل‌های ایران را تشکیل می‌دهند. خشکیدگی این جنگل‌ها از سال ۱۳۸۷ رو به شدت نهاد.
۴۰ درصد آب شیرین ایران نیز در محدوده زاگرس تشکیل می‌شود. تخریب جنگل‌ها موجب کاهش منابع آبی و بروز سیلاب نیز خواهد شد.