از زمانی که ایالات متحده آمریکا از افزایش نیروهای نظامی در خاورمیانه برای مقابله با «تهدید» ایران خبر داده، هنوز گزارش دقیقی از ماهیت این تهدید منتشر نشده است. گزارش‌های اختصاصی روزنامه‌ها و خبرگزاری‌ها گاه با گزارش‌های دیگر در تناقض‌اند، هرچند چیزهای مشترکی هم بین آنها به چشم می‌خورد. در این یادداشت به بخشی از این تناقض‌ها و اشتراک‌ها خواهیم پرداخت: «نمایشی‌بودن» اخطارهای ایالات متحده، هراس از حمله شبه‌نظامیان نیابتی جمهوری اسلامی به منافع آمریکا، و نقش اسرائیل.
“تهدید ایران” چه بود؟
خبرگزاری‌های متفاوتی اعلام کرده‌اند که موافقت پنتاگون با افزایش نیروهای آمریکایی در منطقه پس از آن رخ داد که اسنادی از تهدید ایران به دست آمد.
روایت‌ها از این سند متفاوت است. ابتدا شبکه خبری «سی ان ان» بود که هفته گذشته از انتقال موشک‌های ایرانی در قایق‌های کوچک خبر داد.[۱]
نیویورک‌تایمز ابتدا این سندها را مجموعه‌ای از تصویرها و پیام‌های شنودشده معرفی کرد که از نظر مقام‌های آمریکایی به این معنا بود: «ایران در حال افزایش آمادگی نیروهایش برای جنگ بود و آماده می‌شد تا به نیروهای آمریکایی در منطقه حمله کند».
این روزنامه چهارشنبه ۱۵ مه در آخرین گزارش خود در این‌باره نوشت که سه مقام آمریکایی دلیل اقدام‌های اخیر واشنگتن را تصویرهای به‌دست‌آمده از موشک‌هایی داخل قایق‌هایی کوچک در خلیج فارس دانسته‌اند: «موشک‌هایی کاملاً سوارشده و آماده» و نه قطعات موشکی.[۲]
واشنگتن‌پست نیز گزارش داده بود که تصویرها مربوط به عرشه یک قایق تک‌بادبانه معروف به «داو» یا «جهاز» می‌شدند که از انتقال موشک حکایت داشتند.
خبرگزاری «رویترز» همان زمان گزارش داد که آمریکا تحرکات جدید شبه‌نظامیان شیعه در عراق را رصد کرده است و مایک پومپئو وزیر خارجه آمریکا به همین خاطر به عراق سفر کرد[۳].
روزنامه بریتانیایی «گاردین» پنج‌شنبه ۱۶ مه در گزارشی اختصاصی و به نقل از منابع ناشناس این روایت را با اطلاعات بیشتر ارائه داد و نوشت که قاسم سلیمانی، فرمانده سپاه قدس از حشد الشعبی عراق خواسته برای جنگ نیابتی آماده باشند[۴].
آسوشیتدپرس نیز جمعه ۱۷ مه ماهیت «تهدید ایران» را به شبه‌نظامیان شیعه تحت حمایت این کشور مرتبط دانست و گزارش خود را با اشاره به سخنان سید حسن نصرالله، دبیرکل حزب‌الله لبنان آغاز کرد: «اگر آمریکا علیه ایران جنگ به راه اندازد، تنها با ایران مواجه نخواهد بود، زیرا سرنوشت منطقه ما به جمهوری اسلامی گره خورده است».[۵]
هیچ یک از این گمانه‌زنی‌ها درباره تهدید ایران کاملاً تأیید نشده‌اند.
آیا “تهدید ایران” واقعی بود؟
در اواخر آوریل (فروردین)، به نوشته نیویورک‌تایمز، یک تحلیل سازمان‌های اطلاعاتی آمریکا نشان داده بود جمهوری اسلامی در کوتاه‌مدت به دنبال تحریک و درگیری نیست.
کسی نمی‌داند که این تهدید فرضی جدید تا چه حد جدی بوده است. تهران تکذیب کرده است. منابع زیادی نیز تهدید را یا «اغراق‌شده» و حاصل مانورهای جان بولتون، مشاور عالی امنیت ملی تصویر کرده‌اند و یا واکنش تهران به خطری که به دلیل اقدام‌های تحریک‌آمیز آمریکا احساس کرده است.
- بیشتر بخوانید: آیا بولتون و ترامپ به مشکل برخورده‌اند؟
کریس گیکا، فرمانده ارشد بریتانیا دوشنبه ۱۳ مه در ائتلاف بین‌المللی علیه «دولت اسلامی» (داعش) گفته بود که نیروهای تحت حمایت جمهوری اسلامی همواره زیر نظر هستند و هیچ تهدید جدید خطرناکی از جانب‌شان رصد نشده است.[۲]
جرمی هانت، وزیر خارجه بریتانیا اما دو روز پیش پس از دیدار با همتای آمریکایی‌اش موضع دیگری گرفت و گفت که لندن در مورد تهدید تهران با واشنگتن هم‌نظر است.
پنتاگون تا کنون از انتشار مدارک و اسناد مربوط به این تهدید سر باز زده است. نیویورک‌تایمز در این‌باره می‌نویسد:
«اینکه دولت ترامپ چه‌اندازه باید از تصاویر به دست آمده نگران باشد، موضوع بحثی داغ و سخت در کاخ سفید، پنتاگون، سیا و متحدان آمریکایی است».
در واقع دو مقام اصلی، به گزارش رسانه‌های آمریکایی، بر این باورند که تصویرهای جدید نشانه بُعد دیگری از تهدید ایران هستند: مایک پومپئو و جان بولتون، دو موافق سرسخت افزایش فشارها بر رژیم ایران. (هرچند در گزارش اخیر «نشنال اینترست»، خبرهایی از «دعوای همیشگی» این دو بر سر سیاست بولتون در قبال ونزوئلا منتشر شد).
از همین رو خبرگزاری «آسوشیتدپرس» این تیتر را برای گزارش اخیر خود درباره تنش ایران و آمریکا برگزید: «ترامپ بیش از مشاوران ارشدش در قبال ایران محتاط است».
اما اتحادیه اروپا، عراقی‌ها، شماری از اعضای هر دو حزب جمهوری‌خواه و دموکرات در کنگره، و برخی مقام‌های ارشد داخل دولت ترامپ تفسیر دیگری از این اسناد دارند: حرکت‌های جمهوری اسلامی «دفاعی» هستند و در واکنش به تحریک آمریکا[۲].
گروه بین‌المللی بحران نیز در این‌باره نوشت: «این افزایش شدید تنش‌ها کاملاً قابل پیش‌بینی بود و اغلب آنها کاملاً به واسطه‌ی اقدامات تحریک‌آمیز ایالات متحده رخ داده است. ایران به دلیل تحریم‌های ایالات متحده هر روز کمتر از قبل چیزی برای از دست دادن دارد.»
به گزارش واشنگتن‌پست، یک مقام ارشد دولت آمریکا پنج‌شنبه به خبرنگاران گفته است که «چون در حال اعمال فشارهایی به لحاظ تاریخی بی‌سابقه علیه ایران هستیم، به نظرم می‌توانیم انتظار داشته باشیم که ایران تهدیدها به شدت‌دادن به رفتار بداندیشانه‌اش را افزایش دهد».[۶]
هشدارها درباره به‌وجود‌آمدن بحران کنونی ماه‌ها پیش از آن آغاز شده بود؛ به‌ویژه پس از آنکه جیمز متیس، وزیر دفاع پیشین رفت و جان بولتون نفوذ بیشتری یافت.
نیویورک‌تایمز از قول مقام‌های دولتی ناشناس نوشته بود که کارزار فشار حداکثری در یک‌سال گذشته برای واداشتن جمهوری اسلامی به واکنش و کشاندن‌اش به نزاع مسلحانه بوده است.
اما مهم‌ترین نقص روایت مقام‌های امنیتی واشنگتن از تهدید ایران، امتناع پنتاگون از انتشار عکس مربوط به آن است.
به گزارش نیویورک‌تایمز، دستگاه‌های امنیتی عکس یادشده را از رده‌بندی محرمانه خارج کرده‌اند اما وزارت دفاع مایل به انتشار آن نیست. چرا که به گفته دو مقام آمریکایی «عکس به خودی خود نمی‌تواند افکار عمومی آمریکا و قانونگذاران یا متحدان خارجی را نسبت به تهدید ایران قانع کند».
مقام‌های آمریکایی می‌گویند عکس‌های دیگری نیز دارند اما به دلایل امنیتی از انتشار آنها معذورند.
نقش اسرائیل
روزنامه نیویورک‌تایمز در گزارشی از نقش ویژه اسرائیل در افزایش تنش‌ها بین واشنگتن و تهران خبر دادهاست[۷].
به نوشته این روزنامه، اسرائیل اطلاعات مربوط به حملات بالقوه ایران علیه منافع آمریکا در منطقه را در اختیار واشنگتن قرار داده است.
در هفته‌های گذشته، دیدارهایی بین مقام‌های امنیتی اسرائیل و آمریکا برگزار شده است. مقام‌های اسرائیلی در تل‌آویو و واشنگتن به همتایان آمریکایی‌شان هشدار داده بودند که ایران یا شبه‌نظامیان نیابتی‌اش در حال برنامه‌ریزی برای حمله به اهداف آمریکایی در داخل عراق هستند. اسرائیل همچنین نسبت به حمله ایران علیه امارات متحده و عربستان سعودی هشدار داده بود.
بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل فوریه سال جاری در کنفرانس امنیتی ورشو ایده «جنگ» با ایران را بار دیگر مطرح کرد و مدعی شد که با برخی دیپلمات‌های عرب سنی درباره پیش‌برد «منافع مشترک جنگ با ایران» گفت‌و‌گو کرده است.
او ۲۰۱۰ نیز تهدید کرده بود که تأسیسات هسته‌ای ایران را بمباران خواهد کرد.
اما به گفته تحلیلگران و مقام‌های امنیتی پیشین اسرائیل، دولت این کشور تمایلی به بروز جنگ تمام‌عیار بین تهران و واشنگتن ندارد.
دلیل اصلی آن نیز زرادخانه موشکی حزب‌الله است که به گفته آنها ۱۳۰ هزار موشک را در خود جای داده است.
این تحلیلگران به نیویورک‌تایمز می‌گویند که هدف از فشار دائم بر جمهوری اسلامی، یا قانع‌کردن آن به یک توافق هسته‌ای سخت‌گیرانه‌تر است و یا واداشتن مردم به اعتراض و سرنگون‌کردن حکومت‌شان.
اما بسیاری نسبت به ساده‌بینانه‌بودن چنین طرحی هشدار داده‌اند. در میان آنها، هشدار گروه بین‌المللی بحران صورت‌بندی دقیقی دارد:
«شاید این اقدامات مقدمه‌ای برای مذاکره باشند. اما اگر این مانورها بازی سیاسی هستند، بازی خطرناکی‌اند: هر کدام از طرف‌ها می‌توانند نیت دیگری را سوء تعبیر کنند… افزایش تنش آسان به دست می‌اید؛ کاهش تنش اما روندی بسیار طولانی‌تر دارد.»
دیوید ایگناتیوس، روزنامه‌نگار کهنه‌کار واشنگتن‌پست نیز در مقاله‌ای با عنوان «برنامه ترامپ برای ایران چیست؟ هیچ‌کس نمی‌داند»، نسبت به تصور رئیس‌جمهوری آمریکا هشدار می‌دهد:
«ترامپ نسبت به جنگ در خاورمیانه آلرژی دارد … او فکر می‌کند که یک ایران ضعیف برای یک مگا‌ـ‌‌معامله جدید که گزینه‌های هسته‌ای و مداخلات منطقه‌ای‌اش را محدود کند، رایزنی خواهد کرد … خامنه‌ای شاید بمیرد یا سرنگون شود. اما حتی در این صورت شواهد اندکی در دست است که رژیمی انعطاف‌پذیرتر جای او را بگیرد ــ مگر اینکه آمریکا آماده جنگی ادامه‌دار برای رژیم‌چینج باشد. پس برنامه ترامپ چیست؟ همین بخش است که تحلیلگران در واشنگتن و خارج از آمریکا را گیج و مبهوت کرده است.»[۶]
منابع:
[۳] گزارش رادیوزمانه از رویترز
در همین زمینه:
- فشار واشنگتن بر بغداد برای کنترل هر چه بیشتر حشد الشعبی
- نیویورک تایمز: آمریکا آماده اعزام ۱۲۰ هزار سرباز به خاورمیانه است- ترامپ تکذیب کرد
- تخت روانچی: تهدیدها جنگ روانی است، زیر فشار گفت‌و‌گو نمی‌کنیم
- برنی سندرز: نه به جنگ با ایران!
چرامانع نجات مردم ایران ازدست دیکتاتوری آخوندهامی شویدتااین رژیم مانندلیبی موردحمله نظامی قرارنگیردمردم هیچ حرکتی نخواهندکرد.
ابوهندل / 19 May 2019