رهبران دینی ایران درحال افزایش نفوذ خود بر موسسات شیعه عراق هستند تا شاید بتوانند حوزه این نفوذ را به اکثریت شیعه عراق گسترش دهند. واشنگتن پست در گزارشی که اخیرا منتشر کرده، به اقدامات ایران در عراق به‌ویژه در شهر نجف پرداخته است.

روحانی عراقی ایستاده در برابر مقبره امام دوم شیعیان در نجف

این تلاش بیش از همه‌ جا در شهر شیعه‌نشین نجف مشهود است. در این شهر ایران، مدرسه و خیریه ایجاد کرده، مسجد ساخته و ضمن تربیت و آموزش روحانی‌ها قصد دارد تا روحانی‌های محلی را که عمدتاً مستقل هستند، تضعیف کند.

روحانی‌های مرتبط با ایران روایت دولتی جمهوری اسلامی از شیعه را در حوزه‌های دینی تبلیغ می‌کنند و سعی دارند تا مرجع عراقی مورد نظر خودشان را بر سر کار آورند.

در شهر نجف هنوز پوسترهایی با تصویر محمد هاشمی شاهرودی، رئیس سابق قوه قضاییه و رئیس سابق مجمع تشخیص مصلحت ایران که سال پیش درگذشت، بر دیوارهای شهر نجف به چشم می‌خورد.

غالب الشابندر، تحلیلگر عراقی و سیاستمدار سابق اسلام‌گرا به واشنگتن پست می‌گوید: «ایران می خواهد نجف بدزدد و از آن خودش کند. ایران مرجع خودش را در عراق می‌خواهد تا بتواند اقدامات‌اش را کنترل کند.»

اما پیش بردن حکومت روحانیون در نجف با مقاومت‌هایی روبرو شده، روحانیون برجسته شهر را آزرده ساخته و ممکن است در نهایت آتش مقاومت‌هایی را در میان شیعیان عراقی شعله‌ور کند.

واشنگتن پست می‌نویسد که بسیاری از عراقی‌ها در حال حاضر از دخالت بیش از اندازه ایران در عراق خسته شده اند.

ابتکار ایران برای گسترش نفوذ دینی با تلاش‌های روز افزون برای پیش بردن قدرت اقتصادی، نظامی و سیاسی در عراق همراه شده و این در حالی است که تهران و واشنگتن برای نفوذ رقابت می‌کنند.

ایران به‌ویژه و پس از آن‌که گروه‌های شبه‌نظامی مورد حمایت تهران نقش عمده ای در شکست گروه دولت اسلامی (داعش) برعهده گرفتند، قدرتمند شده است.

گروه دولت اسلامی بخش وسیعی از شمال عراق را اشغال کرده بود و نیروهای نیابتی ایران توانستند کنترل این پهنه از خاک عراق را در دست بگیرند.

متحدان ایران، ازجمله شبه نظامیان سابق نقش موثری در پارلمان عراقی دارند. مقام‌های ایرانی به طور مرتب در اختلاف‌ها و نزاع‌های میان گروه‌های سیاسی و نظامی میانجی‌گری می‌کنند.

ایران در عراق چه هزینه‌هایی می‌کند؟

بازار بسیاری از رسانه‌های محلی بر سخاوت ایرانی‌ها متکی است. کالاهای واردات از ایران ــ از لوازم آرایشی گرفته تا تخم مرغ و فولاد ــ به سوی بازارهای محلی عراق سرازیر است و انرژی ایران شهرهای عراقی را روشن نگه می‌دارد. در نجف تقریبا محال است که بتوانید حضور ایران را نادیده بگیرید.

صدها هزار ایرانی هرسال برای زیارت به نجف سفر می‌کنند. ایران کارگزار و تامین کننده مالی پروژه بلند پروازانه توسعه حرم امام دوم شیعیان در نجف است. این پروژه شامل ساخت یک موزه، کتابخانه و سالن مطالعه برای طلبه‌ها است.

قرارگاه سازندگی خاتم الانبیا، که یک شرکت مهندسی زیر مجموعه سپاه پاسداران انقلاب اسلامی است در پروژه‌های متعددی درعراق دست دارد.

جهانگردان ایرانی مبالغ کلانی در بازارهای نجف خرج می کنند و تابلوهای روی مغازه ها و رستوران ها اغلب به فارسی است، قفسه کتاب فروشی های محلی از کتابهای دینی ایرانی و رساله پر شده است.

ایران به پرداخت هزینه تسهیلاتی از جمله درمانگاه‌ها کمک می‌کند. بیمارستان امام علی نجف یکی از این مراکز درمانی است. حتی قرارداد جمع آوری زباله هم با یک شرکت ایرانی بسته شده است.

در همین حال ایران حتی به طلبه‌ها از طریق دفاتر روحانیون ایرانی مستمری می پردازد و در مواردی هم از این ارتباط ها برای استخدام جنگجو برای شبه نظامیان طرفدار ایران استفاده می‌کند.

آیا ایران به دنبال جایگزین‌کردن سیستانی است؟

با این وجود از ایرانی‌ها در همه جای نجف استقبال نمی‌شود. برخی نگرانند که ایران در تلاش برای جایگزین کردن گزینه خود به عنوان مرجع تقلید بعدی درعراق باشد.

اعتراضات در شهر شیعه‌نشین بصره، هفتم سپتامبر ـ منبع: AFP

علی سیستانی، مرجع تقلید شیعیان، ۸۸ سال دارد ودر ایران متولد شده اما با نظریه شیعه ولایت فقیه مخالف است و بیشتر برای روحانیون نقش مشاوره قائل است.

سیستانی در نجف و دیگر نقاط بسیار با نفوذ است، اما سالخورده شده و معلوم نیست پس از او چه خواهد شد.  ایران در تلاش برای نفوذ در میان روحانیون ارشد نجف است و چنانچه تحلیلگران عراقی می‌گویند، کسی خارج از نجف نمی تواند بر نجف حکومت کند.

اقدامات آشکار ایران برای کنترل سمت و سوی دستگاه مذهبی ممکن است خشم عراقی‌ها را برانگیزد. طرفداران سیستانی هشدار داده اند که اگر جانشین او یک روحانی طرفدار ایران باشد، ممکن است به تضعیف استقلال نظام سلسله مراتبی دینی عراق منجر شده و تعادل شکننده نیروهای نظامی و سیاسی عراق را بر هم زند.

شیخ خالد البغدادی، روحانی ساکن نجف و از نزدیکان سیستانی می‌گوید: «سیستانی نقش عمده ای در صلح و ارتقای امنیت و ثبات عراق دارد و این از ابتدا هدف او بوده است.»

گزارش واشنگتن‌پست با قهقهه‌های البغدادی درباره قدرت ایران در عراق تمام می‌شود: «وقتی از بغدادی در مورد تلاشهای ایران برای تبلیغ متحدان خود در نجف سوال شد او شکمش را گرفت و خندید و گفت:” آنها در این جا اختیاری ندارند.  هیچ کس نمی تواند خواست آنها را به ما تحمیل کند.”»

در همین زمینه:

روش‌های «جنگ سیاسی» جمهوری اسلامی: شبه‌نظامیان نیابتی، دیپلماسی دینی، فشار اقتصادی