واژه‌های پناهندگی (پناهجویی/مهاجرت) تا آنجا که در تعاریف دانشنامه‌ای آمده است یعنی پناه بردن و از خطری به سرزمین دیگری گریختن یا در جست‌و‌جوی زندگی بهتر، زادگاه خود را ترک کردن. با توجه به همین تعاریف و همین‌طور با توجه به شرایط فعلی حاکم بر جهان، به سادگی می‌توان نتیجه گرفت که یک انسان پناهنده (پناهجو) تا چه میزان می‌تواند متحمل بی‌حقوقی و ستم مضاعف شود.
روایت زندگی پناهجویان در ترکیه، از اسف‌بارترین گزارش‌هایی‌ست که می‌تواند در یک رسانه منتشر شود.
این گزارش اما قصد ندارد سطح فلاکت و بی‌پناهی پناهجویان در ترکیه را با وضعیت پناهندگان در دیگر کشورها مقایسه کند، بلکه تنها می‌خواهد اوضاع اسف‌بار پناهجویان در حدود و جغرافیای کشور ترکیه را انعکاس دهد با این امید که بتواند التفات نهادهای بین‌المللی و مدافعان حقوق بشر را کسب کند.
پیش از هر چیز شاید لازم باشد روایت و شرحی اجمالی از اوضاع دو کمپ پناهجویی در ترکیه به دست داد: کمپ‌هایی که سازمان ملل و دیگر ارگان‌های بین‌المللی مستقر در ترکیه کاملا از وجود آنها باخبرند.
- کمپ یوزگات: این کمپ امنیتی یا شاید بتوان گفت زندان یوزگات در حوالی آنکارا، تمامی شاخصه‌های یک زندان را داراست و تنها تفاوتش با زندان این است که در ساعاتی مشخص ساکنان کمپ می‌توانند از کمپ خارج شوند.
این کمپ پناهجویی که مختص زنان نیز هست، از حداقل امکانات بهداشتی و تغذیه‌ای برخوردار است و حتی گزارش‌هایی مبنی بر تن‌فروشی زنان برای تامین مخارج و مایحتاج ضروری در این کمپ منتشر شده است.
- کمپ کوروباش (حوالی وان): در آمار رسمی ظرفیت این کمپ ۷۵۰ نفر اعلام شده در حالی که بعضی روزها بیش از دو هزار و ۵۰۰ پناهجو از ملل مختلف در این کمپ تحت نظر پلیس قرار می‌گیرند.
تمام قوانینی که در مورد یک فرد بازداشتی (مجرم) وجود دارد، در مورد پناهجویان ساکن در این کمپ به اجرا گذاشته می‌شود. حتی در بدو ورود کفش‌ها و کمربند پناهجو به وسیله پلیس ترکیه ضبط می‌شود و افراد تا پایان رسیدگی به پرونده خود، بدون مرخصی مجبور هستند در این کمپ بمانند (روند رسیدگی به پرونده پناهجویان ساکن در این کمپ گاهی تا ماه‌ها طول می‌کشد).
آب کمپ از چاه یا تانکر تامین می‌شود که آن هم به صورت یک روز در میان قطع است. در اتاق‌های کوچک با ظرفیت چهار نفر گاهی بیش از ۱۲ نفر نیز نگهداری می‌شوند.
وضعیت پزشکی و بهداشتی در کمپ کوروباش همچون دیگر کمپ‌های مستقر در ترکیه شدیدا اسف‌بار است و بعضا حداقل امکانات درمانی نیز برای پناهجویان موجود نیست.
این خلاصه وضعیت مختصر از این دو کمپ، تنها نمونه‌ای از کمپ‌های پناهجویی در ترکیه است و طبیعتا همه جمعیت چند میلیونی پناهجویان در ترکیه در این کمپ‌ها ساکن نیستند.
عده زیادی از پناهجویان در شهرهای مختلف ترکیه پس از نام‌نویسی در اداره مهاجرت به حال خود رها می‌شوند.
روند نام‌نویسی و دریافت کارت شناسایی این پناهجویان بدین صورت است که پس از مراجعه پناهجو به یکی از دفاتر اداره مهاجرت در ترکیه، صرفا اسم و مشخصات و دلیل درخواست پناهندگی به صورت کاملا فرمالیته و در عرض ۱۰ الی ۱۵ دقیقه پرسیده و ثبت می‌شود.
سپس بدون ذره‌ای راهنمایی یا حمایتی دیگر، از پناهجو خواسته می‌شود چندین ماه بعد (در بعضی موارد تا یک سال بعد) برای دریافت کارت شناسایی مراجعه کند.
از سوی دیگر نهادهای پشتیبانی مالی و حقوقی از پناهجویان در ترکیه به صورت مشخص وجود ندارند و تنها یک دفتر از طرف اداره مهاجرت، خدمات مشاوره‌ای ارائه می‌دهد که آن هم فقط سه یا چهار روز در طول هفته مشغول به کار است.
در مدتی که پناهجو کارت شناسایی دریافت نکرده است، او به صورت یک فرد کاملا بی‌هویت بوده و به خدمات ارزان پزشکی و دیگر خدمات اجتماعی همچون داشتن حساب بانکی، خریدن سیم کارت و … دسترسی ندارد.
همچنین به علت نداشتن کارت شناسایی رسمی، پناهجویان قادر به اجاره یک سرپناه نبوده و مجبور هستند در پانسیون‌های غیررسمی و خانه‌های گروهی زندگی کنند که این مکان‌ها از لحاظ بهداشتی، تغذیه‌ای و امنیتی شرایط قابل قبولی ندارند.
در قوانین کشور ترکیه به فرد پناهجو مجوز کار داده نمی‌شود و این بدین معنی‌ست که پناهجویان مجبورند به کارهای سیاه روی بیاورند و همین مساله دست کارفرمایان را برای سوء استفاده‌های متعدد از جمله نپرداختن حق بیمه، نپرداختن کف دستمزد کارگری، به موقع نپرداختن دستمزدها و در مواردی بالا کشیدن حقوق هفتگی و ماهانه پناهجویان، باز می‌گذارد.
با توجه به روندی که در قوانین مهاجرتی ترکیه پیش‌بینی شده است و همین‌طور پس از تعطیل شدن کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل در این کشور و سپرده شدن امور به اداره مهاجرت ترکیه و نابلدی و بی‌تجربگی کارمندان اداره مهاجرت برای رسیدگی به پرونده‌ها، انتظار می‌رود وضعیت پناهجویان در ماه‌های آینده به مراتب بدتر از گذشته نیز بشود.
- در همین زمینه
وحشتناک تر از همه اینکه ترکیه پس از جنگ داخلی سال 2015 چندین محله و شهر کردنشین را با خاک یکسان کرد. اکنون با هدف تغییر بافت قومی این شهرها میکوشد تا پناهنگانی را که عمدتاً از افغانستان یا کشورهای ترک زبان آسیای میانه به ترکیه می آیند رد آنجا اسکان داده و هم در برابر مبارزات مسلحانۀ پ.ک.ک برای خود سپر انسانی بسازد و هم بافت قومی کوردستان را تغییر بدهد. به افغانستانی های از همه جا بی خبر گفته شده که کشور دوست و برادر مسلمان تورکیه، چند شهر خود را به خاطر شما خالی کرده تا بتوانید در ترکیه اقامت بگیرید!! اگر در تهران گذرتان به سفارت ترکیه بیفتد خواهید دید که به ویژه از تابستان پارسال حضور پناهندگان افغانستانی حاشر در ایران به مسئله ای عادی تبدیل شده، به ویژه پس از بحران اقتصادی و ابرتورم جمهوری اسلامی و تشدید تحریم ها، افغانستانی های زیاید خواهان رفتن از ایران و مهاجرت به ترکیه شده اند.
کارو / 29 April 2019