پس از گذشت تنها یک روز از انتشار ویدئویی که در آن یک پدر و مادر افغانستانی ساکن ایران از خودکشی فرزند ۱۲ ساله خود به دلیل فشار ناشی از تجاوز به او خبر می‌دهند؛ سفارت افغانستان در ایران با تایید تلویحی وقوع این اتفاق، خبر از پیگیری ماجرا داده است.
به گزارش خبرگزاری صدای افغان (آوا)، مسئولان سفارت افغانستان در تهران روز گذشته (سه‌شنبه ۱۳ فروردین ماه)، با انتقاد از عدم اطلاع‌رسانی زودتر به این سفارتخانه به این رسانه گفته‌اند «هیاتی برای ابراز همدردی و عرض تسلیت و همچنین اعلام حمایت از خانواده این نوجوان» به کاشان، محل زندگی این خانواده خواهند فرستاد.
خانواده رضایی، از مهاجران افغانستانی ساکن کاشان در ایران، می‌گویند علت خودکشی حامد، نوجوان ۱۲ ساله آنان در روز ۱۱ اسفند ماه سال گذشته، «ناراحتی از تجاوز و دست‌درازی جنسی» بوده است.
به گفته آنان، این نوجوان پس از آنکه از سوی فردی مورد تجاوز جنسی قرار می‌گیرد، خود را در زیرزمین خانه‌شان حلق‌آویز می‌کند.
بنا بر اظهارات خانواده این نوجوان، او پیش از خودکشی، دوستان خود را نیز از قصدش برای این کار با خبر کرده بوده.
سارا احمدی، یکی از بستگان خانواده رضایی در گفت‌و‌گو با زمانه در این باره می‌گوید:
«حامد با اعتراف به اینکه مورد تجاوز جنسی قرار گرفته، به دو نفر از دوستان خود گفته بود نمی‌تواند این موضوع [تجاوز جنسی] را تحمل کند و خود را خواهد کشت.»
این خویشاوند نزدیک خانواده رضایی همچنین می‌گوید با وجود اظهار شکایت نزد پلیس و دستگاه قضایی ایران و تشکیل پرونده در این زمینه، متهم این پرونده پس از گذشت بیش از یک ماه از این حادثه هنوز دستگیر نشده است. به گفته او دستگاه قضایی با وجود شواهدی دال بر وقوع آزار و اذیت جنسی، پرونده را مختومه اعلام کرده است.
در ویدئویی هم که از پدر و مادر این نوجوان در فضای مجازی و در حال شرح ماجرا منتشر شده، پدر از عدم رسیدگی به شکایتش از سوی قوه قضاییه ایران انتقاد می‌کند.
به گفته سارا احمدی اما هدف خانواده رضایی از رسانه‌ای کردن این موضوع «تلاش برای دادخواهی» است:
«پس از مختومه شدن پرونده از سوی دادگاه و عدم رسیدگی به شکایت ما و بازداشت نشدن فرد مرتکب، ما تصمیم گرفتیم برای دادخواهی موضوع را رسانه‌ای کنیم، تا شاید رسانه‌ها بتوانند کاری بکنند.»
در عین حال با وجود انتشار این خبر و تایید ضمنی آن از سوی سفارت افغانستان در ایران، هنوز مقامات پلیس یا دستگاه قضایی در ایران واکنشی به آن نشان نداده‌اند.
ماجرا چه بوده است؟
سارا احمدی در شرح ماجرای رخ داده برای حامد رضایی به زمانه می‌گوید:
«۱۱ اسفند سال پیش پسر خاله من با دو دوست دیگرش در محلی که همیشه برای بازی به آنجا می‌روند، مشغول بازی می‌شوند که فردی با موتور سیکلت سراغ آنها می‌آید و پس از اینکه گوشی‌های تلفن همراه آنان را به زور می‌گیرد، چاقویی زیر گلوی حامد می‌گذارد و با تهدید، او را با خود می‌برد.»
به گفته این خویشاوند خانواده رضایی، نوجوان ۱۲ ساله مدتی پس از بازگشت، شروع به گریه و زدن بر سر و صورت خود کرده و به دوستانش می‌گوید که از سوی آن فرد مورد «تجاوز و دست‌درازی جنسی» قرار گرفته است.
سارا احمدی می‌گوید به شهادت دوستان حامد، او خود گفته است «به دلیل اینکه نمی‌خواهد آبروی چندین و چند ساله پدرش برود -چرا که پدرش مداح است- نمی‌تواند حادثه پیش آمده [تجاوز جنسی] را تحمل کند و در نتیجه خود را خواهد کشت.»
به گفته او، این نوجوان ۱۲ ساله پس از آن به خانه مراجعه کرده و در زیرزمین خانه حرف خود را عملی می‌کند:
«در حدود ساعت ۱۰:۳۰ شب وقتی پدر و مادر حامد می‌بینند از او خبری نشده، در حالی که دنبال او می‌گشته‌اند به زیرزمین خانه می‌روند و با جسد حامد که خود را دار زده بوده، روبه‌رو می‌شوند.»
۳۲ روز گذشت، متهم احضار نشد
با وجود گذشت بیش از یک ماه از وقوع این حادثه و تشکیل پرونده از سوی دادگستری کاشان در این زمینه، بنا به گفته خانواده رضایی، فرد مظنون به ارتکاب این جرم هنوز از سوی پلیس بازداشت نشده است:
«ما همان فردای روز حادثه همراه دوستان حامد که شاهد ماجرا بودند به دادگاه رفتیم و شکایت کردیم. دو دوست حامد هم شهادت دادند که فرد مورد نظر به زور و تهدید حامد را همراه خود برده و حامد پس از بازگشت به آنها گفته که مورد دست‌درازی جنسی قرار گرفته، اما هنوز با اینکه ۳۲ روز گذشته، پلیس حتی آن فرد را احضار و بازجویی هم نکرده است.»
بر اساس گفته‌های سارا احمدی، با اینکه دوستان حامد فرد مظنون را می‌شناسند و شهادت داده‌اند که او چه کسی بوده و محل زندگی او نیز مشخص است، پلیس هنوز او را دستگیر نکرده است.
در ایران اگرچه بر اساس قوانین موضوعه، صرف شکایت از افراد سبب دستگیری یا بازداشت آنها از سوی پلیس نمی‌شود، اما در موارد وقوع جرایم خشن (مانند تجاوز جنسی)، بر اساس قانون آیین دادرسی کیفری، دادسرا موظف به احضار متشاکی است؛ به ویژه اینکه شهودی بر وقوع جرم از سوی متشاکی شهادت داده باشند.
آیا پرونده بسته شده است؟
بر اساس آن‌چه درباره این پرونده از سوی خانواده و نزدیکان حامد رضایی مطرح شده است، پزشکی قانونی واقع شدن دخول را رد اما وقوع ارتباط جنسی را تایید کرده است.
سارا احمدی در این باره به زمانه می‌گوید:
«در گزارش پزشکی قانونی نوشته شده دخولی صورت نگرفته و به همین ادعای تجاوز رد شده اما تایید شده که آثار آزار و اذیت و رابطه جنسی بر روی لباس زیر حامد بوده است.»
به گفته او، پیش از این از طرف دادگاه به آنها گفته شده بوده این آثار و شواهد برای انجام آزمایش دی‌ان‌ای به تهران فرستاده خواهد شد و نتایج آن تا سه ماه آینده مشخص می‌شود، اما:
«علی رغم وجود این شواهد و با وجودی که هنوز جواب آزمایش مشخص نشده، در مراجعه‌ای که هفته گذشته برای پیگیری پرونده به دادگاه داشتیم به ما گفتند پرونده مختومه شده است.»
امیدی که ناامید شد …
اما موضوعی که درباره این ماجرا می‌تواند مورد توجه و نظر باشد این است که علت رسانه‌ای نشدن این موضوع در طول یک ماه گذشته چه بوده است؟
سارا احمدی در پاسخ به این سوال می‌گوید:
«قول‌های فراوان مسئولان پلیس و دستگاه قضایی ایران برای پیگیری این موضوع باعث شد ما در یک ماه گذشته این موضوع را با رسانه‌ها مطرح نکنیم. پس از آنکه ما به دادگاه مراجعه کرده و شکایت کردیم، آنها در ابتدا خیلی قول همکاری دادند و گفتند به سرعت ماجرا را پیگیری می‌کنند؛ به همین دلیل ما هم دلمان گرم شد و خبری از این ماجرا به کسی ندادیم. حتی ما سفارت افغانستان را هم در جریان این موضوع قرار ندادیم.»
به گفته این خویشاوند خانواده رضایی، پس از آنکه آنها هفته گذشته به دادگاه مراجعه کردند و متوجه شدند دادگاه پرونده را مختومه اعلام کرده، تصمیم گرفته‌اند موضوع را رسانه‌ای کنند.
سفارت افغانستان نیز روز سه‌شنبه ۱۳ فروردین با انتقاد از در جریان قرار نگرفتن در مورد این حادثه، به خبرگزاری صدای افغان (آوا) گفت این سفارتخانه تا پیش از این از این حادثه اطلاعی نداشته و تنها از طریق اعضای خانواده قربانی بوده که از ماجرا مطلع شده است.
کارزار دادخواهی برای حامد رضایی
همزمان با انتشار ویدئوی صحبت‌های پدر و مادر حامد رضایی و تاکید آنها بر عدم رسیدگی دستگاه قضایی ایران به شکایت مطرح شده از سوی آنها، کارزاری با نام «کمپین دادخواهی برای حامد رضایی» از سوی تعدادی از فعالان مدنی افغانستان در شبکه‌های مجازی تشکیل شده است.
نجفعلی فولادوند، فعال مدنی افغانستانی ساکن ترکیه، هدف تشکیل این کمپین مجازی را «تلاش برای جلب نظر افکار عمومی در ایران به منظور حمایت از دادخواهی خانواده رضایی» می‌داند و در این باره به زمانه می‌گوید:
«با توجه به اینکه دستگاه قضایی ایران نسبت به حقوق مهاجران افغان، به ویژه در زمینه حقوق آنها برای دادخواهی بی‌توجهی می‌کند، این کمپین سبب اطلاع‌رسانی این حادثه شده و می‌تواند باعث حمایت مردم از دادخواهی خانواده حامد رضایی شود.»
به گفته این فعال مدنی، این کمپین‌ها در موارد مشابه، مثلا در مورد ستایش قریشی نیز جواب داده‌اند و موثر واقع شده‌اند و امیدواریم که در این مورد نیز مفید باشند.
ستایش قریشی دختر شش‌ساله افغان‌تبار ساکن ورامین بود که از سوی پسر ۱۷ساله همسایه ربوده شد، به قتل رسید و پیکرش با اسید سوزانده شد. قتل او بازتابی گسترده در شبکه‌های اجتماعی و در میان کاربران ایرانی و افغانستانی داشت و قاتلش، گرچه خود یک کودک بود، با وجود اعتراض نهادهای حقوق بشری، به قصاص محکوم و اعدام شد.
فریبا قلی‌‌زاده، روزنامه‌نگار افغانستانی ساکن ایران اما با اشاره به کم‌کاری پلیس و دستگاه قضایی در رسیدگی به حقوق افغانستانی‌های ساکن ایران، به نقش شبکه‌های اجتماعی در دادخواهی و رسیدن به عدالت اشاره می‌کند و به زمانه می‌گوید:
«برای سال‌ها متاسفانه پلیس و دستگاه قضایی ایران با اتباع خارجی ساکن این کشور به ویژه مهاجران افغان، رفتار مناسبی نداشته و زمانی که اتفاقی برای این مهاجران می‌افتد، خیلی از سوی پلیس و دستگاه قضایی ایران پیگیری نمی‌شود.»
به گفته این روزنامه‌نگار، گسترش شبکه‌های اجتماعی و افزایش قدرت فضای مجازی در سال‌های اخیر اما باعث شده است توجه بیشتری از سوی مقامات قضایی به مشکلات و شکایت‌های مهاجران افغان صورت بگیرد.»
از این رو به اعتقاد این روزنامه‌نگار امروزه قدرت شبکه‌های اجتماعی در فضای مجازی به عامل مهمی برای دادخواهی در چنین موقعیت‌هایی تبدیل شده است.