پانته‌آ بهرامی ـ جنبش دانشجویی هزینه زیادی برای خواست‌های خود پرداخته است. «محرومیت از تحصیل» و «وجود شمار زیادی از دانشجویان در زندان»، تنها بخشی از هزینه‌هایی است که این جنبش برای خواست‌های خود پرداخته است.
کاوه رضایی یکی از فعالان جنبش دانشجویی است که در حال حاضر در زندان به سر می‌برد. وی که دانشجوی برق دانشگاه همدان بود، برای گذراندن دوران محکومیت ۱۸ ماهه خود، نه به زندان و بند زندانیان سیاسی، بلکه به ندامتگاه مرکزی کرج که زندانی غیر سیاسی است، منتقل شده است. در این زمینه با پویان مکاری، عضو «جمعیت مبارزه با تبعیض تحصیلی» گفت‌وگو کرده‌ایم.
پویان مکاری – کاوه رضایی، فعال دانشجویی و عضو «جمعیت مبارزه با تبعیض تحصیلی»، بیستم اردیبهشت ماه امسال برای اجرای حکمش، خود را به دادسرای هشتگرد معرفی کرد. ایشان به اتهام «اقدام علیه امنیت ملی، تبلیغ علیه نظام و توهین به بنیانگذار جمهوری اسلامی» به یک سال و نیم حبس تعزیری محکوم شده بود.
روزی که کاوه رضایی بر اساس احضاریه‌ای که دریافت کرده بود خود را برای انتقال به زندان، به دادسرا معرفی کرد، بر اساس برداشت وکیل و خانواده ایشان، انتظار می‌رفت که به زندان رجایی‌شهر کرج منتقل بشود، ولی به ندامتگاه مرکزی کرج منتقل شد.
دلیلی که برای این انتقال ذکر شد، این بود که چون ایشان ساکن حومه کرج هستند، باید به این زندان منتقل شوند. در صورتی که این زندان، بندی برای زندانیان سیاسی ندارد و زندانی سیاسی دیگری در آنجا نگهداری نمی‌شود و به صورت معمول زندانیان سیاسی استان البرز به زندان رجایی‌شهر منتقل می‌شوند.
کاوه رضایی که دانشجوی دانشگاه همدان و سخنگوی انجمن اسلامی جهاد دانشگاهی همدان بود، قبل از انتخابات سال ۸۸، بر اساس شکایتی که وزارت اطلاعات از ایشان، به خاطر فعالیت‌های وی در دانشگاه همدان کرده بود، بازداشت شد و به مدت ۹ روز در بند وزارت اطلاعات در شهر همدان زندانی بود و بعد به خاطر فعالیت‌های دانشجویی‌اش به یک سال و نیم حبس تعزیری محکوم شد. البته کاوه رضایی غیر از این فعالیت‌ها، فعالیت‌هایی هم در پیوند با حقوق زنان در «کمپین یک میلیون امضا» داشت.
معرفی زندانی توسط خودش
بسیاری از زندانیان با قید وثیقه آزاد می‌شوند و پس از گرفتن حکم، باید خود را برای گذراندن محکومیت معرفی کنند. فرد محکوم می‌تواند خود را معرفی نکند، ولی معمولاً عمل معرفی توسط خود فرد صورت می‌گیرد.
مسئولان زندان تلاش دارند زندانیان سیاسی نزدیک به هم نباشند و باهم در یک بند به سر نبرند. چون امکان دارد زندانیان سیاسی حرکت‌های هماهنگی انجام بدهند و با دادن بیانیه و حرکت‌های اعتراضی دیگر، نسبت به وضعیت خودشان یا حتی وضعیت موجود جامعه واکنش نشان بدهند.
پویان مکاری می‌گوید: «معمولاً بعد از اینکه یک فعال مدنی بازداشت می‌شود، بعد از مدتی برای او درخواست وثیقه می‌شود تا با قید آن آزاد شود و چون زندانی به قید وثیقه آزاد شده است، مراحل برگزاری دادگاهش طی می‌شود. وقتی دادگاه حکم را اعلام می‌کند و قطعی می‌شود، او را برای اجرای حکم می‌خواهند. فعال مدنی اگر خود را معرفی نکند، مورد پیگرد قانونی قرار می‌گیرد و وثیقه‌ای هم که برای آزادی او گذاشته شده است، ضبط می‌شود. آقای کاوه رضایی هم به خاطر اینکه به قانون احترام بگذارد و هم به خاطر وثیقه‌ای که داشت، مجبور بود خود را برای اجرای حکم معرفی کند.
البته در ارتباط با این زندانی، چند نکته اتفاق افتاده است: اول اینکه او را همراه با زندانیان عادی و با دستبند به ندامتگاه مرکزی کرج منتقل کرده‌اند. از سوی دیگر، او را ۹ روز در قرنطینه نگهداشتند و بعد از آن به بند معتادان جوان انتقال دادند. الان هم وضعیت روحی و جسمی ایشان اصلاً مناسب نیست.»
انتقال زندانیان سیاسی به بند عادی
انتقال زندانیان سیاسی به زندان عادی، تجربه جدیدی برای حکومت ایران نیست. این تجربه در زندان زمان شاه نیز وجود داشت و جمهوری اسلامی هم از آن غافل نماند.
در اواخر دهه شصت خورشیدی، حکومت زندانیان سیاسی را در برخی از بند‌ها، با زندانیان عادی نگه می‌داشت. البته گاهی، از آنجا که زندانیان سیاسی روی زندانیان عادی کار سیاسی- فرهنگی می‌کردند، این ترفند حکومت به ضد خود تبدیل می‌شد، ولی در مواقعی نیز زندانیان سیاسی به این حرکت حکومت اعتراض می‌کردند.
پویان مکاری درباره علت انتقال کاوه رضایی به ندامتگاه مرکزی کرج که محل نگهداری زندانیان عادی است می‌گوید: «چند دلیل برای انجام این کار وجود دارد. دلیل اول این است که مسئولان زندان تلاش دارند زندانیان سیاسی نزدیک به هم نباشند و باهم در یک بند به سر نبرند. چون امکان دارد زندانیان سیاسی حرکت‌های هماهنگی انجام بدهند و با دادن بیانیه و حرکت‌های اعتراضی دیگر، نسبت به وضعیت خودشان یا حتی وضعیت موجود جامعه واکنش نشان بدهند.
دلیل دیگر این کار، آزار و اذیت زندانی سیاسی است. یعنی قرار است که زندانی سیاسی آنقدر آزار ببیند تا شکسته بشود. به همین دلیل، گاه او را به بند زندانیان معمولی منتقل می‌کنند که صددرصد سطح فرهنگ و نوع برخورد‌ها در آنجا متفاوت است و از سوی مسئولان زندان هم سعی می‌شود زندانی سیاسی در این حالت اذیت بشود. علت بعدی هم این است که می‌خواهند نشان بدهند اگر بخواهیم عملی را انجام بدهیم، به راحتی انجام می‌دهیم و زیاد هم موارد قانونی برایمان مهم نیست.
نمونه دیگری که در ماه قبل داشتیم، مربوط به ایقان شهیدی، فعال حق تحصیل بهایی بود که در روز بیستم فروردین ماه، بر اساس احضاریه رسمی، برای اجرای پنج سال حکم، خود را به دادسرای زندان اوین معرفی کرده بود. او قاعدتاً باید به بند ۳۵۰ اوین منتقل می‌شد، اما او را به زندان رجایی‌شهر منتقل کردند. در صورتی که این حرکت تبعید محسوب می‌شود و در حکم ایشان زندان در تبعید نبود. این عمل سابقه داشته و بار‌ها و بار‌ها در مورد فعالان مدنی انجام شده است.
اولین بازداشت ایقان شهیدی در تاریخ ۱۱ اسفند ۱۳۸۸، همراه با بازداشت گسترده فعالان مدنی و حقوق بشری بود. ایقان شهیدی نزدیک به دو ماه در بند ۲-الف سپاه در بازداشت به سر می‌برد و بعد از آن به قید وثیقه آزاد شد. حکمی که ایقان از سوی قاضی مقیسه گرفت، پنج سال حبس تعزیری بود و برای اجرای این حکم اظهار شده بود که به زندان رجایی شهر منتقل شد و الان هم در آنجا به سر می‌برد.»
هراس از اعتراض دانشجویان
حکومت ایران به دلیل هراس از اعتراض دانشجویان و با هدف اینکه خط و نشانی برای آن‌ها بکشد، توسط وزیر علوم اعلام کرده است دانشجویانی که در اعتراض‌های سال ۱۳۸۸ شرکت داشته‌اند، از ادامه تحصیل محروم هستند.
بر اساس قوانین موجود، زندانی می‌تواند در دانشگاه پیام نور درس بخواند، اما خیلی از محرومان تحصیلی که از فعالان دانشجویی بودند و در حین تحصیل بازداشت شدند و الان در زندان هستند، در زندان محروم از تحصیل شده‌اند.
بسیاری از این دانشجویان، اکنون در زندان به سر می‌برند، اما تنها دانشجویان زندانی‌ای که در دانشگاه نیمه حضوری «پیام نور» ثبت نام کرده‌اند، می‌توانند در امتحانات دانشگاه در زندان شرکت کنند. دانشجویان بقیه دانشگاه‌ها، برای شرکت در امتحانات باید مرخصی بگیرند که معمولاً مرخصی برای این کار داده نمی‌شود.
پویان مکاری می‌گوید: «فعالیت کاوه رضایی از سال ۸۴ در دانشگاه همدان شروع شده است. اعتراض ایشان نسبت به محرومیت از تحصیل دوستان‌شان در این دانشگاه بود. بعد از آن فعالیتش به عنوان یکی از اعضای انجمن اسلامی بیشتر شد. او همچنین با کمپین یک میلیون امضا در زمینه حقوق زنان همکاری داشت. بعد از آن هم با گروه‌هایی به طور مستقل در زمینه حق تحصیل فعالیت می‌کرد و در این اواخر هم با جمعیت مبارزه با تبعیض تحصیلی کار می‌کرد.
کاوه رضایی در سال ۸۶ به علت فعالیت‌های مدنی در دانشگاه همدان از تحصیل محروم شد و بعد در دانشگاه پیام نور ثبت نام کرد و دانشجوی این دانشگاه شد. مشکلی که الان برای او پیش آمده، این است که چون به ندامتگاه مرکزی کرج منتقل شده است، دانشگاه پیام نور نمی‌تواند برگه‌های امتحانی ایشان را به این ندامتگاه بفرستد. چون دانشگاه پیام نور این برگه‌ها را فقط به دو زندان اوین و رجایی‌شهر می‌فرستد. از سوی دیگر، مسئولان ندامتگاه مرکزی کرج به هیچ عنوان قبول نکرده‌اند که خانواده ایشان، کتاب‌ها و لوازم دانشگاهی‌اش را به وی تحویل بدهند.
می‌شود گفت که کاوه رضایی الان برای بار دوم محروم از تحصیل شده است و اجازه ادامه تحصیل در دانشگاه پیام نور را نیز ندارد. اگر یک فعال مدنی یا هر زندانی دیگری در دانشگاه پیام نور قبول شده باشد و دانشجوی دانشگاه پیام نور باشد، می‌تواند دروس خود را در زندان بخواند و در‌‌همان زندان هم امتحان بدهد.
یک فعال حق تحصیل دیگر که الان در بند ۳۵۰ اوین در بازداشت به سر می‌برد، سما نورانی است. او سال قبل در کنکور دانشگاه پیام نور شرکت کرد و رتبه چهارم را در رشته برق کسب کرد. یعنی ایشان در این دانشگاه قبول شده بود و می‌توانست درسش را بخواند، اما اجازه ثبت نام به او داده نشد. به این علت که ایشان «غیبت سربازی دارد». چون کسی که در زندان است، نمی‌تواند غیبت سربازی داشته باشد، یعنی نمی‌تواند سربازی برود، پس غایب محسوب می‌شود. به این ترتیب غیبتش را موجه حساب نکردند و نگذاشتند تحصیل کند.
بر اساس قوانین موجود، زندانی می‌تواند در دانشگاه پیام نور درس بخواند، اما خیلی از محرومان تحصیلی که از فعالان دانشجویی بودند و در حین تحصیل بازداشت شدند و الان در زندان هستند، در زندان محروم از تحصیل شده‌اند.»
ایمیل گزارشگر: