فروغ تاجبخش که در میان بازماندگان اعدام‌شدگان دهه ۶۰ به «مادر لطفی» مشهور بود، در ۹۰ سالگی درگذشت. مادر لطفی، از مادرانِ خاوران، پس از به زندان افتادن فرزندش در دوران شاه، دادخواهی را آغاز کرد. بیش از یک دهه بعد، انوشیروان لطفی در جریان قتل‌عام زندانیان سیاسی در ۱۳۶۷ اعدام شد اما مادر لطفی از دادخواهی دست نکشید.
زمانه درباره فروغ تاجبخش و نقش ویژه او در زنده نگه داشتن یاد مبارزان کشته شده دهه ۶۰ با مرسده محسنی گفتوگو کرده است. مجتبی محسنی برادر خانم مرسده محسنی از زندانیان سیاسی اعدام شده ۱۳۶۷ در اصفهان است. مادر ایشان، خانم فاطمه ملک، مشهور به «مادر محسنی»، درگذشته در آبان ۱۳۸۸، از یاران و همران قدیم خانم فروغ تاجبخش بوده است. «مادر محسنی» و «مادر لطفی» در دفاع از حقوق فرزندان زندانی‌شان در اسارت رژیم پیشین با یکدیگر همراه شده بودند.
🔘 مرسده محسنی به زمانه می‌گوید: «مادر لطفی موتور مادران خاوران بود، یعنی همه را به حرکت درمی‌آورد …. مادران خاوران همچون مادر لطفی و مادر محسنی، مادر خودم، همیشه آرزو داشتند تا در یک دادگاه منصفانه برای دادخواهی عزیزانمان نشسته باشند. اما متأسفانه آنان یک به یک رفتند و عمر جمهوری اسلامی طولانی شد. حالا پرسش این است که وظیفه خطیر دادخواهی به یادگار مانده از آنها را فرزندان چه‌طور پیش خواهند برد؟» |
فروغ تاجبخش پس از یک دوره بیماری روز یک‌شنبه ۲۱ بهمن ۱۳۹۷ چشم از جهان فروبست.
مادر لطفی از کاشفان گور‌های دسته‌جمعی خاوران بود:
«با دست خاک‌ها را کنار زدم، خاک را شکافتم، پیراهن چهارخانه تن پسرم بود، دیگر نمی‌خواستم بیشتر از این ببینم.»
هر چند او فرزندش انوشیروان را در قتل‌عام حکومتی تابستان ۶۷ از دست داده بود، آغاز روند دادخواهی او به ۴۵ سال پیش بازمی‌گشت.
انوشیروان لطفی از اعضای سازمان فداییان خلق بود که پیش از انقلاب در سال‌های ۱۳۵۰ و ۱۳۵۳ دستگیر شد. فروغ تاجبخش در برابر زندان علیه این دستگیری‌ها اعتراض می‌کرد. او از حاضران در تحصن ۱۳۵۶ در برابر ساختمان دادگستری برای آزادی زندانیان سیاسی بود.
انوشیروان ۱۳۶۲ بازداشت شد، اما این‌بار جمهوری اسلامی هرگز او را آزاد نکرد. او خرداد ۱۳۶۷، کمی پیش از آغاز قتل‌عام تابستان اعدام شد. پیکر او را در گور دسته‌جمعی خاوران دفن کردند.
فروغ تاجبخش در شرایط خفقان امنیتی در جمهوری اسلامی و تحمیل سکوت درباره قتل‌عام ۶۷، از جمله کسانی قلمداد می‌شد که خانواده‌های بازماندگان را گرد هم می‌آورد. آنها دی ماه ۶۷ در برابر وزارت دادگستری در اعتراض به اعدام فرزندانشان تجمع کردند و پس از آن نیز یادبود خاوران را علی‌رغم ممانعت شدید حکومت برگزار می‌کردند.
«مادران خاوران» در سال ۱۳۹۳ جایزه گوآنجو برای حقوق بشر را دریافت کرد.
مادر لطفی بارها خود احضار، دستگیر و بازجویی شده بود اما برای دادخواهی و کشف حقیقت تمام تلاشش را کرد.
شکوفه منتظری، فعال سیاسی چپ‌گرا و از بازماندگان تابستان ۶۷ درباره او می‌نویسد:
«فرقی نمی‌کرد جمعه‌‌ی اول شهریور باشد یا آخر اسفند یا یکی از روزهای آذر ماه. او همیشه آنجا بود با سوتی دور گردنش. پرسر و صدا با همه چاق سلامتی می‌کرد و گپی می‌زد. حواسش به همه جا و همه کس بود و همیشه کلماتی دوست داشتنی و پر امید را بدرقه راهت می‌کرد. حالا حتی پس از رفتنش هنوز امید ماست. چه رهایی بخش است یاد آدم‌هایی که تبلور امید و مبارزه و پایداری در خاطره‌ی جمعی ما می‌شوند. آنها که هر لحظه از حضور و غیابشان یادآورِ رویای زیبای عدالت است.»
ویدئوی زیر به سی و دومین سالگرد بزرگداشت بیژن جزنی، از بنیانگذاران سازمان چریک‌های فدایی خلق مربوط می‌شود که در خانه فروغ تاجبخش در تهران برگزار شد. ایشان را در دقیقه پنجم ویدئو می‌بینیم که به حاضران خوش‌آمد می‌گوید.