گزارش مجمع جهانی اقتصاد درباره شکاف جنسیتی در سال ۲۰۱۸ منتشر شد. این گزارش، پیشرفت ۱۴۹ کشور را در زمینه برابری جنسیتی بر اساس چهار شاخص اساسی بررسی کرده است. ایران رتبه ۱۴۲ در این فهرست است.
برابرترین کشور تا به امروز، ایسلند است که بیش از ۸۵ درصد از شکاف جنسیتی را پر کرده است. پس از آن نروژ با پر کردن ۸۳,۵ درصد شکاف جنسیتی و سپس سوئد و فنلاند با پر کردن ۸۲,۲ درصد شکاف جنسیتی قرار دارند. در میان ده کشور برتر دنیا یک کشور آمریکای لاتین یعنی نیکاراگوئه با رتبه پنجم قرار دارد و دو کشور آفریقایی رواندا، رتبه ششم و نامیبیا رتبه دهم را دارند. یک کشور از شرق آسیا رتبه هشتم را دارد: فیلیپین. نیوزیلند در رتبه هفتم و ایرلند در رتبه نهم قرار دارند.
امسال در میان ۱۴۹ کشور تحت پوشش این گزارش پنج کشور تازه وارد هم حضور دارند: کنگو، عراق، عمان، سیرالئون و توگو. در میان آنها سیرالئون در رتبه ۱۱۴ قرار دارد سایر کشورهای تازه وارد رتبه پایین‌تری دارند.
شاخص‌های مورد بررسی مجمع جهانی اقتصاد برای تهیه این گزارش، شامل مشارکت اقتصادی و فرصت‌ها، دستاوردهای آموزشی، سلامت و بقا، و توانمندسازی سیاسی است. رتبه کشورها بر اساس این شاخص‌ها این امکان را ایجاد می‌کند که در سطح جهان و منطقه و بر مبنای گروه‌های متفاوت اقتصادی مقایسه‌ای میان کشورهای مختلف صورت گیرد. این شاخص‌ها همچنین برای ایجاد آگاهی جهانی درباره چالش‌هایی که شکاف جنسیتی تعیین شده و همچنین امکاناتی که به دنبال کاهش شکاف جنسیتی پدید می‌آید مشخص شده‌اند. روش تحقیقی و تحلیل آماری این گزارش با این هدف طراحی شده تا ابزارهایی موثر برای کاهش شکاف جنسیتی به دست آید. این روش‌ها از زمان آغاز تدوین این گزارش در سال ۲۰۰۶ تاکنون ثابت مانده است.
یافته‌های گزارش سال ۲۰۱۸ مجمع جهانی اقتصاد درباره شکاف جنسیتی نشان می‌دهد که در سطح جهانی میانگین شکاف جنسیتی برابر با ۶۸,۰ درصد است، که در سال گذشته بهبودی ناچیزی یافته است. به عبارت دیگر، تا به امروز هنوز شکاف جنسیتی ۳۲,۰ درصدی وجود دارد. در ۸۹ کشور از ۱۴۴ کشور، میانگین روند مثبت امسال و سال گذشته بهبود یافته است.
به طور متوسط، در چهار شاخص اصلی این گزارش، بزرگ‌ترین شکاف جنسیتی در توانمندسازی سیاسی به چشم می‌خورد که میزان آن ۷۷,۱ درصد است. شکاف اقتصادی و فرصت‌های اقتصادی دومین رتبه را دارد و میزان آن ۴۱,۹ درصد است، در شاخص‌های آموزش و بهداشت و بقا، به طور معنی داری به ترتیب ۴,۴ و ۴,۶ درصد شکاف وجود دارد. به طور میانگین، در میان شاخص‌های موجود، تنها شکاف اقتصادی و مشارکت اقتصادی نسبت به سال گذشته کمی کاهش یافته است.
در حوزه رهبری سیاسی و اقتصادی، جهان هنوز مسیری طولانی در پیش دارد. در ۱۴۹ کشور ارزیابی شده، فقط ۱۷ زن سرپرست دولت هستند و به طور متوسط فقط ۱۸ درصد وزرا و ۲۴ درصد نمایندگان مجلس در سراسر جهان زنان هستند. به همین ترتیب، زنان تنها ۳۴ درصد از موقعیت‌های مدیریتی در کشورهایی را که داده‌ها در آنها دسترس بوده در اختیار دارند. در چهار کشور مصر، عربستان سعودی، یمن و پاکستان، این سهم کمتر از ۷ درصد است. با این حال، نقاط روشنی هم وجود دارد. در پنج کشور باهاما، کلمبیا، جامائیکا، لائوس و فیلیپین در این حوزه شکاف از بین رفته و در ۱۹ کشور دیگر حداقل ۴۰ درصد زنان در موقعیت های مدیریتی حضور دارند.
در حوزه گسترش قدرت اقتصادی، شکاف در کنترل دارایی‌ها و زمانی که صرف کار بدون درآمد می‌شود، میان مردان و زنان ادامه دارد. تنها در ۶۰ درصد از کشورها زنان به اندازه مردان به خدمات مالی دسترسی دارند و فقط در ۴۲ درصد از کشورها مالکیت زنان بر زمین به رسمیت شناخته می‌شود. همچنین، در میان ۲۹ کشور که داده‌ها در آنها در دسترس هستند، زنان به طور متوسط دو برابر مردان به کار خانگی بدون درآمد و سایر فعالیت‌های بدون درآمد می‌پردازند.
اگر چه پیشرفت متوسطی در زمینه برابری جنسیتی در آموزش و پرورش دیده می‌شود، هنوز در ۴۴ کشور بیش از ۲۰ درصد زنان بی‌سواد هستند. به همین ترتیب، در تحصیلات عالیه، مشارکت زنان و مردان هر دو کم است. به طور متوسط در سطح جهان، ۶۵ درصد از دختران و ۶۶ درصد پسران برای سطح متوسطه ثبت نام می‌کنند او فقط ۳۹ درصد از زنان و ۳۴ درصد مردان در حال حاضر در کالج یا دانشگاه حضور دارند.
شکاف جنسیتی در حوزه هوش مصنوعی
با تغییرات سریعی که امروزه در بازار کار به وجود آمده، گزارش سال جاری مجمع جهانی اقتصاد نیز در مورد شکاف‌های جنسیتی به هوش مصنوعی (AI)، به عنوان یک مهارت بالقوه برای تقاضای کار آینده، توجه کرده است. بر اساس همکاری با LinkedIn، این گزارش دریافته که تنها ۲۲ درصد از متخصصان هوش مصنوعی در سراسر جهان زن هستند، در مقایسه با ۷۸ درصد مردان. این رقم شکاف جنسیتی ۷۲ درصدی ایجاد می‌کند که طی سال‌های گذشته ثابت مانده است و نشانگر روند مثبتی در آینده نیست. پیامدهای این یافته بسیار وسیع است و نیاز به اقدام فوری دارد. شکاف‌های جنسیتی در مهارت‌های هوش مصنوعی می‌تواند شکاف‌های جنسیتی در مشارکت و فرصت‌های اقتصادی در آینده را تشدید کند، زیرا هوش مصنوعی شامل مهارت‌هایی است که به طور فزاینده‌ای در آینده مورد تقاضا قرار خواهد گرفت. همچنین شکاف جنسیتی در حوزه هوش مصنوعی باعث می‌شود که استفاده از این فناوری عمومی در بسیاری از زمینه ها بدون مشارکت استعداد‌های متفاوت و با محدود کردن ظرفیت نوآورانه و همه جانبه آن توسعه یابد. مشارکت اندک زنان در حوزه هوش مصنوعی، حتی در صنایع و در مناطقی که حضور زنان نسبتا بالاست، نشان دهنده فرصت قابل ملاحظه از دست رفته در یک حوزه حرفه‌ای است.
۱۵۳ سال تا پر شدن شکاف جنسیتی در خاورمیانه و شمال آفریقا
با استمرار روند فعلی و بر اساس اطلاعاتی که از زمان انتشار نخستین گزارش شکاف جنسیتی منتشر شده، شکاف جنسیتی در ۱۰۶ کشور جهان در ۱۰۸ سال آینده پر خواهد شد. چالش انگیزترین شکاف جنسیتی در حوزه قدرت اقتصادی و سیاسی است که پر کردن آن به ترتیب ۲۰۲ و ۱۰۷ سال طول می‌کشد. با وجودی که شکاف فرصت اقتصادی در سال جاری کمی کاهش یافته است، پیشرفت آن کند است، به خصوص از نظر مشارکت زنان در نیروی کار که شکاف جنسیتی آن عمیق است. از لحاظ توانمندسازی سیاسی، پیشرفتی که در دهه گذشته به دست آمده، شروع به عقب‌گرد کرده است. به طرز قابل توجهی، برابری جنسیتی در کشورهای غربی کاهش یافته است، در حالی که در مناطق دیگر رو به پیشرفت است. شکاف جنسیتی تحصیلی در ۱۴ سال آینده به میزان تقریبی کاهش می‌یابد، کمی سریع‌تر از برآورد سال گذشته. شکاف جنسیتی در حوزه سلامت، هرچند اندکی بیشتر از سال ۲۰۰۶ بود، تقریبا در سطح جهانی پر شده است و در یک سوم از کشورها کاملا از بین رفته است.
در تمام هشت منطقه جغرافیایی که در این گزارش مورد ارزیابی قرار گرفته‌اند، حداقل ۶۰ درصد برابری جنسیتی را به دست آورده اند و دو منطقه بیش از ۷۰ درصد پیشرفت کرده اند. اروپای غربی، به طور متوسط، بالاترین سطح برابری جنسیتی معادل ۷۵,۸ درصد را دارد. آمریکای شمالی با ۷۲.۵ درصد دوم است و آمریکای لاتین با ۷۰.۸ درصد سوم است. به دنبال آنها شرق اروپا و آسیای مرکزی با ۷۰,۷ درصد قرار دارد و آسیای شرقی و اقیانوس آرام با ۶۸.۳ درصد قرار دارد. کشورهای جنوب صحرای آفریقا ۶۶,۳ درصد برابری جنسیتی و آسیای جنوبی ۶۵,۸ درصد برابری جنسیتی به دست آورده‌اند. خاورمیانه و شمال آفریقا ۶۰.۲ درصد برابری جنسیتی دارند.
اگر نرخ فعلی در آینده حفظ شود، شکاف جنسیتی کلی در ۶۱ سال آینده در اروپای غربی از میان می‌رود. در جنوب آسیا ۷۰ سال طول می‌کشد تا شکاف جنسیتی از میان برود و در آمریکای لاتین و کارائیب، ۷۴ سال مانده تا شکاف جنسیتی به طور کامل محو شود. در کشورهای جنوب صحرای آفریقا ۱۳۵ سال تا این وضعیت زمان مانده. در اروپای شرقی و آسیای مرکزی ۱۲۴ سال، خاورمیانه و شمال آفریقا ۱۵۳ سال زمان برای پر کردن شکاف جنسیتی لازم است، در آسیای شرقی و اقیانوس آرام، ۱۷۳ سال و در آمریکای شمالی ۱۶۵ سال.
محمع جهانی اقتصاد می‌گوید در حالی که این برآوردها سرعت پیشرفت در جهت دستیابی به برابری جنسیتی را نشان می‌دهد، سیاست گذاران و سایر گروه‌های موثر می توانند این پروسه را تسریع کنند. یک مشوق قدرتمند برای چنین سیاسیتیعلاوه بر برقراری عدالت و برابری اجتماعی، بازده اقتصادی یسشتر و بهره‌مندی از سرمایه انسانی متنوع است.
گزارش مجمع جهانی اقتصاد درباره شکاف جنسیتی نخستین بار در سال ۲۰۰۶ برای ارائه تصویری از شکاف‌های مبتین بر جنسیت و روند تغییرات آن در طول زمان ارائه شد.