سازمان ملل کنفرانس دو روزه‌ای را در مراکش با هدف رسیدن به یک چهارچوب مشترک برای سازمان‌دهی و امن‌کردن مهاجرت در جهان و امضای «پیمان جهانی مهاجرت» برگزار می‌کند. این کنفرانس با حضور نمایندگان رسمی دولت‌ها و سازمان‌های حقوق بشری در ۱۰ و ۱۱ دسامبر /۱۹ و ۲۰ آذر برگزار خواهد شد، اما تعدادی از کشورهای درگیر با مسايل مهاجرت، به عناوین مختلف تمایلی به شرکت در این کنفرانس و امضای این پیمان ندارند.
سازمان ملل می‌گوید سال گذشته جهان ۲۵۸ میلیون نفر مهاجر داشته است؛ رقمی که رشدی ۵۰ درصدی را از سال ۲۰۰۰ تاکنون نشان می‌دهد. طبق گزارشات مرکز تحقیقاتی پیو در واشنگتن اگر همه مهاجران دنیا در یک کشور زندگی می‌کردند، پنجمین کشور بزرگ دنیا را تشکیل می‌دادند. مهاجران اکنون ۳.۴ درصد جمعیت دنیا را تشکیل می‌دهند، رقمی که به دلایلی چون رکود اقتصادی، نابرابری، خشونت، جنگ و تغییرات اقلیمی، سریع‌تر از سرعت رشد جمعیت جهانی، در حال افزایش است.
مهاجرت یک پروسه ناامن است. بر اساس نتایج تحقیقات پروژه «مهاجران گمشده»، یکی از پروژه‌های سازمان بین‌المللی مهاجرت که بر مسیرهای اصلی مهاجرت در دنیا نظارت می‌کند، در سال ۲۰۱۸ بیش از ۳۳۰۰ نفر در جریان مهاجرت به مقصدهای بین‌المللی کشته یا گم‌شده‌اند. در کشورهای بین راه و مقصد نیز نژادپرستی، تبعیض و نقض حقوق بشر علیه مهاجران، به صورت مرتب گزارش شده است.
برای تخفیف این مشکلات و مسائل مربوط با مهاجرت، پیش‌نویس پیمان جهانی مهاجرت، پس از ۱۸ ماه مشورت طولانی بین سازمان ملل و گروه‌های درگیر اعم از نمایندگان رسمی دولت‌ها، سازمان‌های حقوق بشری، مهاجران و سازمان‌های غیر دولتی نوشته شده است. هدف این پیمان که فاقد قدرت قضایی‌ست، مدیرت بهتر مهاجرت در سطوح محلی، ملی، منطقه‌ای و جهانی‌ست و کاهش خطرات و آسیب‌پذری‌هایی که مهاجران در مراحل مختلف مسیر با آنها مواجه‌اند. بر اساس اعلام سازمان ملل، در این قرارداد «اصول، حقوق و وظایفی که در قانوانین بین‌المللی جاری مربوط به مهاجرت وجود دارد جمع‌آوری شده و مناسب‌ترین اقدامات در مناطق مهاجرتی تعریف شده است». آنتونیو گوترش، دبیر کل سازمان ملل نیز اعلام کرده است که شبکه جدیدی در مورد مهاجرت در سازمان ملل راه‌اندازی خواهد شد «تا (از طریق این شبکه) از حمایت موثر و مرتبط سازمان ملل از دولت‌ها در پیاده‌سازی مفاد این پیمان اطمینان حاصل شود».
شاربل راجی، یکی از سخنگویان سازمان ملل به الجزیره گفته: «این پیمان که ۲۳ هدف دارد، چهارچوبی را برای آینده مشخص می‌کند. معتقدیم با اجرایی کردن این اهداف قانون حاکم خواهد شد، مهاجران با سواستفاده و آزار کمتری مواجه شده و امنیت و کنترل مرزها با مدیریت بهتری انجام خواهد گرفت.»
چه کسانی در این کنفرانس غایبند؟
پیمان جهانی مهاجرت در ماه ژوئیه گذشته از سوی ۱۹۳ عضو سازمان ملل تصویب شد. ایالات متحده آمریکا که سال گذشته از این پیمان کنار کشید، در ابتدا تنها غائب این پیمان بود. اما بعدا استرالیا، هلند و اتریش نیز علی‌رغم حضور در مراحل اولیه، از این پیمان کنار کشیدند. به علاوه بلغارستان، مجارستان، جمهوری چک، لهستان، اسلونی، استونی و ایتالیا نیز از شرکت در این کنفرانس یا امضای قرارداد خودداری خواهند کرد. راجی می‌گوید: «واقعا متاسفیم که اعضایی که در جریان نوشتن پیش‌نویس حضور داشتند، حالا در این کنفرانس نیستند. بعضی از دلایل این کشورها(برای کنارکشیدن) حتی به مفاد پیمان ربطی ندارد. به عنوان مثال اینکه پیمان تمامیت ملی را محترم نمی‌شمرد. پلیس‌های مهاجرت برای هر کشوری جدا هستند و دولت‌ها آزادند که خودشان این پلیس‌ها را انتخاب کنند.»
ایتالیا مایل نیست که سازمان ملل وارد تصمیم‌گیری‌ها در مورد مهاجران شود و اصرار دارد که این تصمیم‌ها مسئله ملی کشورها هستند. استونی این پیمان را «توافقی فاقد معنای حقوق بین‌الملل» خوانده است و بلغارستان از امضای این قرارداد به بهانه «حفاظت همه‌جانبه از منافع کشور و شهروندان» خودداری می‌کند.
یوسف آیت اقدم، عضو ارشد یکی از گروه‌های حقوق بشری در مراکش می‌گوید:
«می‌بینیم که بسیاری از کشورهای اروپایی از پیمان خارج شده‌اند. من مطمئن هستم که سازمان ملل از این مسئله ناامید است اما حقیقت این است که افکار عمومی در اروپا بسیار رادیکال است و حزب‌های راست‌گرا بسیار قوی هستند.»
بنابر اعلام خبرگزاری رویترز در هلند یک نظرسنجی عمومی نشان داده که ۴۱ درصد مردم مخالف و ۳۴ درصد موافق امضای این پیمان هستند.
در حالی‌که سازمان ملل اطمینان دارد که عدم شرکت این کشورها تاثیری بر نتیجه این کنفرانس نخواهد گذاشت، گروه‌های حقوق بشری می‌گویند چرا سازمان ملل با اطلاع از اینکه کشورهایی مثل آمریکا از این پیمان کنار کشیده‌اند، زودتر به این مسئله رسیدگی نکرده است. اقدم می‌گوید که سازمان او نیز بعد از این کنارکشیدن‌ها فکر نمی‌کند که نتایج این کنفرانس برای مهاجران مثبت باشد و در ابتدا تمایلی به شرکت در این کنفرانس نداشت. اما بعدا یک تصمیم جمعی نظر آنها را تغییر داد چون آنها نمی‌خواستند در همان طرفی باشند که دولت‌هایی با گفتمان ملی‌گرایانه و دیگری‌ستیز حضور دارند: «این پیمان از نظر ما ابزار ایده‌آلی برای فشار سازمان ملل به کشورها نیست اما معتقدیم تعهدی‌ست به تلاش برای آشتی‌دادن دیدگاه‌های متضاد با هم».
بیشتر بخوانید: