نخستین روزهای کنفرانس اقلیمی ۲۰۱۸ سازمان ملل با شرکت ۱۹۷ کشور جهان به هشدار دادن به دولت‌ها و آغاز به کار ابتکار عمل مشترک بریتانیا و لهستان برای سرمایه‌گذاری بر حمل و نقل سبز گذشت. دبیرکل سازمان ملل، یک مستندساز سرشناس بریتانیایی و یک کودک معترض از جمله کسانی بودند که یادآور شدند ما تنها ۱۲ سال تا وقوع آخر الزمان محیط زیستی وقت داریم و طی دو سه سال آینده باید تغییرات قابل توجهی برای نرسیدن به آن نقطه به وقوع بپیوندند. اما در دوران پیروزی‌های پوپولیسم راست‌گرا و آنچه در رسانه‌ها به «اثر ترامپ» (Trump Effect) معروف شده، امیدها هنوز اندک است.

میشل کورتیکا، معاون وزیر محیط زیست لهستان (راست تصویر) در هنگام اعلام ابتکار عمل حمل و نقل سبز الکترونیک ــ عکس: توئیتر

در کنفرانس اقلیمی کاتویچ لهستان سه شنبه ۴ دسامبر را روز «حمل و نقل الکترونیک» (Electromobility) نامگذاری کرده بودند. نخستین دستاورد ملموس هرچند هنوز ناچیز نشست تاکنون نیز ابتکار عمل مشترکی با نام «راندن تغییر با یکدیگر» (Driving Change Together) بود که بریتانیا و لهستان از امضای آن خبر دادند.

رهبران این دو کشور از دیگر کشورها، سازمان‌های غیرانتفاعی و شرکت‌های خصوصی خواستند به این ابتکار عمل بپیوندند. میشل کورتیکا، معاون وزیر محیط زیست لهستان و ریاست کنفرانس اقلیمی ۲۰۱۸ در پیامی توئیتری درباره این ابتکار عمل نوشت:

«بدون حمل و نقلی که به انتشار گاز گلخانه‌ای نینجامد، باقی نگه داشتن افزایش دما زیر ۲ درجه و پیگیری تلاش‌ها برای محدودکردن آن به ۱,۵ درجه خیلی ساده غیرممکن خواهد بود.»

اما به جز این مورد، دیگر سخنرانان اصلی اجلاس به دولت‌ها هشدار دادند که همه باید پیش از آنکه دیر شود، کاری بکنند.

«تأثیر ترامپ»

کنفرانس اقلیمی ۲۰۱۸ در حالی آغاز به کار کرد که بر اساس آخرین گزارش‌های کارشناسان سازمان ملل، ما آخرین نسلی از انسان‌ها خواهیم بود که توانایی تغییر در روند گرمایش زمین و تغییرات اقلیمی حاصل از آن را داریم.

چهار سال اخیر داغ‌ترین سال‌های ثبت‌شده در تاریخ بشر بودند و هر سال رکورد سال پیش را زد. میزان انتشار گازهای گلخانه‌ای نیز بار دیگر رو به افزایش گذاشته است.

دوشنبه، دومین روز کنفرانس همزمان بود با پایان ضرب‌الاجل ۱۹۷ کشور عضو کنوانسیون تغییرات اقلیمی برای اجرای تعهدات معاهده آب‌و‌هوایی پاریس.

نمایندگان کشورهای جهان سه سال پیش در پایتخت فرانسه توافق کردند تا افزایش درجه حرارت زمین نسبت به پیش از انقلاب صنعتی را زیر دو درجه سانتیگراد نگه دارند و اگر توانستند، به هدف اصلی یعنی افزایشی کمتر از ۱,۵ درجه برسند.

اما هشدارهای طبیعت هنوز گوش شنوایی پیدا نکرده و دولت‌ها تعهدات اندکی برای مقابله با گرمایش زمین دارند.

پس از آنکه دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری ایالات متحده با «حقه» خواندن تغییرات اقلیمی و وعده افزایش تولید سوخت‌های فسیلی بر سر کار آمد، نه تنها پوپولیست‌های راست‌گرا در سرتاسر جهان، بلکه حتی برخی دیگر از دولت‌ها نیز به تقلید از ترامپ اولویت را از توجه به گرمایش زمین برداشتند. رسانه‌ها این پدیده را «اثر ترامپ» نامگذاری کرده اند.

ترامپ به بهانه «اول آمریکا» حتی از معاهده پاریس خارج شد، با اینکه نهادهای دولت آمریکا نسبت به اثرات سوء تغییرات اقلیمی بر اقتصاد این کشور هشدار داده اند.

ایران نیز هنوز به صورت رسمی به معاهده پاریس نپیوسته است. محافظه کاران تندرو در ایران این قرارداد را نیز «استعماری» می خوانند در حالی که این کشور در سال‌های اخیر همواره در میان ۱۰ کشور نخست تولیدکننده گازهای گلخانه‌ای بوده و در داخل با بحران جدی در زمینه آب رویاروست.

دبیرکل سازمان ملل: اقدامات زیست محیطی و سرعت‌مان در انجام آنها ناکافی است

آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل دوشنبه سوم دسامبر کنفرانس اقلیمی ۲۰۱۸ در کاتویچ لهستان را با سخنانی هشدارآمیز افتتاح کرد.

به گزارش وب‌سایت رسمی سازمان ملل، گوترش در جمع هزاران تن از نمایندگان حاضر از کشورهای جهان، سازمان‌های غیرانتفاعی، نهادهای بین‌المللی و شرکت‌های بخش خصوصی هشدار داد که تغییرات اقلیمی «همین حالا به مسئله مرگ و زندگی بدل شده»:

«با اینکه در حال مشاهده تأثیرات ویرانگر تغییرات اقلیمی در سرتاسر جهان هستیم، اما هنوز از دست‌زدن به اقدامات کافی پرهیز داریم و سرعت‌مان برای جلوگیری از اختلال اقلیمی برگشت‌ناپذیر و فاجعه‌بار کند است».

گوترش از تمام دولت‌ها خواست به تعهدات‌شان بر مبنای معاهده اقلیمی پاریس عمل کنند تا «اعتماد» بین ملت‌ها از این طریق شکل بگیرد.

او همچنین تأمین مالی اقدامات ضروری برای مبارزه با تغییرات اقلیمی را «حیاتی» خواند و از ضرورت تلاش «هماهنگ» برای بسیج نیروها و سرمایه‌گذاری در راستای این هدف سخن راند.

«تمدن انسانی در آستانه فروپاشی است»

هشدارها سه‌شنبه نیز ادامه یافت. دیوید اتنبرو، مستندساز مشهور محیط زیست یکی از سخنران‌های سه شنبه بود و هشدار داد که در افق پیش رو با وضع فعلی، باید چشم‌انتظار فروپاشی تمدن انسانی و تخریب جهان طبیعی بود.

اتنبرو که به عنوان «نماینده مردم جهان» در این کنفرانس برگزیده شده است، این چنین نمایندگان دولت‌ها و شرکت‌ها را خطاب قرار داد:

«اکنون با فاجعه ای انسان ساز در مقیاسی جهانی رویارو هستیم، با بزرگترین تهدید پیش رویمان در هزارها هزار سال اخیر: تغییرات اقلیمی»

در پیام های ویدئویی شهروندان جهان برای نمایندگان دولت‌ها و شرکت‌ها و سازمان‌های غیرانتفاعی این هشدارها تکرار شد. مردی پرسید: «آیا نمی‌بینید چه اتفاقی دور و برتان در حال رخ دادن است؟» زن جوانی گفت: «ما همین حالا اثرات رو به افزایش تغییرات اقلیمی را در چین می‌بینیم.» و زن دیگری در کنار ساختمانی سوخته در آتش سوزی یک جنگل ایستاده بود: «اینجا قبلاً خانه من بود».

اتنبرو پس از این پیام ویدئویی به حاضران در جلسه یادآور شد:

«مردم جهان حرف‌شان را زده اند و فرصت رو به اتمام است. مردم جهان از شما تصمیم‌گیرندگان می‌خواهند که همین حالا دست به عمل بزنید. رهبران جهان، شما باید رهبری کنید. ادامه تمدن ها و جهان طبیعت در دستان شماست».

«رهبران بچه‌بازی در می آورند»

گرتا تونبرگ، دانش آموز ۱۵ ساله سوئدی یکی دیگر از سخنران های نشست بود. این نوجوان فعال محیط زیست اوت امسال به نشانه اعتراض از رفتن به مدرسه سر باز زد.

گرتا تونبرگ، دانش آموز ۱۵ ساله سوئدی در کنفرانس اقلیمی کاتویچ لهستان

تونبرگ ابتدا تنها بود اما اکنون ۲۰ هزار دانش آموز دیگر در سرتاسر جهان به اعتصاب او پیوسته اند و اعتصاب‌های اعتراضی در مدرسه ها به ۲۷۰ شهر در سرتاسر جهان کشیده است.

این فعال نوجوان در کنفرانس اقلیمی خطاب به رهبران جهان چنین گفت:

«برای ۲۵ سال، انسان های بیشماری به کنفرانس های تغییرات اقلیمی سازمان ملل آمده اند و از رهبران جهان التماس کرده اند که جلوی انتشار گازهای گلخانه ای را بگیرند. اما مشخص است این کار تأثیری نداشته، چون میزان انتشار گازهای گلخانه ای کماکان رو به افزایش است. پس دیگر از رهبران جهان التماس نخواهم کرد که به فکر آینده ما باشند. در عوض به آنها می گویم که تغییر در حال رخ دادن است ــ چه آنها بخواهند و چه نخواهند. چون رهبران ما مثل بچه ها رفتار می کنند، ما باید مسئولیتی را تقبل کنیم که آنها می بایست مدت ها پیش می پذیرفتند.»

نشست اقلیمی کاتویچ قرار است تا ۱۴ دسامبر ادامه داشته باشد.

در همین زمینه

آیا آخرالزمان محیط زیستی تا ۲۰۴۰ سر خواهد رسید؟