شهزاده سمرقندی – سلام دوستان زمانه. امروز در برنامه ترانه‌های ممنوعه گفت‌وگویی دارم با آذر جیرتان، خواننده معترض آذربایجان که مدتی‌ست همراه خانواده‌اش به هلند مهاجرت کرده است.
آذر جیرتان همراه با همسرش، وفا جعفروا، فعال حقوق بشر و طفل نوزادشان در آمستردام به‌سر می‌برد.
آذر خواننده ترانه‌های سیاسی، اجتماعی‌ست که نه همیشه مورد پسند دولت آذربایجان قرار گرفته. در حاشیه آمادگی برای برگزاری مسابقات موسیقی یورو-ویژن مشکلات این خانواده افزایش یافت. از لغو برگزاری کنسرت آذر تا تهدید‌های پی در پی به جان همسر و خانواده او که نهایتاً به ترک کشور انجامید.
در فرصتی که دست داد با آذر گفت‌وگویی تلفنی داشتم و از او پرسیدم که بسیاری‌ها از اینکه امسال یورو-ویژن در آذربایجان برگزار می‌شود خوشحال‌اند و برنامه‌ریزی می‌کنند که به آن کشور سفر کنند و برنامه‌های این بزرگ‌ترین مسابقه موسیقی اروپا را از نزدیک ببینند. اما تو مجبور به ترک کشور شدی و حالا در زمانی که دقیقاً ۴۱ روز مانده به افتتاحیه این مسابقات در هلند هستی. چطور اینگونه شد؟
آذر جیرتان – دلیل اصلی ترک وطن کردن من فشار‌های دولت آذربایجان بود. آن‌ها همه راه‌ها را رفتند تا فعالیت‌های مرا غیر ممکن کنند. ماه مارس سال گذشته اولین کنسرت بزرگ من ممنوع شد و بعد از آن هم باز یک اجرای مرا لغو کردند. گذشته از این من و خانواده‌ام همه‌روزه تحت نظارت و کنترل شدید دولتی بودیم؛ به این معنا که می‌توانست هر اتفاقی برای من و خانواده‌ام رخ دهد.
آذر جیرتان: از حقیقت می‌نویسم
چه کار می‌کردید که مورد پسند نبود؟
کاری که من و هم همسرم می‌کنیم اصلاً قابل قبول دولت نیست. همسر من وفا جعفروا از فعالان شناخته‌شده حقوق بشر در آذربایجان است، من هم ترانه‌هایی به زبان آذری در مسایل اجتماعی و سیاسی و جنگ، از درگیری‌های بین آذری‌ها و ارمنی‌ها می‌نویسم. خلاصه از حقیقت می‌نویسم که در آذربایجان مردم در چند سال اخیر جرأت حرف زدن در این موضوع‌ها را ندارند. خب، اینگونه است که برای اینکه زنده بمانم و بیش از همه جان خانواده خود را در خطر نگذارم مجبور به ترک کشور شدم. ولی باید بگویم که این اولین بار نیست که کسی در این وضعیت قرار می‌گیرد. همین چند روز پیش جمال علی، خواننده زندانی آذربایجانی آزاد شد که در یک تجمع معترضان بازداشت شده بود. من فکر می‌کنم که کار درستی کردیم که بیرون آمدیم چون در آذربایجان فضای کار روز تا روز در حال تنگ‌تر شدن است.
همین چند روز پیش در تارنمای یورو-ویژن گفت‌وگویی ویدیویی با تو منتشر شد که آنجا می‌گویی کشور آذربایجان لایق میزبانی مراسم یورو-ویژن نیست. منظورت چیست؟
بله، من می‌توانستم با افکار عموم همراه باشم که می‌گویند یورو-ویژن می‌تواند کشور را به جهان بشناساند، از لحاظ اقتصادی نیز به نفع کشور باشد. اما واقعیت این است که برای آمادگی برای آن بیشتر از یک میلیارد دلار خرج شده و گذشته از این بسیاری از مردم باکو در جریان بازسازی‌های شهر خانه‌های خود را از دست دادند. دولت هم مردم را تحت فشار گذاشته که از مشکلات حرف نزنند، وضع حقوق بشر جوابگوی استاندارد‌های جهانی نیست، هنوز زندانی سیاسی داریم. اگر بعد از این همه، باز هم بگوییم که آذربایجان لایق میزبانی یورو-ویژن است به نظر من اشتباه است. شاید در بیرون دیده نمی‌شود، اما در اذربایجان برگزاری یورو-ویژن به عنوان موفقیت دولت به رخ مردم کشیده می‌شود. نمایندگان دولت بار‌ها گفتند که این مهم‌ترین دستاورد آن‌ها بوده که یورو-ویژن در آذربایجان برگزار می‌شود. با توجه به این [موضوع] درست این است که این موفقیت ظاهری را تکذیب بکنیم. تحریم یورو-ویژن شاید یک مقدار رادیکال باشد ولی در حالی که هنوز افرادی مثل بختیار حاجیوف، ویدادی اسکندرلی، عارف حاجیلی که بیانیه استقلال کشور آذربایجان را امضاء کرده‌اند در زندان به‌سر می‌برند، تنها راهی که باقی مانده است مخالفت با برگزاری این «نمایش» است.
آذر جیرتان: تنها راهی که باقی مانده است مخالفت با برگزاری این «نمایش» است.
یکی از کارهای اخیر خودت را که برای ما فرستادی «دموکراسی» نام دارد؛ ترانه‌ای که به سبک «کانتری» و به زبان انگلیسی نوشته شده است. به نظر تو بعد از مدتی در هلند به سر بردن رابطه‌‌ات با داخل کشور کاهش نمی‌یابد؟
نه. نه من فکر نمی‌کنم. با این امکانات ارتباطی موجود امکان ندارد که در جریان رویداد‌های داخل کشور قرار نگیرم. من فکر می‌کنم که انسان باید همیشه امکان فعالیت داشته باشد. من خواننده‌ام و باید همیشه امکان اجرا داشته باشم. من می‌توانم ترانه‌های خود را خارج از آذربایجان هم بسازم اما از طریق راه‌های دیجیتالی و اینترنتی داخل کشور هم قابل دسترسی باشد. من هر روز اخبار داخل کشور را دنبال می‌کنم و بی‌خبر نمی‌مانم. اینکه بیرون آمدیم به معنای آن نیست که ما دور شدیم و از مبارزه دست برمی‌داریم. نه. ما همچنان به مبارزه خود ادامه می‌دهیم و تا زمانی که مردم آذربایجان قدرت سیاسی پیدا نکنند، آینده‌شان را خودشان تعیین نکنند مبارزه خواهیم کرد. چون واقعاً نمی‌دانیم اگر اینطور ادامه یابد چه چیزی به سر مردم خواهد آمد.
گفت‌وگوی آذر جیرتان را می‌شنیدید که از نقض گسترده حقوق بشر در آذربایجان می‌گفت و هم از دلایل مهاجرتش به هلند. در آخر برایتان ترانه‌ای را پخش می‌کنم که آذر برای رادیو زمانه ارسال کرده. ترانه «دموکراسی» که آن را به زبان انگلیسی نوشته و در هلند اجرا کرده است.
ایمیل گزارشگر:
[email protected]