روز شنبه ۵ آبان ۹۷ خبر اعتصاب سراسری کارگران و دیگر کارکنان شرکت خط و ابنیه فنی راه‌آهن ایران در رسانه‌های رسمی و شبکه‌های اجتماعی بازتاب یافت. این سومین دور از اعتصاب کارگران راه‌آهن پس از اعتصاب بهار و تابستان سال جاری بود که در اعتراض به عدم‌پرداخت معوقات مزدی، بیمه‌ای و سنواتی، قراردادهای موقت، جلوگیری از شکل‌گیری نهاد مستقل کارگری، عدم امنیت شغلی و اخراج بی‌رویه کارگران انجام شد.
با شروع دور جدید اعتصاب کارگران راه‌آهن، به میان آنها در شهر گرمسار رفتم تا خودشان بی‌پرده و شفاف از مشکلات‌شان بگویند؛ مشکلاتی که کم و بیش حدود ۶۵۰۰ کارگر راه‌آهن با آن درگیر‌اند.
«نه حقوق و نه هیچی»
«خدا شاهده چندبار با رفقای همکار، تصمیم گرفتیم وسط ریل خودمان را ببندیم و بکشیم. جان ما به لب رسیده. نمیفهمم یعنی کارفرما پول ما را ندارد که بدهد؟» این را یک کارگر ۵۰ساله شرکت تراورس می‌گوید.
شرکتهای «تراورس»، «توسعه و صنعت»، «گسترش آهن‌راه» و «جوش گستر» ازجمله شرکتهای پیمانکاری‌اند که با کارگران راه‌آهن قرارداد کاری دارند، اما به قراردادهایشان پایبند نبوده و اهمیت نمی‌دهند.
اکثر کارگران معترض در گرمسار با شرکت تراورس قرارداد دارند؛ یک کارگر ۴۰ساله تعمیرخط که از سیستان‌وبلوچستان برای کار آمده، می‌گوید: «تقریباً همه‌ما اینجا با شرکت تراورس قرارداد داریم. درکل کشور هم طرف قرارداد اکثر کارگران راه‌آهن همین شرکت است. نماینده و مدیر این شرکت اما ۳۳ماه است که حقوق من را نداده. نه حقوق، نه بیمه، نه حق اولاد، نه مرخصی و نه هیچی. به آقای معینی، نماینده شرکت مهندسی خط و ابنیه فنی نامه شکایت نوشتیم و گفتیم که وضع چنین است، اما توجهی نکردند. حرف‌شان هم این است که پول نیست، بودجه نیست. چطور بودجه هست که خرج سوریه کنید اما به ما که می‌رسد بودجه تمام می‌شود؟»
جوان سی و چند ساله‌ای از اهالی یزد که او هم کارش تعمیرخط است به بحث می‌پیوندد و سفره دلش را باز می‌کند: «باید اعتراض کنیم. اعتراض هم که می‌کنیم اینگونه بی‌توجهی می‌کنند، وای به روزی که اعتراض نکنیم! دریغ از ذره‌ای توجه و اهمیت. سوال ما از شرکت راه‌آهن این است که چرا با این شرکتهای متخلف و دغل‌باز همکاری‌اش را ادامه می‌دهد؟ پس حق ما چه می‌شود؟ من از روستاهای یزد به اینجا آمده‌ام برای کار. لیسانس هم دارم. اگر در روستای خودم کار بود که نمی‌آمدم جای غریب کار کنم، اما مجبور شدم و الان هم شرمنده خانواده‌ام هستم. مدتهاست پولی برای خانواده‌ام نفرستادم و چشم انتظار هستند. ما اجاره‌نشین هستیم و با این گرانی‌ها و این وضع مملکت آخر چطور زندگی کنیم؟»
صحبت‌های کارگران راه آهن در گرمسار همه به یک نقطه ختم می‌شود: شکایت از فقر و بی‌عدالتی. و البته کسی نیست که پاسخگوی شکایت آنها باشد.
پاسکاری کارگران میان شرکتهای پیمانکاری
از گرمسار به دامغان می‌روم. کارگران خط وابنیه فنی راه‌آهن دامغان هم همپای همکاران‌شان در گرمسار، به عدم پرداخت حقوق‌ها، سنوات، بیمه، حق‌اولاد، عدم امنیت شغلی و اخراج کارگران معترض‌اند.
کارگری حدوداً ۴۵ساله اهل مراغه می‌گوید: «همه ما کارگر قراردادی هستیم. شرکت تراورس با ما قرارداد بسته، اما حالا زیر تعهداتش زده و پولمان را نمی‌دهند. می‌گویند بخاطر تحریم‌ها پول نداریم! بچه که گول نمی‌زنند قبل تحریم‌ها چرا پولمان را نمی‌دادند؟»
کارگر جوان دیگری اضافه می‌کند: «نمیدانم می‌دانید یا نه اما جدیداً مدیریت شرکت تراورس در کمال بی‌شرمی به زور از کارگرانی که به خاطر عدم پرداخت دستمزدها درخواست استعفا می‌دهند، می‌خواهد روی برگه بنویسند که تمام مطالباتشان را از جمله سنوات، عیدی و بیمه دریافت کرده‌اند. شرکت از این طریق به‌راحتی دزدی می‌کند و کسی هم پاسخگو و پیگیر نیست. به مرکز نامه زده‌ایم اما کسی جوابی به ما نمی‌دهد. علناً به ما می‌گویند اگه پول می‌خواهید استعفا ندهید و به کار ادامه دهید. اگر بروید دستمزدتان خیلی دیر پرداخت خواهد شد، چون اولویت با شاغلین است! در حالی‌که قصدشان فقط فریب ماست و به کارگران شاغل هم پولی نمی‌دهند.»
واقعیت این است که برخی از کارفرمایان در اقدامی غیرقانونی در هنگام استخدام یا در جریان کار، کارگران را مجبور به امضا برگ تسویه حساب می‌کنند؛ کارگران اما باید بدانند، در صورت شکایت، مراجع عالی قضایی صرف ارائه برگ تسویه حساب از جانب کارفرما را کافی نمی‌دانند و کارفرما باید علاوه بر آن، مستندات پرداخت را نیز ارائه کند.
حسن کارگر ۳۵ساله بخش تأسیسات می‌گوید که ۱۵ماه است یک ریال هم دریافت نکرده و به دلیل شرمندگی از خانواده، رویش نمی‌شود به خانه برگردد؛ او توضیح می‌دهد: «وضعیت تمام کارگران در اینجا همین است. همه از عدم توجه شرکتهای پیمانکاری می‌نالند. گفتن اینکه ۱۵ماه است حقوقی نگرفته‌ام ساده به نظر می‌رسد اما خود شما تصور کنید جایی کار می‌کنید و پولتان را هم نمی‌دهند و راه اعتراض را هم با تهدید می‌بندند. شما باشید چه می‌کنید؟ شرمنده خانواده نمی‌شوید؟ تک‌تک ما با هزار امید و آرزو از شهرهای مختلف به اینجا آمدیم. با کارگران حرف بزنید می‌بینید از سراسر ایران به اینجا آمده‌اند. از خراسان کارگر داریم، از اصفهان کارگر داریم، از مازندران و گیلان کارگر داریم، از ایلام و کردستان و همدان کارگر داریم و از نقاط دیگر. همه دور از خانواده‌هایشان به امید کسب درآمد اینجا هستند اما متأسفانه کسی اهمیتی نمی‌دهد. انگار اینجا ما برده و اسیر هستیم!»
مصطفی کارگر جوان دیگری که او هم مانند حسن در بخش تأسیسات کار می‌کند و ساکن زرند کرمان است، می‌گوید: «عوامل شرکت تراورس می‌خواهند تقصیر را گردن شرکت گسترش آهن راه بیندازند. آخرین باری که معترض شدیم گفتند شما بعد از شروع به کار و پیوستن شرکت گسترش آهن راه جذب شده‌اید و پولتان را باید آنان بدهند، اما واقعیت این است که هردو شرکت مقصر هستند.»
کارگر جوان دیگری که به عنوان مهماندار در «شرکت آهودشت» شاغل بوده، از پاسکاری کارگران میان شرکتهای پیمانکاری می‌گوید و توضیح می‌دهد: «حقیقت را بخواهید، شرکت ما فروردین امسال تعداد ۲۵نفر از پرسنل مهماندار و سرمهماندارش را به‌طور قرضی به شرکت دیگری به نام نگین رز داده است. حالا که شرکت نگین رز نیروی جدید گرفته، به این ۲۵ نفر گفته‌اند به شما نیازی نداریم و برگردید به شرکت آهودشت. شرکت آهودشت هم می‌گوید شما ترک کار کردید و اخراج هستید و ما شما را لازم نداریم. همکاران‌مان ۳ ماه است که حقوق نگرفته‌اند و بلاتکلیف مانده‌اند. فنی‌های همین شرکت گفته‌اند اخیراً فشار کار را بالا برده‌اند. زمان استراحت میان دو ماموریت کارگران فنی مسئول موتور کم شده و حتی اداره بازرسی راه‌آهن در برابر شکایت همکاران به آنها گفته کارفرمای شما یک شرکت خصوصی است و ما عملاً مسئولیتی نداریم! وضعیت ما چنین است و مدام بین شرکت‌ها پاس داده می‌شویم.»
به گفته انجمن صنفی کارگران خط و ابنیه‌فنی راه‌آهن، شرکت تراورس برای پرداخت حقوق و مزایای ماهانه کارگران به ۱۸ میلیارد تومان بودجه احتیاج دارد.
مدیر عامل شرکت تراورس در جلساتی با شورای کارگران گفته که رایزنی‌هایی با مسئولان راه‌آهن و وزارتخانه‌ها و مجلس داشته و امیدوار است پرداخت مطالبات کارگران عملی شود؛ او گفته «به احتمال قوی» مشکل تأخیر پرداخت حقوق‌ها برطرف خواهد شد. این وعده‌ای که ماههاست کارگران آن را می‌شوند، اما در عمل اتفاقی نمی‌افتد.
به گفته روابط عمومی شرکت حمل و نقل ریلی راه‌آهن، این شرکت تا پایان سال ۹۵ حدود ۶۰۰ میلیارد تومان زیان انباشته داشته و در ماه‌های اخیر هم با کمبود درآمد مواجه شده است. با ادامه این وضعیت و با توجه به شرایط ناگوار اقتصادی کشور، مشکلات کارگران راه‌آهن چگونه حل خواهد شد؟