اکثریت قریب به اتفاق دانشمندان باور دارند که انسان پس از انقلاب اقلیمی با تولید گازهای گلخانه‌ای باعث گرمایش زمین و تغییرات اقلیمی بر اثر آن شده است. اما بر اساس گزارش اخیر «صندوق جهانی طبیعت» (WWF) انسان دخالت هولناک دیگری نیز در حیات وحش طبیعی انجام داده: نابودکردن جمعیت زیادی از حیوانات در تنها ۵۰ سال.

تصویر هوایی از روند جنگل‌زدایی از آمازون، زیست‌بوم شمار زیادی از گونه‌های جانوری ــ منبع: ویکیپیدا، NASA

صندوق جهانی طبیعت در پروژه‌ای که  ۵۹ دانشمند از سراسر جهان در آن همکاری داشته‌اند، برآوردهای جدیدی از کشتار انسانی در حیات وحش ارائه داده است.

به گزارش سرشناس‌ترین متخصصان بین‌المللی حیات وحش، ‌بشریت از سال ۱۹۷۰ تاکنون  ۶۰ درصد از جمعیت پستانداران، پرندگان، ماهی‌ها و خزندگان را نابود کرده است. متخصصان هشدار داده‌اند که نابودی حیات وحش در حال حاضر تهدیدی آنی است برای تمدن بشر.

بر اساس این پژوهش، مصرف گسترده و رو به رشد مواد غذایی و منابع در سراسر جهان به دست انسان‌ها در حال نابود کردن «بافت حیات» است؛ بافتی که میلیون‌ها سال در حال شکل‌گیری بوده و جامعه‌ انسانی در نهایت برای هوای تمیز، آب و خیلی چیزهای دیگر به آن وابسته است.

مایک برت، مدیر اجرایی بخش دانش و حفاظت حیات وحش در صندوق جهانی طبیعت می‌گوید:

«ما کورکورانه به لبه پرتگاه نزدیک می‌شویم.  اگر ۶۰ درصد از جمعیت انسانی نابود شده بود، قاره‌های آمریکای شمالی، آمریکای جنوبی، آفریقا، اروپا، اقیانوسیه و کشور چین الان خالی از آدم می‌بودند.واین دقیقاً همان مقیاسی است که ما حیات وحش را نابود کرده‌ایم. این چیزی است بیش از از‌دست‌دادن شگفتی‌های طبیعت، به شکل نومیدکننده‌ای غم‌انگیر است. طبیعت چیزی نیست که “خوب است داشته باشیم”، طبیعت یعنی نظامی که حیات ما را حفظ و پشتیبانی می‌کند».

او هشدار می‌دهد که این سطح از نابودسازی حیات وحش، «آینده آدم‌ها»را به خطر می‌اندازد.

پروفسور یوهان رُکشتروم، کارشناس پایداری جهانی در موسسه تحقیقات آب و هوایی در پستدام آلمان می‌گوید:

«ما داریم به سرعت زمان را از دست می‌دهیم. تنها با چاره‌اندیشی توامان برای زیست‌بوم‌ها و اقلیم می‌توانیم شانسی برای حفاظت از یک سیاره پا برجا برای آینده بشریت بر روی کره زمین داشته باشیم.»

بسیاری از دانشمندان بر این باورند که ششمین دوره انقراض گسترده و انبوه حیوانات آغاز شده است، اما این‌بار یک گونه حیوانی مسئول انقراض دیگر گونه‌ها است:‌ گونه «هموساپینس» [انسانِ هوشمند].

به گزارش گاردین، برخی دیگر از پژوهش‌های اخیر  نشان داده‌اند که از آغاز تمدن تا کنون، نوع انسان ۸۳ درصد از کل پستانداران و نیمی از گیاهان را نابود کرده است. حتی اگر این روند هم اکنون متوقف شود، بازسازی و احیای دوباره جهان طبیعی ما بین ۵ تا ۷ میلیون سال طول می‌کشد .

انجمن حیات وحش لندن برای اندازه‌گیری شاخص «سیاره زنده»، از  ۱۶ هزار و ۷۰۴ پستاندار، پرنده، ماهی، خزنده و دوزیست ــ که نماینده بیش از چهار هزار گونه هستند ــ استفاده می‌کند تا روند زوال حیات وحش را دنبال کند.

برآوردها حاکی از آن است تعداد پلنگ‌ها در ایران اکنون کمتر از پانصد قلاده است. این گونه از پلنگ که با نام علمی Panthera Pardus Saxicolor نیز شناخته می‌شود یکی از بزرگ‌ترین زیرگونه‌های پلنگ است که زیستگاهش در مناطقی در غرب آسیاست.

بر اساس آخرین اطلاعات موجود، از سال ۱۹۷۰ تا ۲۰۱۴،‌  ۶۰ درصد از جمعیت حیات وحش کاهش یافته است. در گزارش چهار سال پیش این کاهش ۵۲ درصد بود. به گفته مایک برت، حقیقتِ تکان‌دهنده این است که روند تخریب حیات وحش بدون هیچ تخفیفی به پیش رفته‌است.

باب واتسون، یکی از برجسته‌ترین دانشمندان محیط زیست می‌گوید که حیات وحش و زیست‌سیستم‌ها برای زندگی انسان حیاتی هستند. او هدایت یک پنل بینادولتی درباره تنوع زیستی را بر عهده دارد که مارس سال جاری میلادی گزارش داده بود نابودی طبیعت به اندازه تغییرات آب و هوایی خطرناک است.

به گفته واتسون، «گزارش “سیاره زنده” آشکارا ثابت می‌کند که  فعالیت‌های انسانی در حال نابود کردن طبیعت با سرعتی غیرقابل قبول هستند و تهدیدی برای رفاه نسل حاضر و آینده به شمار می‌آیند».

بزرگترین دلیل نابودی حیات وحش زیستگاه‌های طبیعی است که عمدتا به منظور ایجاد زمین‌های کشاورزی از بین رفته‌اند. سه‌چهارم خشکی‌های کره زمین تحت تاثیر فعالیت‌های انسان قرار گرفته است. کشتار برای مصارف غذایی دلیل بعدی نابودی حیات وحش است. ۳۰۰ گونه از پستانداران به دلیل این کشتارها رو به انقراض هستند. ماهیگیری در اقیانوس‌ها در ابعاد گسترده و بیش از حد مجاز انجام می‌شود و بیش از نیمی از این ماهیگیری‌ها نیز هم‌اکنون به صورت صنعتی صورت می‌پذیرد.

آلودگی‌های شیمیایی نیز قابل توجه است: نیمی از جمعیت نهنگ‌های قاتل در جهان به به دلیل آلودگی ناشی از « بیفنیل پلی‌کلر شده» (PBC) رو به نابودی هستند. تجارت جهانی باعث ورود گونه‌های مهاجم و بیماری‌های جدید از منطقه‌ای به مناطق دیگر شده و دوزیست‌ها در حال مرگ به خاطر نوعی بیماری قارچی هستند که علت آن را تجارت حیوانات خانگی می‌دانند.

در عین حال، بدترین منطقه آسیب‌دیده آمریکای شمالی و مرکزی است که ۸۹ درصد از جمعیت مهره‌داران کم شده است.

رودها و دریاچه‌ها نیز نقاطی است که زیستگاه‌ها بیشترین آسیب را متحمل می‌شوند، جایی که بیشترین نابودی حیات‌وحش در آن تا ۸۳ درصد هم می‌رسد و دلایل عمده آن آبیاری‌های کشاورزی و ساختن سد است.

ماهیگیری در اقیانوس‌ها در ابعاد گسترده و بیش از حد مجاز انجام می‌شود

برنامه حفاظت از حیات وحش کارایی خود را در برخی نقاط جهان نشان داده‌اند. در هند طی شش سال گذشته به خاطر تعیین زیستگاه ببرها به عنوان منطقه محافظت‌شده، شمار این گربه‌سانان بزرگ ۲۰ درصد افزایش یافت. پانداهای بزرگ چینی هم وضع بهتری از گذشته دارند.

مارکو لامبرتینی، مدیر اجرایی مؤسسه حفظ منابع طبیعی مهم‌ترین دلیل نابودی حیات وحش را «الگوی مصرف» می‌داند. او می‌گوید:

«دیگر نمی‌توانیم تأثیر الگوهای تولید بی‌توجه به پایداری طبیعت و سبک زندگی‌های پراسراف و پرمصرف را نادیده بگیریم»

به گفته مایک برت، کشورهای جهان در حال برنامه‌ریزی نشستی برای کنوانسیون تنوع زیستی سازمان ملل در سال ۲۰۲۰ هستند. در این نشست قرار است کشورها تعهدات جدیدی در راستای حفاظت از طبیعت تقبل کنند.

بارت اشاره می‌کند که «ما به یک توافق جهانی برای طبیعت و انسان‌ها نیاز داریم و این کورسوی امیدی که باید در کمتر از دو سال به آن برسیم. این واقعاً‌ تنها شانس باقیمانده است و این بار باید کاری که باید را بکنیم ».

به گفته تانیا استیل، مدیر صندوق جهانی طبیعت، «ما اولین نسل از انسان هستیم که می‌دانیم در حال نابود کردن سیاره‌مان هستیم و نیز آخرین نسلی که می‌توانیم در این مورد کاری انجام بدهیم».

شهرام امیری‌شریفی، مدیر سازمان دیده‌بان حقوق حیوانات در ایران نیز چهار سال پیش گزارش کرده بود که در طول نیم قرن اخیر به دلایل متعدد بیش از ۹۵ درصد جمعیت جانوری در ایران از بین رفته و اکنون وضعیت حیات وحش بسیار بحرانی است.

در همین زمینه:

تماشای رنج حیوانات