شورشیان سوریه تمایل چندانی به ایجاد منطقه حائل غیرنظامی در ادلب نشان نمی‌دهند و با بی‌توجهی به ضرب‌الاجل ۱۵ اکتبر روسیه و ترکیه برای تحویل سلاح‌های سنگین، از تخلیه نیروها خودداری کرده‌اند.
طبق توافقی که ۱۷ سپتامبر / ۲۶ شهریور بین رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه و ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه در شهر سوچی انجام شد، سربازان روسی و ترکیه‌ای منطقه‌ای حائل و غیرنظامی در ادلب ایجاد خواهند کرد تا شورشیان تندرو سلاح‌های خود را تحویل دهند و از آن‌جا خارج شوند. اما با وجود به پایان رسیدن ضرب‌الاجل که ۱۵ اکتبر / ۲۳ مهر بود تنها یک گروه از نیروهای شورشی تحت حمایت ترکیه سلاح‌های خود را تحویل داده‌اند و تحریر شام، افراطی‌ترین گروه مسلح همچنان در آن‌جا به‌سرمی‌برند.
هفته گذشته اعلام شد که گروه‌های شورشی حاضر در ادلب کلیه سلاح‌های سنگین از جمله راکت‌اندازها، خمپاره‌ها و موشک‌های میان‌برد را از منطقه حائل در ادلب خارج کرده‌اند اما بعد معلوم شد که چنین اتفاقی رخ نداده است.
رامی عبدالرحمان، مدیر دیده‌بان حقوق بشر سوریه در این‌باره گفت: «با پایان مهلت تعیین‌شده برای تخلیه منطقه غیرنظامی در ادلب، هنوز هیچ کدام از گروه‌های تندرو از این منطقه عقب‌نشینی نکرده‌اند.»
بیانیه تحریر شام
یکشنبه گذشته گروه تحریر شام، شاخه القاعده در سوریه که پیش از این جبهه النصره نامیده می‌شد، در بیانیه‌ای اعلام کرد: «ما برای تلاش‌های کسانی که در کشور و خارج از آن به حفاظت از مناطق آزادشده اهتمام می‌ورزند و مانع غارت و وقوع قتل عام در آن می‌شوند، ارزش قائلیم اما در همین حال در مورد نیرنگ اشغالگران روسی و اعتماد به قصد و نیت آنها هشدار می‌دهیم»
در این بیانیه همچنین آمده‌است که این گروه جنگجویان خارجی را که برای یاری‌رساندن به آن محلق شده‌اند، «فراموش نمی‌کند».
تحلیلگران، این بیانیه را به‌عنوان نشانه‌ای بر موافقت تدریجی گروه تحریر شام که بی‌رغبتی آنها به ترک منطقه ممکن است یکی از بزرگترین موانع توافق باشد، تفسیر کرده‌اند.
سام هلر، تحلیلگر ارشد «گروه بین‌المللی بحران» که در زمینه مناقشات خشونت‌بار تحقیق میدانی می‌کند، گفت: «با وجود این‌که تحریر شام تن به موافقت‌های دور از دسترسی چون کنار کشیدن از جنگ مسلحانه نمی‌دهد و بی‌اعتمادی خود را نسبت به توافقی که با روسیه انجام شده ابراز می‌کند، بیانیه این گروه از موافقت ضمنی با مفاد توافق نشان دارد.»
هشدار امدادگران
از سوی دیگر این توافق به راحتی ممکن است به خطر بیفتد. در حالی‌که به هفتمین سال ورود به جنگی که بیش از یک سوم سوریه را از دست دولت اسد خارج کرد نزدیک می‌شویم، بشار اسد رئیس‌جمهوری عربی سوریه مدام بر خواست خود مبنی بر کنترل هر سانتی‌متر از خاک سوریه تأکید می‌کند. اگر توافق روسیه و ترکیه با شکست مواجه شود ارتش سوریه هنوز می‌تواند حمله‌ای فرسایشی برای ریشه‌کن کردن نیروهای افراطی از ادلب را آغاز کند. در استان شمالی ادلب و اطرافش حدود ۲,۵ میلیون نفر سکونت دارند که بیشتر آنها شهروند غیرنظامی هستند. گروه‌های امدادی هشدار داده‌اند که حمله به این منطقه ممکن است فاجعه انسانی به‌بار بیاورد.
هفته گذشته وودر شاپ، مدیر بخش سوریه سازمان «تعاونی برای کمک و امداد در همه نقاط» (CareInternational) گفت: «همواره توافقات مشابه به‌سادگی به حمام خون ختم شده‌اند. غیرنظامیانی که در این وضعیت بغرنج گرفتار شده‌اند باید به هر قیمتی نجات داده شوند.»
مقامات رسمی روسیه اشاره کرده‌اند که ضرب‌الاجل را قابل تغییر می‌دانند و به‌رغم عدم موفقیت، شورشیان برای خارج کردن نیروها مایل نیستند بلافاصله واکنش خشونت‌آمیزی نشان دهند. سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه چهارشنبه هفته گذشته گفت: «کیفیت این روند بسیار مهمتر است. ما با قدرت از تلاش‌های شرکای خود در ترکیه حمایت می‌کنیم.»
سام هلر معتقد است موفقیت این توافق به انعطاف روسیه و همچنین به خواست این کشور برای حمایت از ترکیه در حل پیچیدگی‌های انجام این توافق وابسته است. منافع هر دو کشور به حفظ صلح وابسته شده است. در آنکارا، بیم آن می‌رود که یورشی همه‌جانبه سیل پناهجویان را به سمت ترکیه روانه کند. روسیه نیز سعی می‌کند خود را از جنگی که تاکنون برای آن میلیاردها دلار هزینه کرده، دور کند.
آرامش در آسمان ادلب
از ماه گذشته که پوتین و اردوغان اعلام کردند که نماینده‌های آنها به آتش‌بس احترام خواهند گذاشت، آرامشی نسبی به آسمان ادلب و در همسایگی آن حلب و لاذقیه بازگشته است. بعد از هفته‌ها که درگیری وسیع اجتناب‌ناپذیر به نظر می‌رسید، با توقف جنگ، غیرنظامیان مناطق تحت کنترل مخالفان نسبت به بهترشدن شرایط زندگی ابراز خوش‌بینی می‌کنند. پزشکی که به دلایل امنیتی مایل به فاش شدن نامش نبود می‌گوید: «سالن‌های جشن اکنون باز هستند و مدام پذیرای عروسی‌ها و مراسم‌های دیگرند. مردم به زندگی عادی بازگشته‌اند.»
اما گروه‌های امدادگر هشدار داده‌اند که توقف درگیری‌ها منجر به تغییرات چندانی در شرایط زندگی جنگ‌زدگان نشده است. ریچال سایدر مشاور حقوقی و اطلا‌ع‌رسانی درباره سوریه در شورای پناهندگان نروژ می‌گوید: «طبق گزارش کارکنان گروه‌های امدادی در سرتاسر شبکه اردوگاه‌ای پناهجویان، بالغ بر ۴۵ درصد کودکانی که در سن تحصیل هستند از تحصیل رسمی به دور مانده‌اند و به کلاس‌های موقتی که در چادر برگزار می‌شود، می‌روند». همچنین پزشکان محلی و کارکنان گروه‌های امدادی می‌گویند که در معرض خطر روزافزون دستگیری، آدم‌ربایی و تهدید گروه‌های افراطی قرار دارند.
در حالی که گروه‌های شورشی سوریه به شکست نزدیک می‌شوند، حکومت اسد در حال نوسازی روابط تجاری با کشورهای همسایه است. روز دوشنبه سازمان ملل ناظر مراسم بازگشایی گذرگاهی بین سوریه و بلندی‌های اشغال‌شده جولان بود. هم‌زمان، مقامات سوریه اعلام کردند که پایگاه مرزی نصیب در مرز اردن برای تجارت باز شده‌است. هر دو در زمان جنگ به دلیل استقرار نیروهای مخالفان در نزدیکی آنها بسته شده بودند. با فروکش کردن درگیری‌های نظامی، مقامات سوریه بازگشایی بزرگراه‌های اصلی و مسیرهای تجاری را در اولویت قرار داده‌اند و از این طریق دولت به شهروندان خود و به دنیا نشان می‌دهد که دوباره کشور به مسیر تجارت بازمی‌گردد.
ابراهیم جعفری، وزیر خارجه عراق یکشنبه وارد دمشق شد تا برای تعجیل در بازگشایی گذرگاهی در مزرهای مشترک دو کشور مذاکره کند. جعفری اعلام کرد: «دیدار من از سوریه بسیار با اهمیت است زیرا ثبات و امنیت این کشور را بعد از پیروزی علیه تروریسم احساس می‌کنم.»
بیشتر بخوانید: