چند ساعت قبل از آغاز دور اول تحریم‌هایی که مقامات آمریکایی می‌گویند «کمرشکن» است، رئیس کل بانک مرکزی ایران، در یک گفت‌وگوی تلویزیونی بسته جدید ارزی را معرفی کرد: بانک مرکزی ایران قصد دارد برای نخستین بار بعد از انقلاب ۵۷ عملیات «بازار باز» را اجرا کند. بر اساس این طرح، خرید و فروش ارز دیگر قاچاق محسوب نمی‌شود، صرافی‌ها می‌توانند ارز و طلا وارد ایران کنند و نرخ ارز را بازار تعیین خواهد کرد و نه بانک مرکزی.

بانک مرکزی ایران در تهران (عکس: آرشیو)

دور اول تحریم‌های ایالات متحده آمریکا علیه جمهوری اسلامی صبح دوشنبه ۱۵ مرداد/ ۱۶ اوت از ساعت ۴ بامداد به وقت گرینویچ آغاز می شود. بعد از خروج آمریکا از برجام در تاریخ ۸ مه/ ۱۸ اردیبهشت، وزارت خزانه‌داری آمریکا اعلام کرد که تحریم‌های به تعلیق درآمده یا لغو شده علیه جمهوری اسلامی ایران در دو دوره ۹۰ روزه و ۱۸۰ روزه مجدداً اعمال می‌گردند. بر این اساس از امروز معامله اسکناس و اسناد مبتنی بر دلار، نقل و انتقال درآمدهای جمهوری اسلامی و خدمات پیام‌رسانی به بانک مرکزی و سایر مؤسسات مالی ایران، همچنین تجارت گرافیت، فلزات خام و آلومینیوم و فولاد و زغال سنگ با ایران مشمول تحریم‌های وزارت خزانه‌داری آمریکا می شود. تحریم ریال و حساب‌های بانکی جمهوری اسلامی در خارج از ایران و معاملات اوراق ریالی ایران نیز در دستور کار قرار دارند. چند ساعت قبل از اعمال این تحریم‌ها، عبدالناصر همتی رییس کل بانک مرکزی ایران در گفت‌وگو با شبکه دو سیمای جمهوری اسلامی، اعلام کرد که همزمان با اقدامات وزارت خزانه‌داری آمریکا، جمهوری اسلامی قصد دارد با معرفی بسته جدید ارزی، عملیات «بازار باز» را به اجرا درآورد. همتی گفت:

«تلاش کردیم بازار به شکل درست باز شود. ادامه مسیر کنونی به هیچ وجه صحیح نیست.چه اشکالی دارد اجازه دهیم فعالان اقتصادی به راحتی با یکدیگر همکاری کنند؟»

به گفته رئیس کل بانک مرکزی ایران فقط به دارو و سایر کالاهای اساسی ارز ۴۲۰۰ تومانی تعلق می‌‌گیرد. به دستور  حسن روحانی، رئیس جمهوری اسلامی تا فروردین ۹۸ نرخ ارز دولتی نیز تغییر نخواهد کرد.

جدود ۴۰ میلیارد دلار از درآمد ایران از طریق کالاهای غیر نفتی تأمین می‌شود. صادرکنندگان فرآورده‌های پتروشیمی، ‌فولاد، ‌فلزات رنگی،‌گاز، و  سایر‌ فرآورده‌های نفتی می‌بایست ارز خود را وارد بازار ثانویه ارز کنند. نرخ ارز را هم خود بازار تعیین می‌کند.

خرید وفروش ارز از صرافی‌ها از این پس آزاد است و دیگر قاچاق محسوب نمی‌شود. صرافی‌هایی که خرید و فروش خرد (تا سقف ۱۰ هزار دلار) انجام می‌دهند باید ارز را بر اساس قیمت بازار ثانوی عرضه کنند.

صرافی‌ها و اشخاص حقیقی نیز می‌توانند از این به بعد هم طلا و هم اسکناس وارد کنند. به گفته عبدالناصر همتی هدف بانک مرکزی این است که با این تمهیدات قیمت سکه، مسکن و کالاهایی مانند خودرو و موبایل کاهش بیابد:

«اتومبیل و موبایل و خانه و… گران شده است. اگر واقعاً نرخی که در بازار [ثانوی ارز] شکل می‌گیرد، کمک می‌کند که این تورم را کنترل کنیم. در واقع سیستم کنترل تورم روی فعالیت‌های بازار ارز سوار خواهد شد در حالی که الان کنار بودیم و از دست ما خارج بود.»

رئیس کل بانک مرکزی ایران شرایط اقتصادی را با دوران جنگ مقایسه کرد و از مردم خواست پس‌اندازهایشان به ارز را به چرخه مالی کشور برگردانند. همتی اعلام کرد که به زودی سیاست‌های تازه بانک مرکزی ایران درباره نرخ سپرده‌های بانکی را هم اعلام خواهد کرد.

ایالات متحده آمریکا اعلام کرده که از نوامبر/آبان سال جاری نفت ایران هم تحریم خواهد شد. پیش‌بینی شده که صادرات نفت ایران به ۷۰۰ هزار بشکه در روز تقلیل بیابد.

بیشتر بخوانید:

صادارت نفت ایران پس از تحریم‌های امریکا چه میزان کاهش می‌یابد؟