نادیا پارسا – انسان‌ها، هر روز بیشتر به این مسئله توجه می‌کنند که دسترسی به محیط زیست سالم و پاک از حقوق اولیه آنها است.
واقعیت این است که زندگی در محیط‌های شهری آلوده که همراه با بی‌تحرکی و پیامده‌های جسمی و روانی آن است، بیش از گذشته به این نیاز طبیعی انسان‌ها دامن زده است.
حق بر محیط زیست سالم به مانند حق به زندگی، تمامیت شخصی، سلامت و توسعه از حقوق ضروری برای هر انسان امروزی است. این حق در چهارچوب مجموعه حقوق بشر نیز به رسمیت شناخته شده است و در طبقه‌بندی‌های آکادمیک، در گستره “حقوق نسل سوم” بشر جای می‌گیرد.
“حق بر محیط زیست سالم” نمایانگر حق افراد به دسترسی به منابع طبیعی سالم است؛ منابعی که برای زندگی هر انسان ضروری است. این منابع شامل آب، هوا و غذا است. این حق، سایر حقوق محیط زیستی، نظیر حق برخورداری و لذت بردن از فضا‌های سبز را نیز در بر می‌گیرد. برخورداری از محیط زیست و فضای سبز زیبا و تمیز، میزان بیماری‌های جسمی و روانی را به میزان قابل ملاحظه‌ای کاهش می‌دهد. تونی کینگ، نویسنده گاردین، به حق بر محیط زیست سالم، از منظر یکی از حقوق ضروری برای کودکان و نوجوان است. در این یادداشت توجه او به کودکان اسکاتلندی است.
تونی کینگ- متاسفانه هم‌ا‌کنون، هیچ حکومتی دسترسی به طبیعت را به عنوان یک حق برای شهروندانش به رسمیت نشناخته است. در حالی که این امر اثبات شده است که برخورداری از محیط زیست سالم به سود تمامی جامعه تمام می‌شود. دولت اسکاتلند در حال بررسی لایحه حقوق کودکان و نوجوانان برای ایجاد چهارچوب حقوقی مبنی بر توجه همه وزارتخانه‌ها به “کنوانسیون حقوق کودک” است. کنوانسیون مربوطه توسط همه اعضای سازمان ملل به غیر از سومالی و دولت آمریکا امضا شده است. این کنوانسیون به حقوق پایه‌ای کودکان نظیر حق بر هویت، حق بر زندگی و پیشرفت و حق بر شنیده شدن و غیره پرداخته است.
چهل و سه حقی که در کنوانسیون حقوق کودک به رسمیت شناخته شده است، همگی مهم هستند. البته در این میان برخی نیز اساسی‌ترند. به هر روی، مشکلات و محرومیت‌های جدی مردم در نقاط مختلف جهان، نباید چشم ما را به روی نابرابری‌های اجتماعی و مشکلات مربوط به سلامت که در کشورهای پیشرفته با آن مواجه هستیم، ببندد.
مردم وقتی از حقوق بشر در گستره “حفاظت از طبیعت” سخن می‌گویند، معمولاً از حقوق و وضعیت افراد در کشورهای غیر صنعتی صحبت می‌کنند. یعنی کسانی که از هر آنچه طبیعت در اختیارشان قرار می‌دهد به ناچار استفاده می‌کنند. مانند هیزم، غذا و مایحتاجی که مردم به شکل سنتی به آن نیازمندند. ولی واقعیت این است که در کشورهای پیشرفته مسئله به گونه دیگری است. دسترسی سریع به طبیعت، باعث می‌شود که مردم از سطح زندگی بهتری برخوردار باشند.
به این فکر کنید که مردم، دومین چیزی که وقتی از عهده خریدش برمی‌آیند، حتماً خریداری می‌کنند خانه‌ای زیبا‌تر و سرسبز‌تر برای زندگی است. اولین چیزی هم که می‌خرند اتوموبیل است. دولت‌ها باید و می‌توانند درباره یک حق و نیاز جدید صحبت کنند: هر کودک یا هر فرد جوان این حق را دارد که در یک فضای سبز با کیفیت بالا زندگی کند. فضایی که کودکان در آن بتواند به‌طور سریع و آسان، زمینه‌های سلامت فیزیکی، ذهنی و نیز فرصت‌‌های بازی خود را فراهم کنند.
شواهد زیادی حکایت از این دارد که دسترسی منظم و آسان به یک فضای سبز مناسب، برای سلامتی و تندرستی کودکان یک امر ضروری است. تشخیص این موضوع و نیز کار روی حق به محیط زیست سالم، برای دستیابی به سلامت بیشتر، تحصیلات بهتر و توسعه اجتماعی بالا‌تر ضرورت دارد.
نتایج تحقیقاتی که در “لنست”(یکی از ژورنا‌ل‌های معروف پزشکی درجهان) منتشر شده است نشان می‌دهد که حتی با در نظر گرفتن سایر عوامل، زندگی در محیط‌های سرسبز، موجب می‌شود که مردم سالم‌تر زندگی کنند.
آمارها نشان می‌دهد، از هر پنج کودک اسکاتلندی، یکی از آنها اضافه وزن دارد و از هر ده کودک نیز یکی دچار چاقی مفرط است. این امر روشن است که دسترسی به فضای سبز زیبا، فعالیت فیزیکی را افزایش و چاقی مفرط را کاهش می‌دهد. کودکانی که در محیط‌های شهری شلوغ که درختان زیادی دارد زندگی می‌کنند، کمتر دچار آسم یا مشکلات رفتاری نظیر “ای دی اچ دی” هستند که نوعی بیماری ذهنی با علائم عدم تمرکز و فعالیت بیش از حد است که در کودکان مشاهده می‌شود.
این امر ثابت شده است: کودکانی که مدت زمان بیشتری را در بیرون از خانه در فضا‌های سبز بازی کرده‌اند، کمتر از کودکان دیگر دچار مشکلات بینایی می‌شوند و چشمان‌شان ضعیف است. همچنین کودکانی که دسترسی آسان‌تری به فضای سبز دارند، نسبت به سایران از اعتماد به نفس، استقلال، خلاقیت و آزادی بیشتری در تصمیم‌گیری‌ها برخوردارند.
برخورداری از فضای سبز، برای هر انسانی ارزش است. پس بیایید حق کودکان برای زندگی و رشد در محیطی سرسبز و سالم را به رسمیت بشناسیم.
*منبع: گاردین، ۱۶ نوامبر ۲۰۱۱