رئیس‌جمهوری ایران و همتای روس او، از جمله رهبران کشورهای ناظر و عضو سازمان همکاری شانگهای، در نشست چینگ‌دائو به سخنرانی پرداختند. انتقاد از خروج ایالات متحده از «برنامه جامع اقدام مشترک» (برجام) و وعده افزایش همکاری‌های «امنیتی» و «ضدتروریستی» موضوع مشترک سخنان حسن روحانی و ولادیمیر پوتین بود.
حسن روحانی، رئیس‌جمهوری ایران یکشنبه ۲۰ خرداد/ ۱۰ ژوئن در سخنانی در اجلاس سازمان همکاری شانگهای به انتقاد از ایالات متحده پرداخت و گفت:
«تلاش ایالات متحده برای تحمیل سیاست‌های خود بر دیگران، خطری در حال گسترش است. نمونه اخیر یکجانبه گرایی و بی‌اعتنایی آمریکا به نظرات جامعه بین‌المللی، تصمیم آن کشور به خروج از برجام است.»
دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری ایالات متحده یک ماه پیش دستور خروج از «برنامه جامع اقدام مشترک» (برجام) و بازگرداندن تحریم‌ها علیه ایران را صادر کرد. دیگر طرفین برجام در گروه ۱+۵، از جمله چین و روسیه، دو عضو اصلی سازمان همکاری شانگهای خواهان حفظ این توافق هستند.
روحانی با اشاره به تأیید پایبندی ایران به برجام از سوی آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای گفت که «تمام طرفین برجام» برای رفع تحریم‌ها بر اساس آن مسئولند و اعضای سازمان ملل را به جلوگیری از «اقداماتی که مانع اجرای برجام می‌شوند» فراخواند.
او هشدار داد که ایران برای تصمیم‌گیری درباره باقی‌ماندن در توافق هسته‌ای «فرصت محدودی را در اختیار کشورهای باقی مانده در برجام و سایر اعضای ملل متحد قرار داده است.»
تهران پیش از این به اتحادیه اروپا تا پایان مه، پایان ماه قبل میلادی برای ارائه راهکارهای عملی جهت خنثی‌کردن تحریم‌های آمریکا علیه ایران فرصت داده بود. هرچند این فرصت پایان یافته، مذاکرات با اروپا در جریان است.
ولادیمیر پوتین نیز صبح یکشنبه در نشست سازمان شانگهای در سخنانی از خروج واشنگتن از برجام انتقاد کرد و گفت که این کار می‌تواند «موقعیت منطقه را بی‌ثبات کند.»
او تأکید کرد که مسکو به تعهداتش در قبال برجام عمل کرده و خواهان «اجرای دقیق و سختگیرانه برجام» از سوی دیگر طرفین این قرارداد است.
نشست شانگهای همزمان با اجلاس گروه هفت کشور صنعتی جهان در کبک کانادا برگزار شد که در آن رئیس‌جمهوری ایالات متحده به دلیل وضع تعرفه‌های گمرکی بر واردات از متحدان خود، پیش گرفتن سیاست‌های اقتصادی حمایتی، فراخوان به بازگشت روسیه به گروه و خروج از برجام در برابر کانادا، ژاپن، آلمان، فرانسه، بریتانیا و ایتالیا به انزوا رانده شد. ترامپ از امضای بیانیه پایانی گروه ۷ نیز سر باز زد.
با توجه به این تنش‌ها در گروه ۷ بود که شی جین پینگ، رئیس‌جمهوری چین از «اتحاد» در میان اعضای سازمان همکاری شانگهای سخن گفت.
تلاش روحانی برای عضویت در سازمان شانگهای
ایران از ۲۰۰۵ خواهان عضویت دائم در سازمان همکاری شانگهای است اما تنش‌های سیاست خارجی و تحریم از عوامل بازماندگی ایران در عضویت این سازمان عنوان می‌شود.
روحانی یکشنبه در سخنرانی خود بار دیگر از آمادگی ایران برای عضویت در سازمان شانگهای خبر داد و گفت: «ایران به عنوان شریکی مستقل و مطمئن آماده گسترش همکاری‌های اقتصادی منطقه‌ای و بین‌المللی است.»
چین و روسیه در روزهای پیش از عضویت ایران حمایت کرده‌اند. ایران به همراه افغانستان، مغولستان و بلاروس چهار عضو ناظر در سازمان همکاری شانگهای را تشکیل می‌دهند.
روسیه، چین، قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان و ازبکستان این سازمان را ۱۵ ژوئن ۲۰۰۱ در شهر شانگهای تشکیل دادند. هند و پاکستان نیز ۲۰۱۶ یادداشت عضویت ثابت در این سازمان را امضا کردند.
آنچه عضویت ایران در سازمان شانگهای را بیش از پیش ممکن کرده است، تغییرات ژئوپلوتیک پس از جنگ هفت ساله سوریه است. یکی از اهداف سازمان شانگهای علاوه بر مراودات تجاری نیز تشکیل بلوکی واحد برای همکاری‌های «ضدتروریستی»، «ضدافراطی‌گری» و «ضدجدایی‌طلبی» است.
ولادیمیر پوتین نیز یکشنبه «اولویت نخست» سازمان شانگهای را مبارزه با «تروریسم» خواند و خواستار تبادل اطلاعات اعضا برای مبارزه با چالش‌های امنیتی شد.
روحانی با تمرکز بر این موضوع گفت که ایران «تجارب ارزشمندی» با مداخله نظامی در عراق و سوریه و نیز در مبارزه با به گفته او «تروریسم در داخل و در مناطق حاشیه‌ای» اندوخته است و «آماده همکاری با سازمان همکاری شانگهای در زمینه مبارزه با تروریسم، افراط‌گرایی، جدایی‌طلبی و مواد مخدر است.»
او همچنین ایران را واجد موقعیتی راهبردی برای پیوندزدن شرق آسیا به آسیای میانه و اروپا توصیف کرد و ظرفیت‌های ایران «همچون جمعیت جوان و تحصیل کرده، منابع غنی انرژی، معادن بی شمار و موقعیت سوق الجیشی» را دلیل قابل اتکا بودن این کشور به عنوان «شریک» اقتصادی و سیاسی دانست.
ایران در سال‌های اخیر سطح روابط تجاری خود با دو عضو اصلی سازمان همکاری شانگهای، یعنی روسیه و چین را افزایش داده است. چین بزرگترین شریک تجاری ایران و بزرگترین خریدار نفت و صادرات غیرنفتی این کشور است. مبادلات تجاری دو طرف در ۲۰۱۷ به ۳۷ میلیارد و ۳۰۰ میلیون دلار رسید که نسبت به سال پیش از آن بیش از ۱۹ درصد رشد داشت.
به گفته وزارت توسعه اقتصادی روسیه نیز مبادلات تجاری دوجانبه تهران و مسکو بین ژانویه ۲۰۱۶ و ۲۰۱۷ تقریباً دو برابر شد.
عجب
فرهاد / 10 June 2018