شهزاده سمرقندی- “گنج آمودریا” ( Oxus Treasure) یکی از باارزش‌ترین یادگاری‌های تاریخی تاجیکان در موزه بریتانیا نگهداری می‌شود و حدود ۲۰ سال است که دولت تاجیکستان تلاش دارد تا آن را به سرزمین اصلی آن برگرداند. این تلاش‌ها اما تا به حال بی‌نتیجه بوده است.

در برنامه رادیویی با همسایگان امروز نگاهی خواهیم داشت به تاریخچه این گنج و سفر پرپیچ و تاب آن از کناره‌های امودریا (جیحون) تا موزه بریتانیا.


چند روز پیش رسانه‌های آسیا میانه از آن نوشتند که قرار است چند نمونه از این گنجینه در عرفه (جشن) نوروز به تاجیکستان آورده شود. اما دولت تاجیکستان گفته است که این نمونه‌ها اصل نخواهند بود، بلکه نسخه از اصل تنها پنج نمونه از این گنج خواهند بود.

معمولاً موزه بریتانیا اشیای اصلی موزه را که جزو میراث کشور‌هاست به آن کشور‌ها بر نمی‌گرداند اما نمونه‌های بدلی آن را تهیه می‌کند و در آن کشور‌ها به نمایش می‌گذارد. چنانکه لوح کورش با همین شرایط به ایران رفت اما اعلام عمومی نشد.


[لینک: منشور کوروش به موزه ملی ایران رسید، همشهری]
 

در اواخر ماه اوگوست سال ۲۰۱۱ مسئولان موزه بریتانیا از شکننده و آسیب‌پذیری برخی از یادگاری‌های این گنج گفته بودند و اینکه از این خاطر می‌توانند تنها از پنج یادگاری نسخه‌برداری کنند و به خانه فرهنگ تاجیکستان هدیه کنند.
 

 گنج آمودریا در سال ۱۸۷۷ از قلعه سنگین که در مرزهای امروزی تاجیکستان قرار دارد و توسط جویندگان گنج پیدا شده است.

این وعده قرار بود به مناسبت بیستمین سالگرد استقلال تاجیکستان و در پاسخ به درخواست دولت تاجیکستان وفا شود اما به نوروز افتاده است.
 

موزه بریتانیا تا به حال هیچ علاقه‌ای به برگرداندن گنجینه آمودریا نشان نداده است اما خانه فرهنگ تاجیکستان همچنان ناامید نیست و گفته است بر تلاش‌های خود برای برگرداندن اصل این یادگار تاریخی به تاجیکستان ادامه خواهد داد. با این‌همه امکان‌پذیر شدن برگزاری نمایشگاه از برخی یادگاری‌های این گنجینه برای تاجیکان خبر خوشحال‌کننده‌ای است و بی‌صبرانه برای نوروز و برگزاری این نمایشگاه روزشماری می‌کنند.
 

گنج آمودریا در سال ۱۸۷۷ از قلعه سنگین که در مرزهای امروزی تاجیکستان قرار دارد و توسط جویندگان گنج پیدا شده است. در این گنج آثار متفاوتی از مجسمه، کوزه طلایی، مدل کوچکی از ارابه با اسب‌هایش، بازوبند، لوح طلایی و آثار دیگر وجود دارد.
 

[لینک:درخشش فلزکاری هخامنشی در گنج آمودریا ]
 

تارنمای “ایران کهن‌تر از تاریخ” درباره تاریخچه این گنجینه چنین نوشته است:
 

“گنجینه آمودریا که مربوط به دوران هخامنشی است و شامل بیش از ١٧٠ شیء منحصر به فرد طلایی و نقره‌ای می‌شود، در سال ١٨٧٧ میلادی در کرانه آمودریا یا‌‌ همان رودخانه جیحون کشف شد. این منطقه در کشور تاجیکستان قرار دارد. این گنجینه در حال حاضر یکی از مهم‌ترین مجموعه‌های موجود از هنر فلزکاری هخامنشی است که تاکنون شناخته شده است و قدمت آن‌ها به سده‌های چهارم و پنجم پیش از میلاد مسیح می‌رسد. به نظر می‌رسد این گنجینه در مدت زمانی طولانی و به احتمال زیاد در یک معبد، گردآوری شده باشد.”
 

این تارنما می‌افزاید:
 

“در اواخر قرن نوزدهم، یک فرمانده انگلیسی گروهی از بازرگانان را که بین پیشاور و کابل به دست راهزنان اسیر شده بودند، نجات داد و به این ترتیب گنجینه آمودریا که همراه بازرگانان بود، آشکار شد. او بخشی از این گنجینه را از آنان خریداری کرد و بخشی دیگر به مرور در بازارهای راولپندی به فروش رسید و سرانجام از لندن سردرآورد.”
 

برنامه رادیویی “با همسایگان” درباره گنج آمودریا را می‌توانید از طریق فایل صوتی بشنوید (+لینک)

ایمیل گزارشگر
[email protected]
 

در همین زمینه:
::برنامه‌های رادیویی شهزاده سمرقندی در رادیو زمانه::

ویدئو: بازگشت گنج آمودریا به تاجیسکستان،برنامه رادیویی “با همسایگان” از شهزاده سمرقندی در رادیو زمانه